Thủ tướng Naoto Kan sẽ rời cương vị lãnh đạo nước Nhật cuối tháng này, và để đảng của ông chọn lựa một người kế nhiệm - người có thể khôi phục lòng tin của dân chúng vốn bị suy giảm nghiêm trọng bởi một cuộc khủng hoảng hạt nhân và mệt mỏi bởi sự thay đổi thủ tướng gần như liên tục.

Tỉ lệ tín nhiệm của Kan giảm xuống dưới 20% do cách ông giải quyết thảm họa động đất, sóng thần 11/3 khiến 20.000 người chết và mất tích, đồng thời gây ra cuộc khủng hoảng hạt nhân tồi tệ nhất kể từ sự cố Chernobyl.

Ông Naoto Kan nắm giữ cương vị Thủ tướng Nhật Bản được 14 tháng

Đảng Dân chủ (DPJ) của ông Kan sẽ chọn lựa vị lãnh đạo thứ ba kể từ khi kết thúc cả nửa thế kỷ lãnh đạo nước Nhật của một đảng khác năm 2009. Đảng ấy đã thất bại trong việc đưa ra một cam kết làm hồi sinh đất nước oằn vai dưới gánh nặng lạm phát, dân số già và nợ nần lớn nhất thế giới. Người giành phần thắng trong cuộc đua kế nhiệm, người sẽ trở thành thủ tướng nước Nhật, cũng sẽ phải đối mặt với nguy cơ đồng yên gia tăng ở mức cao nhất thời hậu chiến đe dọa sự phục hồi xuất khẩu.

“Người Nhật rất thất vọng và mất kiên nhẫn, họ bỏ phiếu cho cải cách lớn và không có được điều đó", Ellis Krauss, một giáo sư nghiên cứu chính trị Nhật tại Đại học California, San Diego nói. “Không một thủ tướng nào tồn tại lâu nếu không thực sự thực hiện chính sách".

Tổng thư ký DPJ Katsuya Okada nói rằng, cuộc bầu chọn lãnh đạo sẽ diễn ra vào ngày 29/8 trên tiền đề rằng, ông Kan sẽ từ chức vào ngày 26. Bất cứ ai chiến thắng sẽ trở thành thủ tướng của Nhật vì đảng này chiếm ưu thế trong hạ viện.

Những ứng viên hàng đầu

Bộ trưởng Tài chính Yoshihiko Noda, Bộ trưởng Thương mại Banri Kaieda và Bộ trưởng Nông nghiệp Michihiko Kano cho biết sẽ chạy đua vào vị trí kế nhiệm ông Kan. Trung tâm cuộc bầu chọn lãnh đạo sẽ là vấn đề có hay không tăng thuế để tái thiết sau thảm họa. Nhật Bản có kế hoạch chi 19 nghìn tỉ yên (243 tỉ USD) trong năm năm tới cho công cuộc tái thiết, trong đó có 6 nghìn tỉ yên ông Kan đã đệ trình ở hai gói kích thích kinh tế.

Cựu ngoại trưởng Nhật Seiji Maehara, người mà trong các cuộc bình chọn ứng viên thủ tướng đã giành được sự ủng hộ lớn từ dân chúng, vẫn chưa khẳng định có tranh cử hay không. Jiji News hôm nay dẫn lời các thành viên DPJ cho biết, ông đang cân nhắc việc này.

Ông Noda ủng hộ việc tăng thuế để tái thiết cũng như tăng gấp đôi thuế tiêu thụ lên 10% vào giữa thập niên này để góp phần kiềm chế gánh nặng nợ nần. Kaieda và Kano thì chưa đưa ra quan điểm về thuế.

Ông Noda khẳng định, ông đã chuẩn bị để "hành động táo bạo" khi cần thiết để ngăn chặn đồng yên tăng giá. Vào ngày 19/8, tỉ giá đồng yên so với đồng đô la Mỹ là 75,95 yên/USD - mức tăng mạnh nhất kể từ khi kết thúc Thế chiến II. Vào ngày 4/8, chính phủ Nhật đã can thiệp khi đồng yên tăng cao đe dọa sức cạnh tranh của các tập đoàn xuất khẩu như Toyota và Honda.

Xuất khẩu giảm sút

Các báo cáo tuần qua cho biết, xuất khẩu của Nhật đã giảm 3,3% trong tháng 7 (con số hơn cả dự kiến) so với cùng kỳ năm trước, kinh tế giảm ở mức 1,3% trong quý ba, đánh dấu sự sụt giảm trong ba quý liên tục.

“Thủ tướng mới phải thuyết phục thị trường rằng, ông sẽ làm bình ổn tình hình tài chính của Nhật bằng tăng thuế, và rõ ràng đó là là điều không được tán thành", Yuuki Sakurai, Chủ tịch Fukoku Capital Management Inc. nhận xét. "Ông ấy cũng phải giảm chi tiêu và điều đó cũng không được ủng hộ".

Quốc hội Nhật Bản tuần này sẽ bỏ phiếu về hai dự luật: trợ cấp năng lượng tái tạo và cho phép phát hành trái phiếu góp phần giải quyết tình trạng nợ nần tài chính.

Kể từ khi đánh bại Đảng Dân chủ Tự do, cầm quyền hơn 50 năm, DPJ đã để mất ưu thế ở thượng viện. Đảng này có hai thủ tướng Kan và Yukio Hatoyama. Ông Kan nắm giữ ghế thủ tướng được 14 tháng.

Tỉ lệ tín nhiệm của ông Kan giảm xuống còn 18% từ mức 24% trong tháng 7, theo kết quả cuộc thăm dò mà báo Yomiuri đưa ra ngày 8/8. Báo này tiến hành thăm dò với 1.059 người thích hợp. Ông Maehara giành tỉ lệ cao nhất trong lựa chọn ghế thủ tướng với 21% ủng hộ. Ông Okada - người chưa công bố tham gia tranh cử có 10% và ông Noda có 5% ủng hộ.

“Người dân không quan tâm về người nào được bầu. Chìa khóa ở chỗ đưa ra các quyết định và giành được kết quả", Yusuke Ichikawa, một nhà kinh tế học tại Viện Nghiên cứu Mizuho ở Tokyo nói. “Vị lãnh đạo tiếp theo phải thực hiện chiến lược tăng trưởng của chính phủ, đoàn kết trong đảng và tiến lên phía trước".

Thái An (theo bloomberg)