Các chuyên gia và nhà ngoại giao nói rằng việc Iran tăng lượng uranium được làm giàu thêm trong kho vũ khí rất đáng lo ngại.

Một cơ sở hạt nhân trong sa mạc của Iran
Tuy nhiên, họ nói rằng việc gia tăng này nguyên liệu sẽ không xuất phát từ quá trình tăng tốc sản xuất, mà có khả năng sẽ bùng nổ sau khi bị đình trệ trong việc sản xuất nhiên liệu cho lò phản ứng.

Vấn đề thời điểm và làm thế nào mà Iran có thể chế tạo được bom nguyên tử nếu như họ chọn cách làm đó;  phương Tây giám sát chặt chẽ thực tế này vì việc này có thể dẫn đến quyết định tấn công phủ đầu của Israel vào Iran.

Động thái của Tehran sử dụng một phần lớn lượng nhiên liệu nhạy cảm này vì mục đích dân sự trong năm nay đã giúp giãn bớt nghi ngại về khả năng Israel tấn công Iran.

Nhưng căng thẳng có thể nổ ra lần nữa nếu như Iran nhanh chóng đạt tới lượng nhiên liệu đủ để chế tạo một quả bom, bằng cách tăng cường sản lượng uranium làm giàu hơn hoặc bằng cách không sử dụng số nguyên liệu này làm nhiên liệu lò phản ứng, hoặc là bằng cả hai cách trên.

"Câu hỏi là, đến lúc nào thì Iran vượt qua ngưỡng trên... khi chúng ta bước vào vùng nguy hiểm" - một nguồn tin ngoại giao cấp cao nói. "Liệu họ có quyết định tự nguyện để cho mọi việc sáng tỏ vào thời điểm đó?"

Cơ quan giám sát hạt nhân của Liên Hợp Quốc ra một báo cáo tháng này cho thấy cuối tháng Chín vừa qua, Iran đã ngừng chuyển khí uranium làm giàu sang dạng bột để làm nhiên liệu cho một lò phản ứng nghiên cứu y học tại Tehran.

Vì công việc làm giàu uranium cùng lúc đó vẫn được tiếp diễn và không giảm sút, nên việc tạm ngưng hoạt động này cũng có nghĩa là kho uranium làm giàu cấp cao đã tăng khoảng 50%, lên 135kg vào tháng 11 so với mức độ được làm giàu trong báo cáo của quý trước.

"Điều này rất khó xử" - một quan chức tình báo từ quốc gia đang nghi ngờ Iran phát triển vũ khí hạt nhân nói.

Điều này có thể là vì máy móc vận hành không tốt hoặc là một phép thử để xem phương Tây sẽ phản ứng như thế nào - vị quan chức này nói thêm.

Iran cần có một bước tiến sâu hơn nữa mới có được 250kg uranium để chế tạo bom nguyên tử.

"Với nhịp độ này thì cuối xuân là Iran sẽ có hơn lượng nguyên liệu cần tiết để chế tạo quả bom nguyên tử đầu tiên" - nhận định của ông Emanuele Ottolenghi thuộc Quỹ Các nền dân chủ Quốc phòng, một nhóm cố vấn của chính quyền Mỹ về vấn đề Iran.

Nhưng một số nhà ngoại giao và phân tích tin rằng Iran có thể đã tăng kho nguyên liệu của mình vì các lý do liên quan tới quá trình sản xuất nhiên liệu, và rằng ở một thời điểm nào đó họ có thể tái khởi động lại việc chuyển đổi khí uranium.

"Tôi nghĩ đây là một vấn đề kỹ thuật" - một nhà ngoại giao nói.

Việc sản xuất nhiên liệu cho lò phản ứng liên quan tới một số bước. Trước tiên, uranium được làm giàu phải được chuyển sang dạng bột, sau đó được dập thành các thanh nhiên liệu và điều này giải tích việc ngừng cung cấp thêm khí uranium vào quy trình sản xuất.

"Điều này có thể vì việc chuyển sang dạng bột nhanh và dễ dàng hơn là sản xuất các yếu tố nhiên liệu" - Mark Fitzpatrick - một chuyên gia về làm giàu hạt nhân tại Học viện Quốc tế Nghiên cứu chiến lược nói.

Fitzpatrick nói rằng đây là một vấn đề có tính 'đình trệ' hơn rất nhiều, và "đó là vấn đề phải cảnh báo vì nó khiến cho lượng uranium được làm giàu 20% tiến gần hơn tới một vũ khí hạt nhân. Nhưng nó lại không đáng phải cảnh báo trong chiều hướng rằng đây là một quyết định mang tính chiến lược về phần của Iran".

  • Lê Thu (theo Reuters)