Tiêu chảy do kháng sinh: Khống chế bằng men vi sinh

“Probiotic đã được chứng minh là biện pháp hữu hiệu giúp phòng ngừa và điều trị tiêu chảy liên quan tới kháng sinh, ở người lớn cũng như trẻ em”.

Đây là thông tin PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, Phó Chủ nhiệm Bộ môn Nhi ĐH Y Dược Tp.HCM chia sẻ tại hội thảo với chuyên đề “Probiotic trên các bệnh lý tiêu hóa hiện tại và tương lai”.

Bệnh lý tiêu hóa thường gặp

Tiêu chảy do sử dụng kháng sinh (ADD) là một trong những bệnh lý đường tiêu hóa thường gặp có liên quan đến tình trạng rối loạn hệ vi khuẩn bình thường tại đường ruột và làm gia tăng sự phát triển của các vi khuẩn gây bệnh. Theo thống kê, có khoảng từ 5 - 30% trẻ em bị ADD, còn ở người lớn tỷ lệ này dao động từ 5- 70%.

Tiêu chảy liên quan đến kháng sinh được định nghĩa là tình trạng tiêu chảy có liên quan đến việc điều trị bằng kháng sinh và không giải thích được bằng nguyên nhân khác. Đây là một trong những tác dụng ngoài ý muốn khá phổ biến của hầu hết các lại kháng sinh, chủ yếu là do tác động của kháng sinh gây rối loạn hệ vi khuẩn bình thường tại đường ruột.

Có 3 cơ chế gây ra AAD bao gồm: rối loạn thành phần hoặc chức năng hệ vi khuẩn đường ruột; tăng sinh vi sinh vật gây bệnh trong ruột; tác động mang tính dị ứng hoặc độc tố của kháng sinh lên niêm mạc ruột hoặc vận động của ruột. AAD không chỉ gây khó chịu cho người bệnh, ảnh hưởng đến sự hấp thu các chất dinh duỡng, mà còn làm kéo dài thời gian điều trị, tăng chi phí chăm sóc y tế, tăng nguy cơ nhiễm khuẩn trong tương lai và tăng tỷ lệ tử vong. Việc sử dụng kháng sinh phổ rộng có nguy cơ gây AAD nhiều hơn, chẳng hạn như amoxicillin-clavulanate (10-25%), cefixime (10-20%)...

Clostridium difficile là một trong những vi khuẩn gây tiêu chảy nhiễm khuẩn cơ hội thường gặp ở bệnh nhân AAD (chiếm khoảng 10-20% các trường hợp AAD) và là tác nhân chủ yếu trong viêm đại tràng có liên quan đến kháng sinh. AAD gây ra bởi C.difficile có triệu chứng lâm sàng thay đổi từ mức độ nhẹ đến nặng (viêm đại tràng giả mạc) và có thể gây tử vong.

Hơn nữa, C.difficile dễ dàng lây truyền từ bệnh nhân này sang bệnh nhân khác nếu tình trạng nhiễm khuẩn không được kiểm soát toàn diện một cách nhanh chóng. Việc sử dụng kháng sinh sẽ gây rối loạn đến thành phần và chức năng của hệ vi khuẩn bình thường tại đường ruột, làm thay đổi chuyển hóa carbohydrate và hoạt động kháng khuẩn tại ruột.

Khắc phục tiêu chảy do kháng sinh bằng men vi sinh

Điều trị thông thường đối với AAD là ngưng sử dụng kháng sinh nếu vẫn đang dùng. Điều này có thể làm gián đoạn liệu trình điều trị, gây ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị bệnh lý nhiễm khuẩn nền, dẫn đến kéo dài thời gian nằm viện và gia tăng chi phí điều trị. Đây cũng chính là một thách thức đặt ra với giới chuyên môn trong việc tìm ra giải pháp để hạn chế tình trạng tiêu chảy do sử dụng kháng sinh.

Ngày càng có nhiều bằng chứng về lợi ích của việc bổ sung probiotics đối với các bệnh lý đường tiêu hóa này trong việc ức chế các vi khuẩn gây bệnh và tăng cường hoạt động cho hệ vi khuẩn bình thường tại ruột. Theo đó, Probiotics là các vi khuẩn có lợi (lợi khuẩn) giúp cân bằng hệ vi khuẩn trong đường ruột, giảm tiêu chảy.

Chia sẻ về điều này tại hội thảo, GS Antonio Gasbarrini - Giám đốc Phân khoa Nội và Tiêu hóa , Bệnh viện Đại Học Gemelli, Tp Rome cho biết: “Trong đường ruột của chúng ta, hệ vi khuẩn đường ruột hoạt động giống như một cơ quan. Hệ vi khuẩn đó có thể bị tổn thương bởi một số các yếu tố, đặc biệt như là kháng sinh. Vì sự tổn thương của hệ vi khuẩn đường ruột gây ra bởi kháng sinh như vậy nên probiotics hay còn gọi là men vi sinh có vai trò giúp chúng ta phục hồi lại hệ vi khuẩn đường ruột. Khi đó, hệ vi khuẩn đường ruột sẽ có chức năng làm khỏe mạnh hệ miễn dịch và chống được sự xâm nhập của vi khuẩn gây bệnh”.

Cùng với đó, PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, Phó Chủ nhiệm Bộ môn Nhi ĐH Y Dược Tp.HCM cũng chia sẻ tại hội thảo một số nghiên cứu trên thế giới để đi tới kết luận: “Probiotic đã được chứng minh là biện pháp hữu hiệu trong điều trị cũng như phòng ngừa tiêu chảy liên quan tới kháng sinh, ở người lớn cũng như trẻ em”.

Thanh Triết