Đường lưỡi bò gây quan ngại cho các quốc gia liên quan

Trước khi kết thúc vào chiều 21/11, hội thảo khoa học quốc tế lần thứ 4 ‘Biển Đông: Hợp tác vì an ninh và phát triển trong khu vực” hướng vào một số chủ đề “nóng”.

Không có cơ sở pháp lý

Trong đó, đề cập “đường lưỡi bò” và cái gọi là "quyền lịch sử" của Trung Quốc, nhiều đại biểu cho rằng điều này không có cơ sở pháp lý và gây quan ngại cho các quốc gia có liên quan.

Lập luận về quyền lịch sử của Trung Quốc cũng không có cơ sở, quyền lịch sử của các quốc gia khác nếu có được thiết lập cũng phải nhường hiệu lực cho quyền chủ quyền và quyền tài phán mà Công ước luật biển 1982 quy định là đặc quyền cho các quốc gia ven biển.

Vì vậy, tại Biển Đông, sự tồn tại của yêu sách quyền lịch sử chiếm đến hơn 80% diện tích của vùng biển nửa kín này mà không dựa trên các cơ sở pháp lý, không được thừa nhận bởi các quốc gia hữu quan, chồng lấn vào vùng đặc quyền kinh tế của các quốc gia ven biển là đi ngược lại các quy định của pháp luật quốc tế.

Để tạo điều kiện cho việc kiểm soát xung đột và giải quyết tranh chấp, các học giả khuyến nghị các bên tranh chấp hợp tác khảo sát các điều kiện tự nhiên và địa lý của các thực thể tại Biển Đông nhằm xác định quy chế pháp lý của các thực thể này theo quy định của Công ước luật biển 1982.

Trên cơ sở khảo sát đó, các bên trong tranh chấp làm rõ phạm vi các yêu sách về chủ quyền và vùng biển tại Biển Đông.

Giáo sư Ngô Vĩnh Long, khoa Lịch sử, ĐH Maine (Mỹ) cho rằng, một trong những giải pháp đầu tiên là Trung Quốc phải từ bỏ “đường 9 đoạn” (cách gọi khác của đường lưỡi bo ̀- PV).

“Trung Quốc đã đơn phương áp đặt đường 9 đoạn, vì thế Trung Quốc có thể đơn phương từ bỏ đường 9 đoạn này”, ông nói.

Theo GS Long, các quốc gia liên quan tranh chấp Biển Đông phải tuân thủ Công ước luật biển quốc tế 1982 và sẵn sàng giải quyết tranh chấp này bằng các cơ quan tài phán quốc tế.

Cụ thể, theo Công ước luật biển 1982, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa từ lãnh thổ đất liền của các quốc gia ven biển phải được tôn trọng.

Đặc biệt, khi một quốc gia tham gia Công ước luật biển thì phải tuân thủ các nghĩa vụ theo quy định của Công ước và từ bỏ các yêu sách lịch sử về các vùng biển của mình trước đây.

Tránh chiến tranh tránh “mát”

Tại hội thảo, các học giả đều cho rằng Biển Đông đang ngày càng trở thành tâm điểm chú ý của các các nước trong và ngoài khu vực do trọng tâm kinh tế, chính trị thế giới đang chuyển dịch về châu Á - Thái Bình Dương, và do các nước lớn như Mỹ, Trung Quốc và các nước khác trong khu vực đều coi biển là không gian an ninh và không gian phát triển quan trọng nhất trong thể kỷ 21.

Đây là một trong những nguyên nhân chính làm cho Biển Đông trong những năm qua diễn biến ngày càng phức tạp, có lúc tưởng chừng rơi vào “bế tắc”.

Đáng chú ý, cạnh tranh chiến lược giữa nước lớn làm cho vấn đề Biển Đông có liên quan mật thiết với tình hình các vùng biển khác như Hoa Đông, thậm chí cả Bắc Cực.

Có học giả cho rằng khu vực cần cảnh giác không rơi vào một cuộc chiến tranh tránh "mát" (không còn lạnh nhưng chưa tới mức nóng) giữa các nước lớn.

Một số học giả nhận định, quá trình hiện đại hóa quân đội đã dẫn tới gia tăng nhanh chóng năng lực quốc phòng của các nước trong khu vực, tuy có mặt tích cực là giúp các nước tăng cường khả năng hợp tác phòng chống khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia trên biển... nhưng cũng làm tăng rủi ro va chạm, đụng độ trên biển.

Sự gia tăng ảnh hưởng của các nhóm lợi ích trong khuôn khổ của một quốc gia tới chính sách của quốc gia đó được các học giả phân tích, đánh giá.

Các học giả cho rằng trong bối cảnh của toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, nhiều chính quyền trung ương không còn hoàn toàn kiểm soát được mọi hành vi và chính sách đối ngoại của quốc gia đó, khiến tình hình Biển Đông càng trở nên phức tạp và khó kiểm soát.

Đoàn kết ASEAN

Một số học giả cảnh báo, các khác biệt lợi ích giữa các nước thành viên ASEAN sẽ là thách thức lớn nhất đối với ASEAN trong những năm tới.

Nếu không duy trì được đoàn kết nội khối, vai trò của ASEAN trong các cơ chế hợp tác khu vực sẽ sụt giảm thì lợi ích của các nước thành viên ASEAN sẽ bị phớt lờ.

“Vấn đề cấp bách là phải tăng cường sự đoàn kết của ASEAN thông qua trao đổi”, GD Carlyle A. Thayer nói.

Nhiều đại biểu khẳng định, kinh nghiệm lịch sử cho thấy sử dụng vũ lực hay đe dọa sử dụng vũ lực sẽ không thể giải quyết được các tranh chấp như ở Biển Đông, do vậy các giải pháp hòa bình là con đường duy nhất. Cần thúc đẩy vai trò của ASEAN như nhân tố thúc đẩy đối thoại và hợp tác.

Một số học giả đề xuất các nước nghiên cứu và nhận thức lại về lợi ích quốc gia cơ bản của mình ở Biển Đông, cho rằng lợi ích phát triển kinh tế và ổn định xã hội, bảo đảm hòa bình và phát triển khu vực nên đặt lên trên lợi ích mở rộng chủ quyền và quyền chủ quyền trên biển.

Các bên cần nhanh chóng xây dựng các cơ chế khu vực nhằm định hướng ứng xử trong các tình huống cụ thể, như việc xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông.

Tá Lâm