Bớt 10, thêm 7: Bao giờ doanh nghiệp mới hết khó

Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, sau khi rà soát lại 243 ngành nghề kinh doanh có điều kiện thì thấy, có 26 ngành nghề không phù hợp.

Quá nhiều điều kiện kinh doanh

VCCI cho biết, có tất cả 5.719 điều kiện kinh doanh, thuộc 243 ngành nghề được quy định bởi Luật Đầu tư. Trong đó, Bộ Công thương có 27 ngành nghề với 1.220 điều kiện, tiếp đến là Bộ Y tế có 16 ngành nghề với 740 điều kiện, Bộ Tài chính 22 ngành nghề với 671 điều kiện, Bộ GTVT có 30 ngành nghề với 606 điều kiện,...

Theo quy định, ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện là những ngành ảnh hưởng tới an ninh quốc phòng, trật tự an toàn xã hội, đạo đức xã hội và sức khỏe cộng đồng. Qua rà soát, phát hiện thấy có 16 ngành nghề không phù hợp đưa vào danh mục, 10 ngành nghề cần điều chỉnh phạm vi kiểm soát.

Ngành xuất khẩu gạo có thể quản lý bằng hình thức khác thay vì điều kiện kinh doanh.

Chẳng hạn, các ngành nghề kinh doanh dịch vụ mua bán nợ, kinh doanh dịch vụ quản lý, vận hành nhà chung cư, kinh doanh dịch vụ đại lý tàu biển,... không có tác động đáng kể tới lợi ích công cộng, chỉ là ngành nghề kinh doanh thông thường, các rủi ro được giải quyết bằng pháp luật dân sự.

Hay các ngành khác như xuất khẩu gạo; sản xuất mũ bảo hiểm cho người đi mô tô, xe máy; dịch vụ sản xuất, phát hành phim; dịch vụ giới thiệu sản phẩm quảng cáo đến công chúng; kinh doanh dịch vụ lữ hành,... có thể quản lý bằng hình thức khác thay vì điều kiện kinh doanh, cụ thể như quản lý bằng quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật, các quy định quản lý quá trình kinh doanh hay quản lý chất lượng sản phẩm đầu ra,...

Thậm chí, có ngành, nghề thuộc danh mục nhưng lại không phải là ngành, nghề kinh doanh.

Ví dụ như “kinh doanh dịch vụ logistics” thuộc danh mục nhưng logistics lại bao gồm nhiều hoạt động như vận tải, đóng gói, làm thủ tục thuế, hải quan,... và mỗi hoạt động đó lại là một ngành, nghề riêng; hoặc “hoạt động dịch vụ của tổ chức trọng tài thương mại” không có mục đích lợi nhuận; “hoạt động nhượng quyền thương mại” là phương thức kinh doanh chứ không phải là ngành, nghề...

Ngành sản xuất mũ bảo hiểm cho người đi mô tô, xe máy có thể được quản lý bằng hình thức khác

Ngoài ra, nhiều ngành, nghề khác trong danh mục không rõ tính đặc thù so với các ngành nghề kinh doanh thông thường cùng loại, như kinh doanh tạm nhập tái xuất hàng thực phẩm đông lạnh, kinh doanh dịch vụ bảo hành bảo dưỡng xe ô tô.

Ngành nghề có phạm vi kiểm soát quá mức như kinh doanh thủy sản, thuốc bảo vệ thực vật.

Ngành nghề không rõ phạm vi kiểm soát như kinh doanh thực phẩm thuộc lĩnh vực chuyên ngành của Bộ Công thương, Bộ NN-PTNT, Bộ Y tế. VCCI cho biết, sẽ kiến nghị các cơ quan chức năng xem xét lại với những ngành nghề này.

Cần cách tiếp cận mới

Luật sư Trương Thanh Đức, Công ty Luật Basico, cho rằng: VCCI nên kiến nghị loại bỏ 1/3, thậm chí 1/2 các ngành, nghề trong danh mục kinh doanh có điều kiện, chứ 26 ngành nghề vẫn là quá ít. Thực tế, cứ 10 ngành nghề bỏ điều kiện kinh doanh lại xuất hiện 7 ngành, nghề mới có điều kiện kinh doanh, nên thực chất chỉ bỏ được 3 mà thôi.

Danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện hiện vẫn còn nhiều bất cập. Việc giảm từ 267 ngành nghề trong Luật Đầu tư năm 2014 xuống còn 243 ngành nghề trong Luật Đầu tư sửa đổi bổ sung năm 2016 phần lớn là do sắp xếp lại, thay đổi từ ngữ và sáp nhập một số vào nhau.

Đã đến lúc cần thay đổi cách tiếp cận về điều kiện kinh doanh.

Nhiều ngành nghề kinh doanh có điều kiện đến nay vẫn rất mơ hồ theo luật, nên nghị định muốn viết gì cũng được. Ví dụ không thể phân biệt nổi ngành nghề nào thuộc 1 trong 3 nhóm kinh doanh thực phẩm thuộc lĩnh vực quản lý chuyên ngành của Bộ Công Thương, Bộ NN-PTNT, Bộ Y tế vì nội dung khá mơ hồ và khó xác định.

Cùng với đó là "yêu cầu kinh doanh, tương tự như điều kiện kinh doanh". Chẳng hạn như yêu cầu về quy hoạch, theo Luật Quy hoạch. Việc đưa ra nhiều quy hoạch và quy hoạch nhiều ngành nghề quá chi tiết đã dẫn đến tình trạng tương tự như ngăn cấm, gây trở ngại khó khăn cho quyền tự do kinh doanh. Hay các yêu cầu về quy chuẩn kỹ thuật quá cao, quá chi tiết dẫn đến không thể thực hiện, can thiệp vào quyền chủ động kinh doanh của DN....

Những quy định mang tính đột phá về điều kiện kinh doanh trong Luật Đầu tư năm 2014 đang bị bóp méo, bởi nhưng đối tượng có quyền lợi liên quan không muốn từ bỏ, ông Đức nói.

Ông Đặng Quang Vinh, Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế TƯ đánh giá, môi trường kinh doanh hiện không thuận lợi, chi phí tăng cao. Những điều kiện kinh doanh công bố tại Luật Đầu tư vẫn chưa đủ, còn ẩn ở nhiều hình thức văn bản khác, như các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, các thông tư hướng dẫn và cả cách hành xử của công chức, chính quyền với DN. Điều này gây thêm khó khăn và tăng chi phí với hoạt động sản xuất kinh doanh.

Theo ông Vinh, khi công nghệ và phương thức cũ vẫn thịnh hành sẽ cản trở sự đổi mới, dẫn đến năng suất không tăng và DN không lớn lên được.

Ông Lê Xuân Hiền, Trưởng phòng Đăng ký kinh doanh tỉnh Hải Dương, cho hay, các DN đang khổ sở vì việc công khai các điều kiện kinh doanh chưa theo quy trình, các điều kiện được công bố lẻ tẻ, mỗi ngành một ít, khiến chi phí tuân thủ pháp luật tăng cao, đi liền với đó là cơ hội phát sinh nhũng nhiễu. Đã đến lúc cần thay đổi cách tiếp cận về điều kiện kinh doanh, ông Hiền đặt vấn đề.

Trần Thủy