Người đàn bà Thép và những di sản đầy mâu thuẫn

Cựu Thủ tướng Anh Margaret Thatcher – hay còn gọi là ‘Người đàn bà Thép’ gây nhiều tranh cãi vừa qua đời do một cơn đột quỵ, hưởng thọ 87 tuổi.

Dù yêu mến hay ghét bà, không ai có thể phủ nhận một điều là vị nữ Thủ tướng đầu tiên của Anh chính là người đã giúp ‘thay máu’ nước Anh, định hình nên một thế hệ chính trị tại vương quốc này.

Bà Margaret Thatcher. (Ảnh: Guardian)

Bà Thatcher cầm quyền từ năm 1979 tới năm 1990. Quãng thời gian 11 năm đó đầy dấu ấn của nữ thủ tướng, khi bà đã áp đặt ý chí mạnh mẽ của mình lên một đất nước bảo thủ, suy sụp  – phá vỡ liên minh, giành phần thắng trong một cuộc chiến ngoài khơi (tranh chấp với Arghentina), chuyển biến nền công nghiệp trong nước với tốc độ kỷ lục.

Bà đã để lại một chính phủ suy yếu hơn và một đất nước phồn thịnh hơn vào thời điểm bị đánh bật khỏi tòa nhà số 10 phố Downing.

Lãnh đạo Đảng Bảo thủ từ năm 2003-2005 là Michael Howard chia sẻ về sự ra đi của bà: “Bà đúng là một người khổng lồ trong nền chính trị Anh”.

“Tôi tin rằng bà đã cứu đất nước này, bà đã chuyển đổi nền kinh tế của và tôi tin rằng bà sẽ đi vào lịch sử như một trong những vị thủ tướng kiệt xuất nhất của chúng ta” – ông Howard nói thêm.

Trên chính trường thế giới, bà xây dựng nên mối ‘quan hệ đặc biệt’ gần gũi với cựu Tổng thống Mỹ Ronald Reagan. Bà cũng là người phản đối mối quan hệ thân mật hơn với châu Âu.

Mối quan hệ của bà với Reagan mật thiết đến nỗi bà gọi ông bằng tên thân mật là ‘Ronnie’. Tuy vậy, bà cũng không thoái lui bất kể khi nào bất đồng với ông về các vấn đề quan trọng, ngay cả khi Mỹ là đồng minh giàu hơn và mạnh hơn rất nhiều trong ‘mối quan hệ đặc biệt’.

Nhìn vào mối quan hệ mật thiết giữa Thatcher và Reagan, Thatcher dường như có được động lực từ một niềm tin không gì lay chuyển về việc các thị trường tự do sẽ xây dựng nên một quốc gia tốt hơn là dựa vào một chính phủ trung ương mạnh mẽ.

Một điều nữa bà chia sẻ với vị tổng thống Mỹ là: một xu hướng thu nhỏ rắc rối tới mức cơ bản nhất, lựa chọn một hướng đi và theo đó tới tận cùng bất kể mọi sự chống đối.

Di sản mà bà để lại có thể được gọi đơn giản là Chủ nghĩa Thatcher - đó là một loạt các chính sách mà những người ủng hộ bà nói rằng giúp thúc đẩy tự do cá nhân và xóa bỏ các phân chia về tầng lớp đã chia rẽ nước Anh suốt nhiều thế kỷ.

Với những người mến mộ bà, Thatcher quả là người đã cứu vớt nước Anh khỏi tình cảnh sụp đổ và tạo nền tảng cho một sự hồi sinh về kinh tế thần kỳ. Còn với những người chỉ trích bà, Thatcher lại là một lãnh đạo ‘không có tim’ khi đã đẩy những người nghèo khó ra đường, còn những người giàu lại trở nên giàu hơn một cách bất nhân.

Thư ký báo chí suốt thời gian cầm quyền của bà là Bernard Ingham nói rằng “bà là một nhân vật gây nhiều tranh cãi”. “Bà là một người thật sự thô bạo. Bà cũng là một người yêu nước với một tình yêu lớn lao, chính bà đã nâng vị thế của nước Anh ở nước ngoài”.

Về tranh chấp tại quần đảo Falkland với Argentina năm 1982, bà đã rất cứng rắn, thậm chí ngay cả khi các cố vấn quân sự nói rằng việc đòi quần đảo này là không khả thi.

Ingham nói rằng cuộc chiến Falkland là giai đoạn căng thẳng nhất trong ba nhiệm kỳ Thatcher cầm quyền. Khi ngoại giao không mang lại kết quả, bà đã viện đến lực lượng quân đội đặc nhiệm để đạt cho bằng được mục đích của mình.

“Việc đó cần tới năng lực lãnh đạo lớn lao” – Ingham nói. “Đấy là một việc làm kinh khủng, một rủi ro có thể thấy rõ, và bà đã thể hiện tài lãnh đạo của mình khi nói rằng bà sẽ ban lệnh xuất phát cho quân đội và để họ thực hiện nhiệm vụ”.

Là nữ thủ tướng đầu tiên và duy nhất trong lịch sử Anh nhưng bà lại coi thuyết nam nữ bình quyền chỉ gây phiền hà. Bà cũng không sử dụng túi xách để nhấn mạnh sự phóng khoáng cũng như quyền lực của mình.

Bà là một người tiên phong mà từ buổi đầu tiên còn tin rằng việc tiên phong là điều không thể. Năm 1974, bà nói với tờ Nhật báo Bưu điện Liverpool rằng trong cả đời mình, không nghĩ là một phụ nữ lại có thể làm lãnh đạo đảng hoặc thủ tướng.

Nhưng khi cầm quyền, bà không bao giờ mảy may nghi ngờ điều này.

Thatcher còn có thể khiến những người làm việc cho mình vừa nể vừa sợ. Các nhà ngoại giao Anh đã thở phào trong ngày đầu tiên bà có chuyến công du tới Washington DC với tư cách là thủ tướng. Họ phát hiện ra bà cảm thấy dễ chịu đến mức có thể tận hưởng một ly rượu whiskey và một nửa cốc rượu trong suốt bữa trưa tại sứ quán.

Ban đầu, bà bị đảng của mình, cũng như giới truyền thông và sau đó là các đối thủ nước ngoài coi thường. Nhưng sau đó, tất cả họ sớm hiểu ra và nể trọng bà.

Tên gọi ‘Bà đầm Thép’ là do một nhà báo Liên Xô đặt cho bà, một bằng chứng bất đắc dĩ thể hiện ý chí và quyết tâm mãnh liệt của Thatcher.

“Bà ấy đẹp, vui tươi, rất tốt và hiểu biết” – Denis Thatcher, chồng của bà trả lời phỏng vấn trên một tờ tạp chí. “Ai có thể gặp Margaret mà không bị khuyất phục hoàn toàn bởi cá tính và trí tuệ lỗi lạc của bà?”

Lê Thu (Theo AP/CNA)