- Loài cây lạ đang xâm lấn đồng ruộng của người dân Tây Nguyên đã từng xuất hiện ở nhiều tỉnh, thành trong cả nước cách đây vài năm. Hiện nhiều cánh đồng nơi đây đang có nguy cơ biến mất…

Ruộng đồng biến mất

Cách đây chừng 2 năm, bà con nông dân xã Nam Yang, huyện Đăk Đoa, Gia Lai rất ngạc nhiên khi thấy dọc con suối chảy qua địa bàn xã xuất hiện rải rác vài bụi cây lạ. Cứ nghĩ là những cây dại bình thường nên bà con chẳng chú tâm làm gì.

Nông dân bỏ hoang đồng ruộng vì cây mai dương.

Tuy nhiên, sau một mùa lũ, loài cây lạ này đã “đổ bộ” trên đồng ruộng của nông dân với số lượng ngày càng nhiều. Mặc dù nông dân đã chặt đốt, dọn sạch đồng ruộng trước khi gieo trồng hoa màu, nhưng sau thời gian ngắn lại thấy cây lạ này mọc lên.

Có những thửa ruộng, cây lạ mọc lên dày đặc khiến nông dân không sản xuất được đành phải bỏ hoang.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, loài cây lạ đang xâm lấn đồng ruộng của người dân nơi đây chính là cây mai dương đã từng xuất hiện ở nhiều tỉnh, thành trong cả nước cách đây vài năm.

Đi dọc theo con suối Ia Krom chảy qua địa bàn xã này, cây mai dương đã mọc rải rác thành những cụm nhỏ dọc hai bên bờ.

Đặc biệt, những đoạn suối hàng năm được bồi đắp, cây mai dương mọc lên dày đặc và ra hoa kết trái vàng rực. Nhiều thửa ruộng ven suối bị cây này xâm lấn mọc lên thành rừng.

Hàng năm, cây mai dương cho ra lượng hạt rất lớn.

Cụ Lê Xuân Tấn (gần 80 tuổi) đã từng định cư ở xã này hơn 50 năm cho biết: “Tôi đã canh tác ở đây gần nửa thế kỷ, nhưng chưa từng thấy loài cây lạ này. Hai năm trước, cây này mọc chỉ vài bụi ở bìa suối. Vậy mà sau một mùa lũ, nó đã xuất hiện ngay trên ruộng của tôi và nhiều hộ dân khác. Bây giờ thì dọc hai bên bờ suối này, nhìn đâu cũng thấy loài cây này mọc thành bụi cao hơn đầu người và ra trái rất nhiều…”.

Ông Nguyễn Giang Tửu (trú tại thôn 5, xã Nam Yang) cho biết: “Không biết cây này có nguồn gốc từ đâu nhưng nó mọc nhanh lắm. Đám ruộng của tôi mới chỉ bỏ hoang một vụ mà nay cây này đã mọc lên thành rừng. Vụ đông xuân năm nay, tôi định gieo sạ, nhưng thấy một rừng cây gai um tùm, tôi cũng nản”.

Loài cây ngoại lai, độc hại

Theo một số tài liệu nghiên cứu, cây mai dương mọc trên đồng ruộng của bà con nơi đây thuộc loài cây bụi, thân gỗ, nhiều gai nhọn có nguồn gốc từ Trung Mỹ. Đây là một loài cây ngoại lai, có tên khoa học là Mimosa pigra (Họ Fabaceae hay Mimosaceae).

Cây ngoại lai này hiện được xem là một trong những loài cỏ dại nguy hiểm đối với các vùng đất ngập nước nhiệt đới, được xếp vào danh sách 100 loài sinh vật ngoại lai nguy hiểm nhất. Chúng phát triển rất tốt trong điều kiện đất phù sa ngập lũ.
Sau một năm bỏ hoang, đồng ruộng đã biến thành rừng mai dương..

Mỗi năm cây mai dương sản sinh ra một lượng hạt rất lớn và được bao bọc bởi một lớp vỏ có nhiều lông. Đây là ưu điểm giúp cho hạt nổi trên mặt nước và phát tán dễ dàng trên vùng đất cát nhờ gió.

Hạt mai dương có thể tồn tại trong đất ẩm đến 7 năm, trong đất cát khô có thể đến 23 năm mà vẫn còn khả năng nẩy mầm. Lượng hạt tích trữ trong đất lớn, cộng với khả năng sống lâu dài của hạt trong đất làm cho cây mai dương có khả năng tái xâm chiếm rất cao. Cây có khả năng mọc chồi non rất nhanh sau khi bị chặt.

Khu vực bị cây mai dương xâm lấn thường có rất ít loài cây khác mọc chung được. Đáng lo ngại nhất là khi cây mai dương phát triển mạnh, tạo thành một thảm cây bụi cao làm cho các loài cây khác không phát triển được, vì mai dương “ngốn” rất nhanh các chất dinh dưỡng trong đất, làm cho đất bạc màu nhanh chóng.

Cây mai dương gây tác hại rất lớn đối với hệ sinh thái, môi trường, làm thay đổi thảm thực vật; tác động tiêu cực đến hệ động vật thủy sinh và thực vật. Đặc biệt, thân cây có chứa chất Mimosin gây độc cho động vật, khi cây chết bị phân hủy thành những chất độc hủy hoại môi trường nước…

Loài cây ngoại lai này đã từng xuất hiện ở nhiều nơi trong cả nước như một số tỉnh miền Tây Nam bộ, TP HCM, Ninh Thuận, Quảng Nam… Tại Tây Nguyên, cây mai dương cũng đã xuất hiện ở TP Buôn Mê Thuột (Đăk Lăk). Các địa phương này cũng đã tổ chức diệt trừ loài cây ngoại lai độc hại này.

Riêng địa bàn tỉnh Gia Lai, đây là lần đầu tiên cây mai dương được phát hiện.

Dù chưa xâm nhập nhiều vào các cánh đồng, song với sự nguy hại của loài cây ngoại lai độc hại này, các cơ quan chức năng cần sớm có biện pháp tận diệt chúng.

Tiến Thành