Vì sao một ứng viên tổng thống Mỹ độc lập có thể khiến ông Trump tái đắc cử?

Trong các cuộc trao đổi với hãng thông tấn Reuters, hàng chục chiến lược gia đã đề cập đến khả năng một ứng cử viên tổng thống của bên thứ 3 có thể lọt vào hệ thống đại cử tri riêng có của Mỹ.

Các kịch bản ban đầu cho thấy, ứng cử viên độc lập như ông Kennedy có thể rút bớt phiếu bầu dành cho đương kim Tổng thống Joe Biden của đảng Dân chủ nhiều hơn từ cựu Tổng thống Donald Trump của đảng Cộng hòa (GOP).

Ngay cả tỉ lệ rất nhỏ cũng có thể tạo ra sự khác biệt ở một số bang chiến địa, nơi cuộc cạnh tranh vào Nhà Trắng được quyết định bởi sự chênh lệch rất ít phiếu bầu và có thể thuộc về đảng Dân chủ hoặc đảng GOP. Những bang này đóng vai trò quan trọng trong việc tích lũy 270 phiếu đại cử tri cần thiết để một ứng cử viên tổng thống giành chiến thắng.

Các bang chiến địa quan trọng nhất trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11 tới đây là Michigan, Wisconsin, Pennsylvania, Arizona, Georgia, Nevada và Bắc Carolina. Trong cuộc bầu cử năm 2020, ông Biden đã thắng ở hầu hết các bang này trừ Bắc Carolina và tất cả đều được quyết định bởi chênh lệch chưa đầy 3% số phiếu bầu.

Ông Kennedy đã rời bỏ đảng Dân chủ để tranh cử độc lập và đang tìm cách thu hút sự ủng hộ của cử tri bằng quan điểm hạn chế sự can thiệp của Mỹ vào các cuộc xung đột nước ngoài, giá nhà ở rẻ hơn và kiềm chế quyền lực doanh nghiệp. Cháu trai của cố Tổng thống John F. Kennedy đồng thời tự coi mình là người ngoài cuộc thay thế cho cả ông Biden lẫn ông Trump.

Một cuộc thăm dò gần đây của Reuters/Ipsos cho thấy ông Kennedy đang nhận được sự ủng hộ của 15% cử tri đã đăng ký đi bỏ phiếu, trong khi tỉ lệ này của đương kim Tổng thống Biden và người tiền nhiệm Trump lần lượt là 39% và 38%.

Theo Seth Masket, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Denver, ngay cả một phần nhỏ của sự ủng hộ đó cũng có ý nghĩa ở các bang chiến địa, nơi tất cả phiếu đại cử tri của bang sẽ được phân bổ cho ứng viên nhận được nhiều phiếu phổ thông nhất. Các chiến lược gia đang tập trung chú ý vào Pennsylvania, bang có 19 phiếu đại cử tri và là nơi ông Biden từng đánh bại ông Trump cách đây 4 năm với tỉ lệ sít sao là 50% và 48,8%.

Nếu ông Biden thua ở Pennsylvania, ông sẽ cần lặp lại chiến thắng ở Georgia, Arizona, Wisconsin và Michigan để đạt được 270 phiếu đại cử tri. Nếu đương kim tổng thống thua ở Georgia, ông Trump nhiều khả năng sẽ trở thành tổng thống tiếp theo.

Các chiến lược gia cho biết cả ông Biden và ông Trump nhìn chung đang có tỉ lệ tín nhiệm thấp, bằng hoặc dưới 40% trong nhiều cuộc thăm dò dư luận.

Tuy nhiên, ứng viên tổng thống bên thứ 3 dự kiến sẽ không gây thiệt hại nhiều cho ông Trump, vì các cử tri ủng hộ ông rất trung thành. Điều đó có nghĩa, cựu lãnh đạo Nhà Trắng khó có thể mất những cử tri cốt lõi, mặc dù điều đó cũng khiến ông khó thu hút thêm người ủng hộ hơn.

Matt Bennett, Phó chủ tịch điều hành các vấn đề công tại Third Way, một tổ chức tư vấn trung tả đang làm việc cho đảng Dân chủ nhằm ngăn chặn các nỗ lực của bên thứ 3, nhận định tỉ lệ ủng hộ của ông Trump có lẽ không thể vượt lên tới 47%, nhưng cũng sẽ không sa sút nhiều lắm.

Chuyên gia phân tích chính trị Lucas Holtz của Third Way ước tính, tỉ lệ phiếu bầu tối thiểu dành cho ông Trump nhờ những người ủng hộ trung thành vào khoảng 35,5%.

Ngược lại, theo các chiến lược gia, ông Biden có thể thu hút thêm phiếu bầu, nhưng không có số cử tri trung thành lớn đến như vậy, khiến ông dễ bị tổn thất trước ứng cử viên độc lập. Ví dụ, dù thắng trong cuộc bầu cử sơ bộ ở Michigan nhưng ông Biden phải đối mặt với 14% cử tri Dân chủ tham gia vào cuộc vận động "không bỏ phiếu cho ứng cử viên nào" vì không hài lòng với việc chính quyền của ông ủng hộ chiến dịch tấn công quân sự của Israel vào Dải Gaza.

Khả năng không ứng viên nào giành được đủ 270 phiếu đại cử tri

Một câu hỏi khác là, liệu ứng cử viên độc lập có thể “bòn rút” đủ mức từ tổng số 538 phiếu đại cử tri toàn quốc để ngăn cả ông Biden và ông Trump đạt ngưỡng 270 phiếu tối thiểu để chiến thắng trong cuộc bầu cử ngày 5/11 hay không.

Theo các chiến lược gia, điều đó rất khó xảy ra nhưng không phải là không thể. Đảng Cấp tiến của Theodore Roosevelt từng nhận được 88 phiếu đại cử tri vào năm 1912, trong khi đảng ủng hộ phân biệt chủng tộc của George Wallace thâu tóm 46 phiếu vào năm 1968, mở ra một chương mới. George W. Bush thắng cử năm 2000 chỉ nhờ hơn đối thủ 5 phiếu đại cử tri.

Các chiến lược gia đã đề cập đến 2 kịch bản bầu cử “bất ngờ", trong đó không ứng cử viên nào giành được 270 phiếu đại cử tri. Ở những trường hợp này, ông Kenedy sẽ đánh bại ông Biden để giành chiến thắng ở Wisconsin với 10 phiếu đại cử tri hoặc Michigan với 15 phiếu đại cử tri, nhưng ông Trump vẫn sẽ thắng ở Arizona, Georgia, Bắc Carolina và Nevada.

Khi ấy, Hạ viện mới đắc cử của Mỹ sẽ bầu chọn tổng thống bằng cách phân bổ một phiếu bầu cho mỗi bang trong tổng số 50 bang của đất nước. Ứng viên giành được đa số tối thiểu 26 phiếu bầu của các bang sẽ trở thành lãnh đạo của Nhà Trắng. Nếu điều này xảy ra, ông Trump được đánh giá có cơ hội thắng cao vì cơ cấu phái đoàn của các bang. Đảng GOP của ông Trump đang kiểm soát 26 phái đoàn cấp bang, trong khi đảng Dân chủ của ông Biden chỉ nắm 22 phái đoàn cấp bang. Hầu hết các dự đoán đều cho thấy, đảng nào thâu tóm kiểm soát Hạ viện sau cuộc bầu cử năm 2024 sẽ có đại diện làm tổng thống.

Thượng viện, hiện nằm dưới sự kiểm soát của đảng Dân chủ, sẽ bầu phó tổng thống từ 2 ứng viên phó tổng thống nắm nhiều phiếu đại cử tri nhất. Trong một kịch bản khó xảy ra, Mỹ có thể có tổng thống và phó tổng thống từ 2 đảng phái khác nhau.

Hầu hết các nhà phân tích chính trị đều không tin vào khả năng ông Kenedy sẽ thâu tóm đủ 270 phiếu đại cử tri, vì ngoài các bang đang tranh chấp, chưa rõ ngả theo phe nào, đảng GOP hoặc đảng Dân chủ đều đang nắm rất nhiều phiếu.

Ross Perot, một ứng viên của đảng thứ 3 nhận được 19% số phiếu phổ thông trên toàn quốc vào năm 1992, rốt cuộc vẫn không thắng ở bất kỳ bang nào hoặc giành được một phiếu đại cử tri nào.