- Các chuyên gia cho rằng với loại amip ăn não người, người dân nên cảnh giác chứ không nên hoang mang, đổ xô đi xét nghiệm. Cần nắm rõ các đặc điểm của bệnh để có cách phòng ngừa.

Khó loại bỏ amip khỏi môi trường tự nhiên

Amip ăn não người có tên khoa học là Naegleria fowleri (một loại ký sinh trùng). Đây là loại ký sinh trùng rất hiếm gặp và không phải loại amip thông thường tồn tại trong tự nhiên.

Chú thích ảnh: Amip ăn não người đã khiến 2 người tử vong ở Việt Nam (Ảnh: VietNamNet)

Loại amip ăn não người thường được tìm thấy trong các vật thể trong nguồn nước ngọt tự nhiên, ấm nóng như sông, hồ; các vùng có địa nhiệt hoặc suối nước nóng tự nhiên; nước ấm thải ra từ các khu hoặc nhà máy công nghiệp; nguồn nước uống xuất phát từ địa nhiệt; trong đất ẩm; hồ bơi ít khi được bảo trì, bảo dưỡng và quan tâm đến vấn đề vệ sinh, nhất là vấn đề sát khuẩn.

PGS.TS Nguyễn Trần Hiển, Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương cho biết, ký sinh trùng này phát triển mạnh nhất ở nhiệt độ 46 độ C nhưng cũng có thể sống sót trong một thời gian ngắn ở nhiệt độ cao hơn.

Theo ông Hiển, khó có thể loại trừ ký sinh trùng này ra khỏi môi trường nước tự nhiên. Nguy cơ cao nhiễm ký sinh trùng này là khi nhảy xuống nước, lặn đầu xuống nước hay các hoạt động có liên quan đến nước có nguy cơ làm nước xộc mạnh vào mũi.

Ông Hiển cho biết, bệnh do amip ăn não người gây ra là bệnh nguy hiểm với tỉ lệ tử vong lên đến 99%, tuy nhiên điều may mắn là bệnh rất hiếm gặp, nguy cơ nhiễm bệnh là rất thấp. Trong vòng 50 năm (từ 1962 đến 2011) chỉ báo cáo có 123 người mắc bệnh này ở Mỹ.

Ngoài ra, bệnh không có khả năng lây từ người sang người, cũng không có khả năng gây thành dịch.

Tại Việt Nam, tuy đã có 2 người tử vong nhưng đây là những ca tử vong đầu tiên, do đó các nhà dịch tễ học đang tiếp tục nghiên cứu, tìm hiểu (Việt Nam chưa có nghiên cứu về tỷ lệ hay vùng lưu hành của amip “ăn” não người). Do đó, người dân không nên hoang mang, đổ xô đi khám mà nên cảnh giác, thực hiện các khuyến cáo của cơ quan chuyên môn.

Cơ chế “ăn não người” của amip

Naegleria fowleri (amip ăn não người) là loài amip tự do thuộc giống Naegleria gây viêm màng não - não bất thường.

Sau khi Naegleria fowleri xâm nhập vào cơ thể người qua niêm mạc mũi, chúng phá vỡ hàng rào bảo vệ của chất nhầy ở niêm mạc mũi, sau đó đi qua các dây thần kinh vùng khứu giác rồi di chuyển đi lên não, rồi cư trú tại một vùng nhất định của não, sinh sản một cách nhanh chóng.

Tại não chúng ăn tế bào hồng cầu và tế bào não, gây nên tình trạng viêm não - màng não cấp tính.

Sau khi amip xâm nhập, cơ thể người có thời kỳ nung bệnh khoảng từ 1 – 14 ngày thì các triệu chứng khởi đầu của bệnh sẽ xuất hiện (thời kỳ tiên phát) như nhức đầu, sốt, thở nhanh khoảng 30 lần/ phút. Sốt có thể lúc đầu là sốt nhẹ, sau đó sốt cao lên tới 39 - 41 độ C, kèm theo các triệu chứng về thần kinh như cứng cổ, ảo giác, mất khả năng kiểm soát hành vi.

Tiếp đến bệnh nhân có biểu hiện các triệu chứng như lú lẫn, u ám, thiếu tập trung và có thể xuất hiện cơn co giật.

Bệnh diễn biến rất nhanh đi đến suy hô hấp, xuất huyết tiêu hóa, rơi vào tình trạng hôn mê sâu và tử vong.

Từ khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên cho đến khi tử vong có thể xảy ra vào khoảng 7 - 14 ngày, đặc biệt có trường hợp nặng chỉ trong vài ngày.

Các triệu chứng gây bệnh của amip ăn não người rất giống với các triệu chứng bệnh viêm màng não - não do vi khuẩn hoặc virut gây ra nên dễ chẩn đoán nhầm.
Cách phòng ngừa

Theo PGS Hiển, cách phòng bệnh chắc chắn nhất là hạn chế hoặc không có các hoạt động liên quan đến nước ấm/nóng trong tự nhiên như lặn trong nước hay hít nước vào mũi nước không được tiệt trùng đúng cách.

Do khó có thể loại trừ ký sinh trùng này ra khỏi môi trường nước tự nhiên nên về mặt lý thuyết, cần tiến hành các biện pháp dự phòng như: Bịt mũi hay dùng kẹp mũi khi bơi lội hay lặn xuống nước hay không lặn xuống các suối nước nóng hay sông hồ có nước ấm, hay nhiệt độ nước cao mà chưa được xử lý tiệt trùng đúng cách; hạn chế đào bới hay khuấy lắng cặn ở các khu vực có nước nóng. Tiệt trùng theo đúng phương pháp nước ở bể bơi là có khả năng tiêu diệt ký sinh trùng này. Vì thế, người dân không nên quá hoang mang khi đến những hồ bơi đủ chuẩn.

N.Anh