‘Không ai được tùy tiện cắt xén quyền con người’

- GS.TS Trần Ngọc Đường bình luận với qui định như khoản 2 điều 15 dự thảo sửa đổi Hiến pháp, từ nay không ai được tùy tiện cắt xén các quyền con người, quyền công dân, trừ trường hợp khẩn cấp.

>> Không 'ban ơn' quyền con người

>> Toàn cảnh góp ý sửa đổi Hiến pháp

Quyền nào không bị hạn chế?

Ngày 11/9, tại hội thảo góp ý dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 về quyền con người, quyền công dân do Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức ở TP.HCM, GS.TS Trần Ngọc Đường, thành viên Ban biên tập sửa đổi Hiến pháp cho hay, chương về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân đã có một số điểm mới về nhận thức và cách thức thể hiện.

GS.TS Trần Ngọc Đường

Một trong những điểm mới là lần đầu tiên giới hạn của các quyền được quy định thành nguyên tắc trong dự thảo Hiến pháp. Theo tinh thần của công ước quốc tế, giới hạn quyền trong dự thảo đã quy định thành nguyên tắc ở khoản 2 điều 15, khắc phục sự tùy tiện trong việc hạn chế quyền.

“Quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị hạn chế ở mức độ cần thiết trong trường hợp khẩn cấp vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự công cộng, đạo đức, sức khỏe cộng đồng”, khoản 2 điều 15 ghi rõ.

“Theo qui định này, từ nay không ai được tùy tiện cắn xén, hạn chế các quyền, ngoại trừ các trường hợp cần thiết nói trên do luật định”, ông Đường khẳng định.

Tuy nhiên, ông cho rằng, dù quy định trên đã có sự tương thích với các qui định của các điều ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam là thành viên, nhưng nó mới chỉ dừng lại ở nguyên tắc.

“Dự thảo chưa được qui định đối với từng quyền thì bị hạn chế quyền như thế nào? Quyền nào thì không bị hạn chế? Trong khi có những quyền tuyệt đối không bị hạn chế như quyền sống… Cần nghiên cứu bổ sung hạn chế đối với từng quyền, điều này vừa hạn chế sự tùy tiện từ phía nhà nước vừa thuận lợi cho con người và công dân trong việc thực hiện các quyền”, ông Đường nói.

Ông khuyến nghị, cần phải thêm cụm từ “theo luật định” vào nguyên tắc ở khoản 2 điều 15 này để sớm hoàn thiện pháp luật về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân.

Còn GS.TS Nguyễn Đăng Dung - ĐH Quốc gia Hà Nội lại cho rằng, sửa đổi như khoản 2 điều 15 đã nhầm lẫn giữa hai vấn đề khác biệt trong luật nhân quyền quốc tế, đó là “giới hạn của quyền” và “hạn chế việc thực hiện quyền”. “Từ đó sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng về lập pháp và thực thi pháp luật”, ông Dung nói.

GS.TS Nguyễn Đăng Dung

Theo ông, hậu quả thứ nhất là với qui định như khoản 2 điều 15, bất cứ quyền con người, quyền công dân nào cũng sẽ chỉ bị bị hạn chế (giới hạn) trong trường hợp khẩn cấp của quốc gia, trong khi trên thực tế một số quyền cần thiết phải được giới hạn trong mọi thời điểm chứ không cần đợi đến khi xuất hiện tình trạng khẩn cấp.

Thứ hai, trong khi đề cập đến vấn đề hạn chế thực hiện quyền, qui định như dự thảo đã không kèm theo những ngoại trừ với các quyền tuyệt đối mà theo luật nhân quyền quốc tế, các quốc gia không được phép giới hạn hay đình chỉ thực hiện trong bất kỳ bối cảnh nào, cụ thể như các quyền sống, quyền không bị tra tấn, đối xử tàn bạo, vô nhân đạo hay nhục hình…


Cơ chế để dân bãi nhiệm ĐBQH?

TS Hoàng Văn Nghĩa, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quyền con người cho rằng, để Hiến pháp phản ánh đầy đủ ý chí và nguyện vọng của người dân, cần qui định về cơ chế để nhân dân thực hiện quyền bãi nhiệm đối với các đại biểu QH, HĐND hiệu quả hơn.

Bài và ảnh: Tá Lâm