Những năm 2010 về trước, nhắc tới Quảng Ninh là những “từ khóa” như: “đen”, “mỏ than” xuất hiện. Điều này không khó hiểu, vì khi ấy Quảng Ninh là một huyền thoại của ngành khai khoáng Việt Nam, công nghiệp khai thác khoáng sản là ngành kinh tế “máu thịt” của tỉnh, doanh thu từ khai thác than và đá luôn chiếm hơn 60% tổng thu địa phương, đạt hơn 14.000 tỷ đồng năm 2010. Dù đem lại nguồn thu lớn, mỏ và điểm quặng được khai thác khi ấy cũng kéo theo những vấn đề về môi trường.

Với đầy đủ địa hình từ núi non, hải đảo, đồng bằng, trung du và biên giới, sở hữu 632 di tích lịch sử, văn hóa và danh lam thắng cảnh, nhiều trong đó là khung cảnh đặc sắc, kỳ vĩ hiếm có bậc nhất Việt Nam như: Di sản thế giới UNESCO Vịnh Hạ Long, vịnh Bái Tử Long…; nhưng du lịch Quảng Ninh của hơn 10 năm trước còn nghèo nàn cơ sở vật chất, đơn điệu trong sản phẩm và nhỏ lẻ trong đầu tư các tuyến điểm du lịch.

Giờ đây, sau một thập kỷ, du khách choáng ngợp trước những bước đột phá, chuyển mình mạnh mẽ của Quảng Ninh, khi tỉnh này hướng đến phát triển kinh tế “xanh”, bền vững. Khung cảnh đất mỏ mịt mù ngày nào nay được điểm tô bởi gam màu tươi sáng của những dự án du lịch nghìn tỷ đồng như Sun World Ha Long với những trò chơi đẳng cấp thế giới, khu nghỉ hạng sang Sun Premier Village Ha Long Bay mang đến lối sống xanh đậm chất thượng lưu…

Du lịch Quảng Ninh từ một “đốm lửa” chỉ chiếm 2,6% trong tổng doanh thu địa phương năm 2010, đã trở thành hiện tượng trong ngành công nghiệp không khói cả nước khi đón 12 triệu lượt khách vào năm 2018 - gấp đôi mục tiêu đã đặt ra trong quy hoạch phát triển tổng thể du lịch vịnh Hạ Long 10 năm trước. Có thời điểm, lượng khách du lịch 1 năm đến Quảng Ninh gấp 10 lần dân số của tỉnh.

Trước năm 2010, Quảng Ninh chưa từng đón quá 5 triệu lượt khách, nay con số này tăng lên gần gấp 3: 14 triệu lượt trong năm 2019. Đặc biệt nếu trước 2010, thời gian lưu trú trung bình của du khách tại Quảng Ninh chỉ đạt chưa đến 1,7 ngày/người, thì đến năm 2019, Quảng Ninh giữ chân tới 2,74 ngày/người. Năm 2019 – thời điểm “hoàng kim” của ngành du lịch trước dịch Covid-19, ngành công nghiệp không khói đã đóng góp vào ngân sách nội địa toàn tỉnh 29,487 tỷ đồng, chiếm 10,7% tổng thu.

Sau 2 năm chịu ảnh hưởng nặng nề của dịch bệnh, du lịch Quảng Ninh có cú bứt tốc mạnh mẽ khi mới 8 tháng đã đón tới 8,2 triệu lượt khách, tổng doanh thu đạt 17.599 tỷ đồng, tăng 249% so với cùng kỳ.

Theo đánh giá của các chuyên gia, Quảng Ninh đang từng bước khẳng định thương hiệu, vị thế của một trong những trung tâm du lịch lớn nhất trên cả nước; không chỉ bởi tiềm lực thiên nhiên và văn hóa vốn có, mà còn bởi sự đầu tư bài bản cho hạ tầng, cơ sở vật chất, nâng cấp sản phẩm để phục vụ du lịch.

Vẫn là thế mạnh thiên nhiên riêng có từ vùng vịnh di sản hơn 20 năm được UNESCO công nhận, du lịch TP. Hạ Long nay đã liên tục thăng hạng với những thành tích đáng nể. Năm 2019, theo nghiên cứu thị trường toàn cầu Euromonitor International, Hạ Long đứng thứ 48 trong top 100 thành phố đông khách nhất thế giới.

Hấp lực của thành phố này có thể được lý giải nhờ những sản phẩm, công trình phục vụ du lịch liên tục được đầu tư, mang tới những trải nghiệm mới lạ, đẳng cấp. Tiêu biểu trong đó phải kể đến Sun World Ha Long với: tuyến cáp treo đạt 2 kỷ lục thế giới Guinness, phân khu công viên Rồng, công viên nước và khu đồi Mặt trời với cảnh quan ấn tượng cùng hàng chục trò chơi hàng đầu châu Á.

Cuối năm 2018, Hạ Long đưa vào vận hành cảng tàu khách du lịch chuyên biệt đầu tiên của Việt Nam do tập đoàn Sun Group đầu tư, gồm bến du thuyền nội địa và bến cảng quốc tế. Ngay trong tháng cuối năm, có 10 tàu quốc tế cập cảng giúp Hạ Long đón thêm 18.000 lượt khách quốc tế, tăng 24% so với cùng kỳ 2017.

Cùng với đó, hàng loạt sản phẩm mới cũng ra mắt như: bay thủy phi cơ từ đảo Tuần Châu, bay trực thăng ngắm vịnh Hạ Long từ trên cao và đặc biệt là phố đêm du thuyền Hạ Long - một trải nghiệm đêm độc đáo của thành phố biển. 30 tàu tiêu chuẩn 4 - 5 sao được trang trí hệ thống chiếu sáng bắt mắt, đóng vai trò những nhà hàng nổi trên biển; đưa du khách khám phá Hạ Long lung linh sắc màu về đêm, chiêm ngưỡng núi Bài Thơ vòng quay Sun Wheel, cầu Bãi Cháy… trong khi thưởng thức ẩm thực Á - Âu thượng hạng hay chương trình văn nghệ sôi động. Giờ đây, đến Hạ Long, du khách có thể chơi vui từ sáng tới đêm, không hết trải nghiệm.

Không chỉ trung tâm du lịch Hạ Long, các địa phương khác của Quảng Ninh cũng nhanh chóng nhập “đường đua”. Kỳ nghỉ lễ 2/9 vừa qua, Móng Cái được gọi tên như một “điểm sáng” về du lịch. Sau khi tuyến cao tốc Vân Đồn - Móng Cái được khánh thành, Móng Cái giờ lại là điểm nghỉ ngơi chỉ cách Hà Nội 3 tiếng xe. Bãi biển Trà Cổ hoang sơ, rừng dương xanh ngút ngàn hay mũi Sa Vĩ - nơi đặt nét vẽ đầu tiên trên bản đồ Việt Nam một lần nữa được “đánh thức”. Trong 3 ngày lễ, thành phố này đón lượng khách kỷ lục hơn 150.000 lượt, gấp 3 lần vịnh Hạ Long. Thậm chí, sức nóng của vùng địa đầu Tổ quốc vẫn không giảm nhiệt khi các ngày cuối tuần 17-18/9, Móng Cái đón tới gần 20.000 lượt khách, các cơ sở lưu trú trên địa bàn thành phố luôn đạt 80 - 90% công suất phòng và lượng khách được dự báo vẫn tiếp tục tăng.

Đặc biệt, câu chuyện “mùa thấp điểm” sẽ bị lãng quên khi du lịch Quảng Ninh mùa đông hiện đang thành xu thế. Cẩm Phả thành điểm đến hút khách với khu nghỉ dưỡng khoáng nóng chuẩn Nhật Bản Yoko Onsen Quang Hanh. Bao quanh bởi núi non trùng điệp, tách biệt với sự ồn ã, náo nhiệt của phố phường, khu nghỉ mang đến sự thư thái ngay từ thiết kế ấn tượng của ngôi làng Nhật Bản thu nhỏ đến trải nghiệm tắm onsen từ nguồn khoáng nóng tự nhiên.

Đầu năm 2022, theo kết quả nghiên cứu về bộ chỉ số năng lực cạnh tranh du lịch tại 15 tỉnh, thành phố du lịch hàng đầu Việt Nam do Hội đồng Tư vấn du lịch TAB cùng thực hiện, Quảng Ninh đang đứng tại vị trí thứ 2. Đặc biệt khi chia nhỏ các chỉ số, Quảng Ninh đứng thứ nhất về môi trường bền vững và đứng thứ 2 về sức khỏe, vệ sinh. Kết quả này khiến nhiều người trầm trồ về một Quảng Ninh “thoát kén” vùng mỏ để “hóa bướm” thành điểm đến hàng đầu về du lịch bền vững.

Cốt lõi của bước ngoặt ngoạn mục ấy là sự quyết tâm của cả tỉnh trong thay đổi định hướng phát triển kinh tế từ “nâu” sang “xanh”. Với sản lượng một năm đạt 40 triệu tấn than, 6,5 triệu tấn đá vôi xi măng… những năm trước 2010, Quảng Ninh đã đứng trên đỉnh cao của ngành kinh tế “nâu” - phụ thuộc vào khai khoáng. Tuy nhiên trong quá trình phát triển, tỉnh đã có hướng đi mới. Thay đổi là giải pháp trước “bài toán” môi trường là điều bức thiết. Cùng với quyết tâm dám nghĩ, dám làm, tỉnh đã chuyển hướng sang kinh tế “xanh”, đặt du lịch và dịch vụ là ngành kinh tế mũi nhọn.

Từ năm 2011, tỉnh luôn đề cao “hạ tầng phải đi trước một bước”, do đó, thu hút sự đầu tư cho hàng loạt công trình, dự án trọng điểm phục vụ ngành công nghiệp không khói sẽ là nhiệm vụ trọng tâm. Quảng Ninh tiên phong trong việc đầu tư ngân sách, ứng vốn cho trung ương và đầu tư theo phương thức đối tác công tư. Trong vòng 5 năm 2013 - 2018, toàn tỉnh thu hút tổng vốn đầu tư 110.000 tỷ đồng, trong đó một trong những nhà đầu tư chiến lược là tập đoàn Sun Group.

Những công trình hiện đại ở Quảng Ninh hình thành đồng loạt, tiêu biểu trong đó là: Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn với nhà ga, đường băng hiện đại hàng đầu; Cảng tàu khách quốc tế Hạ Long - cảng tàu khách chuyên biệt đầu tiên ở Việt Nam. Đồng thời, những tuyến cao tốc liên tục được khánh thành, mới đây nhất là Vân Đồn - Móng Cái, kết nối liên thông với Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng - Hạ Long - Vân Đồn thành tuyến cao tốc liên vùng dài nhất Việt Nam hơn 600 km.

Hạ tầng về giao thông còn “mở lối” cho vốn đầu tư của doanh nghiệp trong và ngoài nước đổ về Quảng Ninh, dựng xây thêm những công trình du lịch đẳng cấp. Từ đây, nhớ tới Quảng Ninh là nhớ đến Vịnh Hạ Long, Sun World Ha Long Complex, Bãi Cháy, phố đêm du thuyền, lễ hội Carnival, Yoko Onsen Quang Hanh… rực rỡ sắc màu thịnh vượng.