- Thẩm tra dự án luật Khoa học công nghệ sửa đổi, ông Phan Xuân Dũng cho rằng dự thảo vẫn chưa đưa ra quy định về huy động các nguồn lực xã hội mà nguồn tài chính chủ yếu vẫn trông ở ngân sách.

Sáng nay (26/10) Bộ trưởng Khoa học - Công nghệ Nguyễn Quân đã trình bày tờ trình dự án luật Khoa học và công nghệ sửa đổi. Ngay sau đó, Chủ nhiệm UB Khoa học, công nghệ và môi trường Phan Xuân Dũng đọc báo cáo thẩm tra.

Theo ông Dũng, một trong những vướng mắc lớn, điểm tắc nghẽn chủ yếu trong hoạt động khoa học, công nghệ hiện nay chính là cơ chế tài chính. Vì vậy, việc đổi mới cơ bản cơ chế tài chính trong hoạt động này cần được khẳng định ngay trong luật.

Chủ nhiệm UB Khoa học, công nghệ và môi trường Phan Xuân Dũng

Tuy nhiên, việc thay đổi cơ chế tài chính có liên quan đến các văn bản pháp luật về tài chính, trong đó có luật Ngân sách nhà nước (đang được nghiên cứu sửa đổi, bổ sung). Do đó, đề nghị Chính phủ, Quốc hội cho phép quy định có tính đột phá, đổi mới cơ chế tài chính cho KH&CN theo những quan điểm mới trong Đề án “Phát triển KH&CN phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế”, trình Hội nghị Trung ương.

Ban soạn thảo sẽ nghiên cứu kỹ về vấn đề này và có đề xuất cụ thể.

Cũng theo ông Dũng, dự thảo luật chưa đưa ra quy định cụ thể nhằm huy động các nguồn lực xã hội ngoài ngân sách. Nguồn tài chính cho các quỹ quy định trong dự thảo luật vẫn chủ yếu là “vốn được cấp một lần ban đầu, vốn bổ sung được cấp tiếp hàng năm từ ngân sách nhà nước".

Cho dù dự thảo luật có quy định nguồn vốn từ “các khoản đóng góp tự nguyện, hiến, tặng của các tổ chức, cá nhân” và “các nguồn khác” nhưng chưa có quy định cụ thể về chính sách ưu đãi đối với các chủ thể của nguồn vốn này.

Cơ quan thẩm tra cho rằng, để khuyến khích các tổ chức, cá nhân đóng góp tài chính thì cần chỉnh sửa quy định trong các luật có liên quan về thuế đối với tài sản, tài sản thừa kế như quy định của pháp luật một số nước phát triển hiện nay.

Liên quan đến các vấn đề về đổi mới cơ chế tài chính và tín dụng cho hoạt động khoa học và công nghệ, ông Dũng cho rằng, Chính phủ chưa làm rõ vai trò, trách nhiệm quản lý thống nhất về khoa học công nghệ của Bộ Khoa học - Công nghệ cũng như trách nhiệm của Chính phủ trong phân bổ và sử dụng 2% ngân sách nhà nước.

Thực tế nhiều năm vừa qua, ngân sách dành cho khoa học công nghệ chưa được giải ngân hết cũng như chưa đánh giá được hiệu quả, chất lượng thực hiện. Nguyên nhân là do năng lực triển khai thực hiện đầu tư, trong đó có nguyên nhân do tổ chức quản lý chưa tốt, phân bổ chưa đúng khả năng thực hiện...

Theo UB Khoa học, công nghệ và môi trường, duy trì ngân sách ở mức 2% như quy định là hợp lý nhưng cần tập trung đổi mới quản lý để phân bổ, sử dụng ngân sách hiệu quả hơn. Ngoài ra, dự thảo luật cần quy định rõ hơn cơ chế kết hợp sử dụng ngân sách và việc huy động các nguồn lực ngoài ngân sách đầu tư theo hướng tăng tổng mức đầu tư nhưng nguồn vốn ngoài ngân sách phải ngày càng chiếm ưu thế.

Một vấn đề khác cũng được giới làm khoa học quan tâm, đó là việc áp dụng chế độ khoán chi đối với nhiệm vụ khoa học và công nghệ.

Theo đó, cơ quan thẩm tra nhất trí với Chính phủ rằng cần có cơ chế tài chính thông thoáng, phù hợp với thông lệ quốc tế và phù hợp với đặc thù của hoạt động KH&CN, song cũng cho rằng không nên quy định chi tiết về cơ chế này trong dự thảo luật, mà đề nghị giao Chính phủ quy định cụ thể.

Thêm vào đó, quy định về cơ chế này cần gắn với sản phẩm nghiên cứu khoa học cuối cùng, với quyền tự chủ về tài chính và trách nhiệm của người đứng đầu, của chủ nhiệm đề tài, chương trình, dự án… Chỉ nên áp dụng cơ chế khoán chi với những điều kiện xác định, đồng thời cần quy định tăng cường trách nhiệm của cơ quan quản lý KH&CN, của chủ nhiệm chương trình, đề tài trong thực hiện cơ chế này.

Dự thảo luật sẽ được thảo luận tại hội trường ngày 20/11.

Lê Nhung