- Viện hàn lâm Thụy Điển ca ngợi bà là “bậc thầy truyện ngắn đương đại” trong thông báo phát đi vào lúc 18 giờ, ngày 10/10 (giờ VN).

Đó có lẽ là lời ca ngợi ngắn gọn nhất trong những lần mà Viện hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đưa ra trong một buổi họp báo kéo dài chưa tới 5 phút (được phát trực tuyến trên mạng) nhằm công bố tên người đoạt giải Nobel văn chương hàng năm.

{keywords}

Nữ văn sĩ Alice Munro được ví như James Joyce và Anton Chekhov của Canada. Ảnh: Getty Images.

Nhưng với một sự nghiệp đồ sộ, được thừa nhận bởi hàng chục giải thưởng, mà gần đây nhất là giải quốc tế Man Booker 2009, lời ca ngợi ấy dù ngắn gọn nhưng không gì đầy đủ và chính xác hơn.

Nữ văn sĩ Alice Munro sinh ngày 10/7/1931 tại thị trấn Wingham, Ontario, Canada. Cha bà là một nông dân nuôi cáo và gà vịt, mẹ là một giáo viên. Sau khi tốt nghiệp phổ thông, bà theo học ngành báo chí và ngôn ngữ Anh tại đại học Western Ontario nhưng bỏ học sau đó, vào lúc kết hôn năm 1951. Bà cùng chồng chuyển tới định cư ở Victoria, British Columbia, nơi cả hai cùng mở một hiệu sách.

Munro khởi nghiệp từ rất sớm. Bà bắt đầu viết khi tuổi còn niên thiếu, xuất bản truyện ngắn đầu tiên Kích thước một cái bóng vào năm 1950. Năm 1968, bà cho ra mắt tập truyện ngắn đầu tay Điệu vũ của những chiếc bóng hạnh phúc, gây được nhiều chú ý trên văn đàn Canada. Các truyện ngắn của bà được in trên nhiều tạp chí. Cho đến năm 1971, bà xuất bản tập truyện tiếp theo Cuộc sống của những cô gái và những người đàn bà, được giới phê bình mô tả như cuốn sách khởi nguồn của nhiều kiểu nhân vật.

Trên cánh đồng văn chương, sự nghiệp của bà nổi bật ở địa hạt truyện ngắn. Các tác phẩm tiêu biểu của bà có: Bạn nghĩ bạn là ai? (1978), Những mặt trăng của sao mộc (1982), Trốn chạy (2004, đã được xuất bản tại VN năm 2012), Nhìn từ lâu đài đá (2006), Quá nhiều hạnh phúc (2009). Sau tác phẩm gần đây nhất, Cuộc sống yêu dấu vào năm 2012, bà đã tuyên bố nghỉ hưu.

Kết quả giải Nobel văn chương năm nay không nằm ngoài dự đoán của giới phê bình. Trên thị trường cá cược của Ladbrokes, cái tên Alice Munro chỉ đứng sau nhà văn Nhật Bản Haruki Murakami. Người thắng giải năm ngoái – nhà văn Mạc Ngôn cũng đứng thứ hai trong danh sách này.

Tuy nhiên, không phải lúc nào giới phê bình cũng dự đoán đúng. Điển hình như các năm 2011 giải được trao cho nhà thơ Thụy Điển Tomas Tranströmer, năm 2009 với nhà văn người Đức Herta Müller, năm 2008 với nhà văn Pháp JM Le Clézio và năm 2006 với Orhan Pamuk. Đây là những năm mà Nobel văn chương có tính phát hiện rất cao.

Munro là người phụ nữ thứ 13 đoạt giải Nobel văn chương và là tác giả thứ 27 trong khu vực viết tiếng Anh đoạt giải này. Và có lẽ sau một mùa giải khiến giới văn chương điều tiếng vì tính chính trị của Viện hàn lâm, năm nay, văn chương đã trở lại giá trị đích thực của nó.

Minh Chánh