'Đại học Quốc gia mặc áo quá chật'

- Bấm nút cuối cùng trong phiên thảo luận tại Quốc hội sáng nay (25/5) về luật Giáo dục đại học, ĐBQH Dương Trung Quốc chỉ ra những bất cập trong văn bản pháp luật quy định cơ chế hoạt động của Đại học Quốc gia mà ông ví nó đang phải mặc chiếc áo quá chật sau hơn một thập kỷ tồn tại. 

Đầu tàu đổi mới

Ý kiến của ông Dương Trung Quốc đề cập xung quanh đề nghị đổi tên Đại học thành Viện đại học để phù hợp với quy định của luật Giáo dục vừa được sửa đổi, bổ sung năm 2009. Nhấn mạnh một quốc gia có trường Đại học quốc gia là rất cần thiết, vị đại biểu cho hay nhiều nước có nền giáo dục phát triển đều có luật riêng cho trường đại học quốc gia.

Dẫn lịch sử tên gọi Đại học Quốc gia Việt Nam đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh sử dụng ngay từ khi đất nước mới giành được độc lập vào năm 1945, ông duy ý chí về việc phải giữ danh hiệu và mô hình trường cấp quốc gia để đảm bảo tư tưởng chỉ đạo, xuyên suốt cũng như tiếp tục phát huy thương hiệu của cơ sở đại học đầu tiên của đất nước với bề dày truyền thống hơn một thế kỷ.

''Đặt vị trí của Đại học Quốc gia cho rằng phải chăng Đại học Quốc gia là một sự ban phát, hệ lụy của quan hệ xin - cho... Tư tưởng xác lập đại học quốc gia ngay từ ngày đầu độc lập là một tư tưởng mang tính chủ đạo và xuyên suốt mà chúng ta phải kế thừa. Đại học Quốc gia cũng có trải nghiệm hơn thập kỷ mặc dầu có thể còn bộc lộ rất nhiều hạn chế. Tôi cho chính bởi nó mặc áo quá chật, vì chúng ta chưa có luật điều chỉnh bảo đảm cho nó có thể phát triển tốt hơn".

Trên cơ sở đó, ông kiến nghị với việc luật này được điều chỉnh thì Đại học Quốc gia phải có trách nhiệm tương xứng với danh vị mà nó đang đảm nhận ngày nay.

Đại biểu Phan Văn Tường - Thái Nguyên cũng cho rằng nên để Đại học Quốc gia vì tên gọi này gắn liền với truyền thống, thương hiệu một thế kỷ qua, với vai trò đặc biệt tiêu biểu cho giáo dục Việt Nam, với sứ mạng của đào tạo, nghiên cứu chất lượng cao, đặc biệt nổi trội vai trò đi đầu tiên phong đổi mới của giáo dục đại học quốc gia.

Sự tiên phong đi đầu đó trong đổi mới sẽ có cả thành công và không thành công, sẽ có lĩnh vực được chấp nhận và chưa được chấp nhận. Do đó cần có chính sách, cơ chế quản lý đầu tư phù hợp và phải có Đại học Quốc gia để phân biệt với các đại học khác làm nhiệm vụ ấy.

Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, mặc dù có cơ cấu đa lĩnh vực, tổ chức theo hai cấp giống nhau song Đại học Quốc gia có vị thế đặc biệt mang tầm quốc gia, có sứ mạng đào tạo và nghiên cứu khoa học chất lượng cao ngang tầm khu vực, tiến tới đạt chuẩn mực quốc tế, với vai trò là đầu tàu đổi mới của hệ thống giáo dục đại học Việt Nam; trong khi đại học vùng là cơ sở giáo dục đại học trọng điểm có vai trò then chốt đáp ứng nhu cầu nhân lực có trình độ cho một vùng kinh tế - xã hội với địa vị pháp lý tương ứng. Do đó, việc phân biệt các đại học và Đại học Quốc gia là cần thiết để có chính sách đầu tư và cơ chế quản lý phù hợp.

Trên cơ sở đó, Thường vụ đã cho thiết kế thêm quy định khái quát đặc thù về địa vị pháp lý và sự phân công trách nhiệm giữa đại học quốc gia với các trường đại học thành viên trong hoạt động đào tạo. Trong khi những vấn đề khác được lồng ghép vào các quy định chung với các đại học vùng và cơ sở giáo dục đại học khác.

Đăng đàn tại Quốc hội, Bộ trưởng Giáo dục - Đào tạo Phạm Vũ Luận diễn giải nghị định 07 năm 2001 của Chính phủ về quy định hoạt động của Đại học Quốc gia và ba đại học hai cấp sau 10 năm triển khai đã bộc lộ bất cập. Để giải quyết vấn đề, hiện Bộ đang phối hợp với bộ liên ngành xây dựng nghị định mới, thay thế Nghị định 07 cũng như các quy định để Đại học Quốc gia thực hiện tính tự chủ.

Linh Thư