Thuốc lá lậu đang tung hoành thị trường khi chiếm tới 22% thị phần, mang lại lợi nhuận gấp 30 lần so với thuốc lá hợp pháp. Thế nhưng, lực lượng chức năng đi kiểm tra lại chỉ tịch thu được con số quá ít ỏi.

Siêu lợi nhuận

Thuốc lá lậu đang là một vấn nạn với tốc độ gia tăng chóng mặt. Theo thống kê của Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, trên thị trường hiện nay, có tới 100 nhãn thuốc lá lậu được bày bán, trong đó nhãn hiệu Jet và Hero chiếm đến 90%.

Hai nhãn hiệu này chủ yếu được Campuchia nhập khẩu về nhưng lại tiêu thụ rất ít ở nước này, sau đó, tới hơn 90% lượng nhập khẩu thuốc lá hai nhãn hiệu trên lại được tuồn sang Việt Nam qua các đường biên giới.

Thuốc lá Jet được nhập khẩu từ Indonesia đến thị trường Campuchia và Lào với giá khoảng 0,30 USD/gói, tức bằng 6.300 VND/gói. Nhưng khi bán tại thị trường Việt Nam, mức giá đã tăng lên khoảng 1 USD/gói, tương ứng 20.000 - 21.000 VND/gói.

Ông Phạm Kiến Nghiệp, Tổng thư ký Hiệp hội ướt tính, các đối tượng buôn lậu thuốc lá tại Việt Nam đang kiếm lợi nhuận khủng, cao gấp 30 lần so với sản phẩm hợp pháp.  Nếu như lợi nhuận từ thuốc lá hợp pháp trong nước chỉ từ 100 – 200 đồng/bao thì với  thuốc lá Jet và Hero lậu, lợi nhuận mang lại cho các đối tượng lên tới 12.000 – 13.000 đồng/bao.

Năm 2013, số thuốc lá nhập lậu bị bắt giữ đã lên tới 930 triệu bao và chiếm 22,2% thị phần nội địa.  Riêng 3 tháng đầu năm nay, các lực lượng chức năng đã bắt giữ trên 6,8 triệu bao thuốc lá nhập lậu, trong đó, lực lượng Quản lý thị trường thu giữ gần 1,5 triệu bao.

Trong 7 năm, thuốc lá lậu đã tăng tới 82%. Bình quân mỗi năm, thuốc lá lậu tăng tới 9%/năm. Nếu như năm 2005, chỉ có 9,9 tỷ điếu thuốc lá lậu thì năm 2013, con số này đã gần gấp đôi, lên tới 17 tỷ điếu.

Theo nghiên cứu của cơ quan này, tại Việt Nam, người dân đang chi tới 7,5% tiền lương mỗi ngày cho việc hút thuốc lá. Mức chi tiêu này lớn hơn cả Bỉ, Pháp, Đức, Italia…

Chính vì nhu cầu vẫn còn lớn như vậy nên thuốc lá lậu, với giá rẻ hơn do không chịu thuế, lại không chịu kiểm soát về chất lượng đã ngày càng lấn át thuốc lá hợp pháp.

{keywords}
Thuốc lá lậu mang lại siêu lợi nhuận (ảnh: Bảo Hân)

Điều này sẽ gây tác hại lớn tới sức khỏe người tiêu dùng. Ông Phạm Kiến Nghiệp cho biết, quy định của Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) chỉ cho phép  hàm lượng tar phải  dưới 16mg/điếu, hàm lượng chất Nicotin < 1,4 mg/điếu thuốc lá để giảm thiểu tác hại của thuốc lá với sức khỏe. Cùng đó, sản phẩm này được  yêu cầu phải kiểm soát ngặt nghèo về chất lượng, môi trường trong sản xuất, phải in các cảnh báo về bệnh ung thư, tim phổi trên vỏ bao.

Nhưng với hàng tỷ điếu thuốc lá lậu lọt vào Việt Nam mỗi năm, các vấn đề liên quan đến chất lượng và sức khỏe không bị kiểm soát. Chẳng hạn như, hàm lượng các chất Tar và Nicotin sẽ cao hơn gấp nhiều lần thuốc lá hợp pháp. Hiệp hội cho biết, đối với Jet và Hero, hàm lượng Tar trong khói thuốc cao hơn 18 mg/điếu và Nicotin cao hơn 1,7 mg/điếu. Điều này cũng có nghĩa, người tiêu dùng sẽ dễ bị nghiện và sức khỏe sẽ bị ảnh hưởng nặng nề.  

Thu giữ như muối bỏ bể: cần tránh thẩm lậu

Đầu tháng 4, Cục Quản lý thị trường, Bộ Công Thương đã mở đợt kiểm tra cao điểm về thuốc lá lậu, dự kiến kéo dài đến hết 30/6.

Theo đó, lực lượng Quản lý thị trường cả nước, đặc biệt là tại TP Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Đà Nẵng, Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh và các địa bàn tiêu thụ thuốc lá lớn sẽ tăng cường việc kiểm soát thị trường nội địa. Tất cả các cơ sở hộ kinh doanh thuốc lá lẻ, các điểm tập kết và bán buôn thuốc lá, các tuyến trong điểm khu vực biên giới sẽ bị rà soát gắt gao.

{keywords}
Lực lượng quản lý thị trường mở cao điểm kiểm tra thuốc lá lậu từ tháng 4 đến tháng 6/2014 (ảnh: Bảo Hân)

Tuy nhiên, trong ngày ra quân kiểm tra của lực lượng này, kết quả lại đầu voi đuôi chuột.

Tại Hà Nội, lực lượng quản lý thị trường đã kiểm tra 24 điểm tại 4 quận Hoàn Kiểm, Ba Định, Thanh Xuân, Đống Đa nhưng chỉ phát hiện 586 bao lậu. Trong 17 điểm có kinh doanh thuốc lá nhập lậu được phát hiện thì số lượng thu giữ nhiều nhất tại 1 điểm chỉ là 160 báo. Đó là cửa hàng bánh kẹo, thuốc lá số 11 Khương Hạ (Thanh Xuân, Hà Nội).

Trong khi đó, TP. HCM là địa bàn lớn chiếm gần 40% thị phần thuốc lá lậu cả nước nhưng lượng thuốc lá lậu thu giữ trong ngày này chỉ có hơn 15.000 bao.

So với con số thực tế thì kết quả kiểm tra trên chỉ như “muối bỏ bể”. Một cán bộ trong ngành này chia sẻ, các chi cục ở địa phương đã ra quân kiểm tra trước, nên thành ra, “rút dây động rừng”. Lực lượng chức năng trực tiếp đi kiểm tra nhiều khi trống dong cờ mở, cưỡi ngựa xem hoa nên  các đối tượng đã kịp thời tẩu tán hàng.

Trao đổi với báo chí, ông Nguyễn Trọng Tín, Phó Cục trưởng Cục Quản lý thị trường giãi bày, các đối tượng ngày càng sử dụng các thủ đoạn tinh vi, khi bị phát hiện thì chống đối quyết liệt, trong khi đó, chế tài xử phạt vẫn hạn chế.

Theo quy định hiện nay, các đối tượng chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu bị bắt quả tang trữ, kinh doanh 1.500 bao thuốc lá lậu trở lên. Do vậy, nếu các đối tượng này chia nhỏ hàng xuống dưới 1.500 bao cho mỗi lần vận chuyển, tàng trữ thì khi bị bắt giữ, đối tượng chỉ bị xử lý hành chính.

Ông Tín biết, thời gian tới, khi phát hiện vi phạm sẽ xử lý nghiêm. Theo đó, các đối tượng nếu vi phạm nhiều lần sẽ bị tước giấy phép kinh doanh trong vòng từ 12-24 tháng.

Hiệp hội thuốc lá Việt Nam còn kiến nghị thêm, Chính phủ không nên tái xuất thuốc lá nhập lậu đã bị tịch thu để tránh nguy cơ tái thẩm lậu. Các doanh nghiệp trong ngành thuốc lá Việt Nam sẵn sàng  hỗ trợ kinh phí cho các lực lượng chức năng chống buôn lậu để tiêu hủy thuốc lá theo quy định của pháp luật.

Phạm Huyền