Gặp tác giả đề xuất cải tiến ‘Giáo dục’ thành ‘Záo zụk’

PGS.TS Bùi Hiền, tác giả của đề xuất cải tiến chữ cái Tiếng Việt, cho biết ông bị nhiều người chỉ trích, thậm chí nói rằng bị điên dù chưa hiểu rõ câu chuyện.

VietNamNet đã có cuộc trao đổi PGS.TS Bùi Hiền, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nội dung và Phương pháp dạy - học phổ thông.

Play

"Họ nói tôi bị điên"

Những ngày qua thông tin về đề xuất cải cách chữ quốc ngữ như cải biến giảm số lượng phụ âm từ 38 xuống còn 31 ký tự của ông đã gây ra nhiều tranh luận. Ông nhìn nhận những ý kiến đó ra sao?

- Tôi có biết có 3 luồng ý kiến. Những nhận xét thật nghiêm túc mang tính khoa học, đi vào chuyên môn thì chưa có ai có phần trao đổi thực sự với tôi. Bởi muốn nhận xét đúng thì phải xem toàn bộ phương án của tôi.

Thứ hai là những nhận xét chung chung thì cũng có nhưng không nhiều, bởi thực sự toàn văn phương án cái tiến của tôi cũng đã được đăng lên đâu. Các bản đăng chỉ là tóm tắt và chưa được đầy đủ. Do đó người ta không có cơ sở để nhận xét thật chính xác, có logic.

Nhóm thứ 3 thì không phải là nhận xét mà chỉ phán. Họ nói tôi “rửng mỡ” mà đưa ra cái đề xuất này, thậm chí bảo tôi bị điên...

Điều họ nói không dính gì tới bản chất nghiên cứu của tôi mà chỉ là những nhận xét không hề thiện chí. Số này tôi không quan tâm lắm. Tôi không cảm thấy buồn về những ý kiến đó. Tôi chỉ buồn là vấn đề này được đưa ra chưa đúng thời điểm, chưa đầy đủ khiến nhiều người hiểu lầm và bức xúc.

Công trình nghiên cứu của tôi thực ra vẫn chưa hoàn thành và còn dang dở, mới báo cáo ở hội nghị khoa học của ngành ngôn ngữ. Trong giới vẫn còn nghiên cứu và mới chỉ đăng có một phần trên kỷ yếu của hội nghị.

Quy tắc hệ thống chữ mới phải dựa trên cơ sở khoa học nào, lý do gì mà phải cải tiến thì lại chưa nói được đầy đủ. Do đó, phản ứng của dư luận cũng là tất yếu.

Vậy đề xuất cải tiến của ông dựa trên cơ sở khoa học nào?

- Chữ tiếng Việt là chữ tượng thanh, tức là không tượng ý và tượng hình, tức không biểu đạt âm và chữ mà chỉ là một quy ước ký hiệu không liên hệ với nhau về mặt ý nghĩa.

Ký hiệu ngôn ngữ về tượng thanh thì ưu việt nhất là mỗi chữ một âm và ngược lại, mỗi âm một chữ. Chưa nước nào, ngôn ngữ nào làm được, đặc biệt khối sử dụng chữ La-tinh.

Bảng phụ âm được ông Bùi Hiền đề xuất cải tiến. Ảnh: Thanh Hùng.

Tôi bắt đầu tập trung nghiên cứu đề tài này từ cách đây trên 20 năm. Thực ra, tôi đã công bố “Đề xuất phương án cải tiến chữ quốc ngữ” lần đầu tiên ở Báo Giáo dục và Thời đại số 72 ngày 8/9/1995, nhưng lúc đó mọi người chưa quan tâm lắm. Nội dung cũ mà tôi từng đề xuất cũng chưa thấy phản biện gì về mặt khoa học ở trên các diễn đàn. Và tôi tiếp tục nghiên cứu chứ không phải làm cái mới. Sau này tôi cải tiến thêm, bản mới đây là bản cuối cùng về phần phụ âm.

Tôi chưa có chủ đích muốn công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng. Bởi, bài nghiên cứu của tôi mới được một nửa là về phụ âm, còn phần nguyên âm tôi vẫn chưa nghiên cứu xong. Khi phối hợp nguyên âm và phụ âm vào 1 chữ hay 1 từ lại còn là vấn đề nữa. Bây giờ, mới chỉ một phần của vấn đề này được đưa ra nên tạo ra sự “khập khiễng”, do đó nhiều người nói tôi bị điên cũng là dễ hiểu.

Tên công trình khoa học của tôi là “Cải tiến chữ quốc ngữ”. Tại sao phải cải tiến cũng là có lý do và cơ sở.

Khi viết hệ thống chữ hiện nay dễ mắc lỗi chính tả và thường phải kè kè một cuốn từ điển bên cạnh. Nhiều người chưa phân biệt được khi nào dùng là “X – S”, “Ch – Tr”… 

Nhưng nếu theo chữ mới, sẽ khó mắc lỗi vì không có khác biệt. Tuy nhiên, để phân biệt, chúng ta lại phải tùy vào ngữ cảnh để lựa chọn cách viết, chứ các chữ ấy sẽ không đứng một mình. Ví dụ “chanh” và “tranh” sẽ được viết chung là “canh”.

Hiện nay chữ “chanh” trong đầu ta mặc định là quả chanh, còn “tranh” là bức tranh - đấy là chúng ta gán cho nó chứ bản chất gán chữ nào cũng được. Giờ ta viết là “quả canh” thì trong ngữ cảnh đó không ai nói hay hiểu sang nghĩa bức tranh được cả, hay ngược lại viết “’bức canh” thì không ai nói hay hiểu sang nghĩa quả chanh.

Đấy mới là cái gốc, ngôn ngữ nói “tranh” hay “chanh” tùy bối cảnh mới là chính, còn viết “canh” chỉ là ghi lại. Hiện nay chúng ta đang bị phụ thuộc vào chính tả.

Vì thế, tôi đưa ra đề xuất thay đổi giá trị âm vị của 11 chữ cái hiện có: C = Ch, Tr; D = Đ; G = G, Gh; F = Ph; K = C, Q, K; Q = Ng, Ngh; R = R; S = S; X = Kh; W =Th; Z = d, gi, r. Vì âm "nhờ" (nh) chưa có kí tự mới thay thế, nên trong văn bản tạm thời dùng kí tự “ n’ ” để biểu đạt.

PGS.TS Bùi Hiền, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nội dung và Phương pháp dạy - học phổ thông, tác giả đề xuất cải tiến tiếng Việt đang gây tranh luận. Ảnh: Thanh Hùng.

Ông nghĩ hệ thống chữ mới theo cải tiến của ông thì sẽ có ưu việt gì so với hệ thống chữ viết hiện hành?

- Tôi khẳng định là sử dụng bộ chữ này sẽ nhanh hơn và tiết kiệm hơn nhiều.

Nếu như bộ chữ cũ phải học mất một năm mới thành thạo, thì tôi nghĩ bộ chữ mới sẽ giản đơn hơn nhiều, thời gian sẽ được rút xuống ngắn hơn và giảm được công sức cho học sinh. Ví dụ học chữ “G” đáng lẽ chỉ cần trong một giờ đồng hồ. Nhưng chúng ta lại mất thêm gấp vài lần thời gian đó để dạy học sinh học cả “G, Gi, Gh” nữa thì mới xong một âm. Khi ghép và viết lại tốn thêm một khoảng thời gian nữa.

Bộ chữ chắc chắn tiết kiệm khi từ 38 phụ âm tôi rút lại chỉ còn 31. Chữ “Nghi” chẳng hạn thì 4 ký tự mới ra được 1 chữ như hiện nay, nhưng tôi thay bằng chữ “q” khi quy cho nó giá trị bằng “ngh” và chỉ cần ghi “qi”. Tức đã giảm đi được một nửa số ký tự và cũng giảm một nửa thời gian viết hay đánh máy. Chưa kể tiết kiệm công sức và giấy, vật tư và tiền của.

Tôi tính toán với một bản mà chữ mới như hiện nay chuyển sang chữ mới thì tiết kiệm được khoảng 8%. Nghĩa là, nếu cần sử dụng khoảng 100 tấn giấy thì theo chữ viết mới sẽ tiết kiệm được khoảng 8 tấn giấy. Nhân lên nhiều cuốn sách thì con số sẽ rất lớn.

Mọi người tưởng tưởng rất lạ và phải đào tạo lại, nhưng tôi nghĩ không quá khó. Nếu chỉ đọc thì có thể chỉ mất khoảng một ngày là thuộc lòng các ký tự đó. Còn nếu viết thì có thể lâu hơn do chưa quen, phải nhớ lại. 

Việc học thuộc 9 chữ cái chỉ sau 1 tiếng, ai chậm thì sau 1 ngày là có thể nhớ được. Lượng tiền, sức bỏ ra không đáng kể so với những cái lợi mà tôi cho là lớn vô cùng.

"Tôi sẽ quyết tâm làm đến cùng"

Ông có thuộc hệ thống chữ cái này và có thể viết được thuần thục không, hiệu quả ra sao?

- Tôi thuộc nhưng không dùng thường xuyên nên không được thành thạo. Cái gì cũng thế, văn ôn võ luyện, chữ mới do tôi tạo ra nhưng để cho thành thạo tôi cũng phải học và tôi thông thuộc rồi. Nhưng bây giờ phải có một thời gian dùng nhiều lên thì mới quen.

Dòng chữ được ông Bùi Hiền viết bằng chữ cải tiến. Ảnh: Thanh Hùng.

Ông nghĩ đề xuất của mình liệu có khả thi?

- Trước tôi cũng có nhiều người nghiên cứu và có đề xuất về vấn đề cải tiến chữ viết. Nhưng người ta nghiên cứu không hệ thống mà chỉ chắp vá, thấy chữ nào đó bất hợp lý thì thay bằng một cái gì đó. Do đó, khi đưa vào thì khó được chấp nhận vì trở thành chắp vá, lủng củng và phá vỡ hệ thống. Giờ nếu làm như tôi, tức có hệ thống, toàn bộ chữ được cải tổ hết để nằm trong một hệ thống mới.

Tôi nghiên cứu nhưng việc đưa vào thực tế phải theo quá trình, từng bước. Chứ không phải đưa ra cái là ngày mai sử dụng ngay. 

Tôi tin nếu chúng ta hiểu được lợi ích của nó rõ ràng ở nhiều mặt thì sẽ quyết tâm làm, nhưng phải từ phía Nhà nước có chính sách. Nếu như vậy thì khả thi 100%, chỉ có điều là nhanh hay chậm mà thôi.

Dự kiến khi nào ông sẽ công bố đầy đủ công trình nghiên cứu này tới các cấp có thẩm quyền xem xét?

- Về mặt khoa học tôi cố gắng, quyết tâm làm cho đến cùng. Nhưng làm được đến đâu còn phụ thuộc nhiều yếu tố trong đó là sức khỏe, bởi hiện nay tôi đã 83 tuổi.

Tuy nhiên, dự định của tôi là sẽ trình bày phần còn lại của công trình về nguyên âm vào tháng 3/2018 tại một hội nghị ngôn ngữ. 

Nếu không kịp thì có thể sang năm sau nữa. Nhưng tôi kiên quyết còn sống thì sẽ làm đến nơi đến chốn vì tôi thấy ích lợi của nó.

Nếu làm một cách có bài bản thì tôi tin có thể thuyết phục được đa số. 

Xin cảm ơn ông!

Thanh Hùng thực hiện

Toàn bộ đề xuất cải tiến chữ viết ‘Tiếng Việt’ thành ‘Tiếq Việt’

VietNamNet xin giới thiệu toàn bộ đề xuất phương án cải tiến chữ quốc ngữ phần phụ âm của PGS.TS Bùi Hiền khiến dư luận xôn xao mấy ngày qua, khi ‘giáo dục’ sẽ thành ‘záo zụk’ hay ‘tiếng Việt’ thành ‘tiếq Việt’…

Đề xuất cải tiến "tiếng Việt" thành "tiếq Việt"

PGS.TS Bùi Hiền, Nguyên Hiệu phó Trường ĐHSP Ngoại ngữ Hà Nội đã đề xuất cải tiến bảng chữ cái tiếng Việt như chuyển cách viết Luật giáo dục" đổi thành “Luật záo zụk”. “Tiếng Việt” thành “Tiếq Việt”, “ngôn ngữ” thành “Qôn qữ”