Trong lịch sử nước nhà đã diễn ra nhiều cuộc cách mạng, nhưng cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là cuộc cách mạng vĩ đại nhất, đã làm thay đổi toàn diện và triệt để cả về chính trị, kinh tế, văn hóa, quốc phòng và an ninh của đất nước.

Khác với nhiều cuộc cách mạng trước đây, cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945, do Đảng Cộng sản Việt Nam - đội tiền phong của giai cấp công nhân và nhân dân lao động tổ chức và lãnh đạo. Nhiệm vụ cách mạng của Đảng là đánh đuổi đế quốc xâm lược, đánh đổ chế độ phong kiến tay sai, giành lại hòa bình, độc lập, tự do cho dân tộc; xây dựng Nhà nước của dân, mang lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho toàn dân.

Nhiệm vụ cách mạng của Đảng phù hợp với nguyện vọng và lòng mong đợi của nhân dân nên Đảng được đông đảo các tầng lớp trên khắp mọi miền đất nước hết lòng ủng hộ, giúp đỡ và tin theo.

Đảng ta đã tiến hành thành công cuộc Tổng khởi nghĩa vũ trang toàn dân trên khắp mọi miền đất nước với nỗ lực, tinh thần và quyết tâm rất cao của quân và dân trên cả nước “đem sức ta mà giải phóng cho ta”, “dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn, cũng phải cương quyết giành cho được độc lập”.

Khởi nghĩa thành công, Đảng đã thành lập Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, tổ chức ra hệ thống chính quyền nhân dân.

Tuyên ngôn của Chính phủ, do Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc tại Quảng trường Ba Đình ngày 2-9-1945, tuyên bố trước đồng bào cả nước cũng như các quốc gia và nhân dân toàn thế giới, khẳng định nền hòa bình, độc lập dân tộc mà nhân dân ta đã giành được, chủ quyền quốc gia, quyền bình đẳng, tự do, ấm no và hạnh phúc của người dân cần được tôn trọng.

Nhà nước thuộc địa, chế độ đô hộ, áp bức và bóc lột của chủ nghĩa thực dân, phát-xít và tay sai phong kiến đã hoàn toàn bị xóa bỏ. Nhà nước của nhân dân được thiết lập, mọi lợi ích của đất nước đều thuộc về nhân dân. Đây là Nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á.

{keywords}

Cùng với tổ chức hệ thống Nhà nước, ta còn tiến hành bầu cử Quốc hội, ban hành Hiến pháp trong đó xác định rõ: Nước Việt Nam là một nước dân chủ cộng hòa. Tất cả quyền bính trong nước là của toàn thể nhân dân, không phân biệt nòi giống, gái trai, giàu nghèo, giai cấp, tôn giáo.

Đất nước là một khối thống nhất, không thể phân chia. Mọi công dân phải có nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc, tôn trọng Hiến pháp, tuân theo và bình đẳng trước pháp luật.

Mọi người được tự do ngôn luận, hội họp, xuất bản, tín ngưỡng, cư trú và đi lại... Xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân, gắn chặt lợi ích đất nước với quyền lợi và nghĩa vụ công dân, tạo nguồn lực để Đảng ta phát huy sức mạnh toàn dân khôi phục và xây dựng kinh tế.

Bên cạnh việc xóa bỏ thể chế kinh tế của chế độ cũ, xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, Đảng ta còn phát động toàn dân đẩy mạnh tăng gia sản xuất, tổ chức cứu trợ người nghèo, khắc phục triệt để nạn đói.

Tiến hành công cuộc cải cách, tịch thu ruộng đất của bọn Việt gian đế quốc, chia cho người nghèo, giảm tô, miễn thuế cho dân. Khôi phục sản xuất nông nghiệp và các cơ sở sản xuất công nghiệp, như khai thác khoáng sản, chế biến nông, lâm và thủy sản, giao thương được phục hồi. Trong lĩnh vực tài chính, Nhà nước phát hành tiền giấy, đẩy mạnh lưu thông hàng hóa, thúc đẩy kinh tế hồi phục.

Đánh dấu sự ra đời của nền kinh tế độc lập, tự chủ, được xây dựng bằng chính sự nỗ lực và công sức của toàn dân, nhằm phục vụ đời sống nhân dân, làm giàu cho quốc gia và dân tộc; thể chế kinh tế nô lệ, bóc lột, phục vụ chính quốc và bọn phong kiến tay sai hoàn toàn bị xóa bỏ, củng cố vững chắc nền độc lập của toàn dân.

Trên lĩnh vực văn hóa và giáo dục, cùng với xóa bỏ tàn dư văn hóa và chính sách ngu dân, chia để trị của chế độ cũ, Đảng ta đã kêu gọi toàn dân đoàn kết, xóa bỏ hận thù, chung sức chung lòng kiến thiết quốc gia.

Bên cạnh đó, Đảng ta còn thành lập Nha Bình dân học vụ, mở các lớp bổ túc văn hóa để xóa nạn mù chữ, khôi phục và mở rộng hệ thống giáo dục phổ thông, các trường cao đẳng và đại học; ban hành Sắc lệnh, định rõ nguyên tắc của nền giáo dục mới là: Đại chúng hóa, dân tộc hóa và theo tôn chỉ phụng sự lý tưởng quốc gia và dân tộc, nhằm nâng cao nhận thức cho người dân, bồi dưỡng hiền tài cho đất nước.

Phương hướng xây dựng nền văn hóa mới mà Đảng ta đề ra là: Phải lấy hạnh phúc của nhân dân, của văn hóa nước ngoài, tạo ra nền văn hóa Việt Nam, sao cho văn hóa phải sửa đổi được thói hư tật xấu, tham nhũng, lười biếng, phù hoa, xa xỉ; xây dựng nếp sống mới, làm cho ai ai cũng có lý tưởng tự chủ, độc lập.

Các lọai hình báo chí, văn học, nghệ thuật được phát triển. Loại bỏ tận gốc văn hóa ngoại lai làm phai mờ tinh hoa văn hóa và đẩy lùi sự tiến bộ của dân tộc; xây dựng thiết chế văn hóa mới, kế thừa và phát huy văn hóa truyền thống, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, nâng cao nhận thức, phát triển trí tuệ nhân dân, phục vụ công cuộc kiến thiết quốc gia và bảo vệ Tổ quốc. Đây là vấn đề cốt lõi, tạo nền tảng để ta xây dựng con người mới, chế độ và Nhà nước mới.

Đối với lĩnh vực quốc phòng và an ninh, Đảng ta đã nhanh chóng phát triển lực lượng vũ trang, nhất là quân đội và công an. Lập quỹ quốc phòng, thành lập đội quân quốc gia Việt Nam và Việt Nam công an vụ. Quân đội và Công an từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu.

Lực lượng vũ trang được tổ chức và biên chế thống nhất, cơ quan Bộ Quốc phòng, Nha Công an được kiện toàn. Quân đội và Công an được xây dựng và huấn luyện toàn diện cả quân sự, chính trị, hậu cần và các ngành chuyên môn nghiệp vụ khác. Nguyên tắc xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng là phải đặt dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp, về mọi mặt của Đảng.

Tháng 1/1946, Trung ương Quân ủy được thành lập, Đại tướng Võ Nguyên Giáp được cử làm Bí thư. Đó là yếu tố quan trọng nhằm làm cho lực lượng vũ trang luôn giữ vững bản chất đội quân cách mạng, từ nhân dân mà ra, luôn tuyệt đối trung thành, sẵn sàng chiến đấu hy sinh để bảo vệ chế độ, bảo vệ Tổ quốc và nhân dân.

Đây là nhân tố quyết định sự trưởng thành, sức mạnh chiến đấu và chiến thắng của lực lượng vũ trang nhân dân ta; khác hoàn toàn với bản chất của đội quân xâm lược, mục đích để trấn áp dân, đàn áp những người yêu nước và phong trào cách mạng, phục vụ lợi ích giai cấp, nhà nước đế quốc và phong kiến.

Bằng việc tiến hành thắng lợi cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, xây dựng thành công chế độ mới trên mọi lĩnh vực, Cách mạng Tháng Tám đã tạo yếu tố vững chắc để nhân dân ta tăng cường sức mạnh phòng thủ đất nước, xây dựng, củng cố quốc phòng, giữ vững an ninh, sẵn sàng đánh thắng cuộc chiến tranh xâm lược mới của kẻ thù, bảo vệ vững chắc đất nước và thành quả cách mạng, thúc đẩy phong trào giải phóng dân tộc trên toàn thế giới ngày càng phát triển.

Bài học thành công về sự toàn diện và triệt để trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945 rất cần được nghiên cứu phát triển, vận dụng sáng tạo vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước ở thời kỳ mới.

Theo Thiếu tướng, PGS, TS Bùi Thanh Sơn (Quân đội nhân dân)