Trên mặt trận Lai Châu, phí Trung Quốc sử dụng Sư đoàn bộ binh 31, Quân đoàn 11 và Sư đoàn bộ binh 33 địạ phương quân Vân Nam, tổ chức thành 2 mũi tiến công. Mũi chủ công đảm nhiệm tiến công Ma Ly Pho, Pa Nậm Cúm vào ngã ba Phong Thổ. Mũi thứ hai tiến công từ Huổi Luông, Pa Tần (Sìn Hồ). Ngoài ra địch còn sử dụng một lực lượng đánh chiếm khu vực bắc Dào San và Mù San (Phong Thổ).

Đương đầu với đạo quân xâm lược hùng hậu của Trung Quốc, Bộ Tư lệnh Quân khu 2 điều động lực lượng của Trung đoàn 98 (Sư đoàn 316) và Trung đoàn 46 (Sư đoàn 326) tăng cường cho khu vực phòng thủ Pa Tần. Tại đây chiến sự diễn ra ác liệt, hai bên giành giật từng điểm chốt như ở cao điểm 805, 551 hay 553 bắc Pa Tần. Sau nhiều đợt tiến công liên tục, ngày 3/3, quân Trung Quốc chiếm được Thị trấn Phong Thổ, Pa Tần và đến 5/3 chiếm được Dào San. Đến 18/3 trên mặt trận Lai Châu địch rút về bên kia biên giới.

Cuối năm 1978, tình hình biên giới có nhiều biến động. Bộ quốc phòng Việt Nam điều Sư đoàn 326 thuộc quân khu 3 lên Quân khu 2 sẵn sàng chiến đấu. Ông Lộc thuộc quân số của Trung đoàn 326.

“40 năm trôi qua nhưng ký ức về giây phút chứng kiến đồng đội ngã xuống dưới làn đạn pháo của địch ở sông Nậm Rốn vẫn ám ảnh tôi đến hôm nay”, ông Lộc nghẹn ngào.

Ông nhớ lại, trung đoàn 46 vừa đặt chân lên Lai Châu là bước vào trận chiến ngay, chưa đủ thời gian, nắm tình hình và trinh sát trận địa. “Cảnh tượng đầu tiên đập vào mắt chúng tôi là thi thể chiến sĩ ta nằm ngổn ngang trong giao thông hào. Không khí tang thương bao trùm”, ông Lộc kể.

Ngày 19/2, Sư đoàn 326 lệnh cho Trung đoàn 46 gấp rút hành quân qua Ma Ly Pho, tiến sâu vào lòng địch, nhằm chiếm lĩnh lại các trận địa tại khu vực sát biên giới do địch đang chiếm đóng.

“Tiếng pháo như xé không trung, tôi gào đến khản giọng, kêu: “Tất cả nằm xuống, bám sát địa hình” nhưng không kịp.

Trận mưa pháo như trút, gần 300 người bị thương nặng và tử vong. Máu nhuộm đỏ một khúc sông Nậm Rốm.

Tôi cùng các chiến sĩ còn lại kiên quyết bảo toàn lực lượng, chờ thời cơ phản công.

Ngớt trận pháo, một bệnh xá dã chiến thuộc Sư đoàn 326 được thành lập ngay ở đó. “Mùi lửa cháy khét lẹt. Thi thể nằm la liệt, cảnh tượng vô cùng bi thương. Có người không nhận ra hình hài, được chôn cất trong những ngôi mộ tập thể cùng đồng đội. Họ mãi mãi nằm xuống ở lứa tuổi 20…”, ông không khỏi xúc động, khi nhớ về sự tàn khốc của cuộc chiến Biên giới tháng Hai năm 1979.

Ông Lộc vẫn nhớ như in, đồng đội Nguyễn Xuân Trường quê Kỳ Anh, Hà Tĩnh, đại đội trưởng đại đội 5, bộ binh, tiểu đoàn 2, trung đoàn 46, sư đoàn 326, Quân khu 2.

“Trận đánh ngày 20/2 và 21/2, đồng chí Trường giữ chốt ở điểm cao 551. Lúc này thời tiết khắc nghiệt, sương mù dày đặc. Một lực lượng lớn quân địch có pháo binh yểm trợ mở nhiều đợt tấn công giáp lá cà nhằm chiếm lại trận địa của quân ta.

Không nao núng trước sức ép của địch, đồng chí Trường chỉ huy lực lượng đánh địch từ nhiều phía, giành giật từng công sự, bẻ gãy 21 đợt tấn công của địch và giữ vững được trận địa”.

Tại trận đánh này, đồng chí Trường bị thương rất nặng ở cánh tay phải, máu túa ra xối xả. Anh xé cánh tay áo, dùng gạc trắng tự băng bó vết thương, tiếp tục chỉ huy đại đội chiến đấu, tiêu diệt được hơn 300 tên địch.

Cánh tay sau đó bị nhiễm trùng, suýt bị cắt bỏ, để lại nhiều di chứng nặng nề.

Hành động quả cảm của anh Trường đã cổ vũ cho tinh thần chiến đấu của toàn Sư đoàn 326.

Ngày 20/12 năm 1979, đồng chí Trường được Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam phong "Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.

Hoàng Liên Sơn là trọng điểm tiến công chính của quân Trung Quốc trên tuyến biên giới Tây Bắc.

Quân Trung Quốc tiến công quy mô lớn theo hai trục: từ Quang Kim (Bát Xát) đánh xuống Cam Đường, Bến Đền và từ Nà Lốc vào Bản Phiệt (Bảo Thắng) theo quốc lộ 70 đánh xuống Phong Hải, Phố Lu.

Đêm 16/2/1979, lợi dụng trời tối và sương mù, địch cho một lực lượng lớn vượt biên giới, ém sẵn ở các khu vực Na Lốc, Lều Nương (bắc Bản Phiệt), bản Vược Duyên Hải (bờ nam sông Hồng phía tây bắc thị xã Lào Cai), Mường Khương (Hoàng Liên Sơn).

5 giờ sáng ngày 17/2, từ bên Trung Quốc pháo nã dồn dập sang Việt Nam. Ngay sau đó, quân địch tay lăm lăm vũ khí, tràn vào nước ta.

Cựu binh Lương Văn Hợp quê gốc ở Hà Nội, nhập ngũ năm 1978. Sau 3 tháng huấn luyện, ông được điều về tiểu đoàn 7, huyện đội Văn Bàn, tỉnh Hoàng Liên Sơn (cũ).

Cựu binh Lương Văn Hợp quê gốc ở Hà Nội, nhập ngũ năm 1978. Sau 3 tháng huấn luyện, ông được điều về tiểu đoàn 7, huyện đội Văn Bàn, tỉnh Hoàng Liên Sơn (cũ).

Ông Hợp kể, thời điểm đó Trung đoàn bộ binh 192, 254 bộ đội Hoàng Liên Sơn, Trung đoàn 16 công an vũ trang, Đồn biên phòng Pha Long, Mường Khương, bộ đội địa phương… đánh trả quyết liệt trên tất cả các hướng.

Nhưng đến trưa 17/2 quân Trung Quốc với ưu thế về hỏa lực đã chiếm các điểm cao ở phía bắc ngã ba Bản Phiệt, toàn bộ cánh đồng Quang Kim… Đến 21/2 quân Trung Quốc kiểm soát được TX Lào Cai.

“Để bảo toàn lực lượng, chờ quân chi viện chúng tôi được lệnh rút vào tuyến phòng ngự”, ông Hợp vẫn ghi nhớ thời khắc lịch sử ấy.

“Vừa rút, vừa đánh, chúng tôi đến khu vực K3 Trại tù (gần thị trấn Phố Lu thì chạm trán quân Trung Quốc. 50 người, mỗi người chỉ có khẩu AK trong khi quân địch lên tới hàng nghìn người.

Hai bên giằng co, địch liên tiếp nã pháo, các loại vũ khí được chúng điên cuồng mang ra sử dụng.

Chúng tôi nhất quyết không buông súng”. Sau 1 đêm ngoan cường chiến đấu, tiểu đoàn của ông Hợp đành rút lui trước hỏa lực và chiến thuật biển người của địch.

Nhiều đồng đội bị thương, có 1 người hi sinh.

“3 ngày sau, trận địa im ắng, chúng tôi quay lại dọn dẹp. Khuôn mặt anh ấy bị mảnh pháo cối găm, biến dạng. Nhờ chứng minh thư nhân dân mới xác định được danh tính.

Dẫu biết sự sống và cái chết trong thời chiến là ranh giới mong manh nhưng khi chứng kiến người anh em thân thiết hi sinh, tôi không khỏi xót xa. Lời hứa với mẹ của anh ấy, sẽ lấy vợ khi ra quân còn bỏ ngỏ ở tuổi 19…”, ông nghẹn ngào.

Ngoài Phố Lu (Lào Cai), xã Pha Long (Mường Khương) cũng là địa điểm bị đạn pháo cày xới tan tành.

Xã Pha Long (Mường Khương, Lào Cai) đang độ vào xuân, núi rừng khoác lên mình một màu xanh ngắt. Cách đây 40 năm, mảnh đất này bị quân xâm lược san phẳng.

Bà Tòng Sỉu Dín nhớ lại: “Rạng sáng, gia đình tôi đang ngủ bỗng giật mình tỉnh giấc bởi những tiếng nổ vang trời.

Người dân la hét, bỏ chạy. Vợ chồng tôi vội đưa hai con chạy vào rừng, tìm hang đá ẩn nấp.

Dọc đường, gặp cháu bé 3 tuổi trúng pháo. Người mẹ gào khóc, ôm xác con trong khói lửa. Hàng loạt người dân vô tội lần lượt ngã xuống dưới làn đạn của địch”, bà xúc động kể lại.

“Năm đó tôi 15 tuổi. Mẹ chụp vội hai chiếc chăn dày lên đầu tôi chống đạn, cứ thế kéo đi. Quãng đường từ nhà đến nơi trú ẩn khoảng 10 km, bàn chân tôi tứa máu, nứt toác. Vào hang, mẹ đẩy tôi vào phía trong, ngồi ngoài che chắn.

Khi tạm yên, chúng tôi trở về nhà. Tôi cùng một vài thanh niên được huy động lấy vải dù và tre buộc lại thành võng, khiêng thi thể bộ đội ta hi sinh ra điểm mai táng”, ông xúc động nói.

Nhắc lại cuộc chiến biên giới 1979, bà Sềnh Mây Dín xã Pha Long, Lào Cai) ngồi lặng đi. Năm đó bà đang mang bầu 7 tháng. Ngày đầu tiên đối phương nổ súng, vợ chồng bà theo đoàn người chạy lên núi.

“Hai vợ chồng tìm được cái hang nhưng vách đá dựng đứng. Tôi bụng to vượt mặt, liều leo lên trước, chồng theo sau yểm trợ. Phía xa, đạn bắn rát tai, đất đá tung tóe, bụi mù trời. Vài hôm sau, chồng đưa tôi về nhà. Trâu bò chết như ngả rạ ngoài nương rẫy, nhà cửa cháy trụi.

Đồn biên phòng trú ẩn tại căn nhà nhỏ của tôi. Ban ngày tôi quyết bám ruộng nương, cày cấy. Đêm các anh đi tuần tra, hễ có động là về báo mọi người sơ tán”, bà Dín kể.

Trong số đó, có người lính biên phòng có tên Phạm Văn Chen (SN 1956 – quê Thanh Hóa). Ngày 20/2/1979, sau cuộc va chạm với địch, anh Chen bị thương nặng và bị địch mang đi. Hôm sau, địch đưa anh về Pha Long, vứt ở ven đường. Bà Dín, chạy ra đón anh về nhà.

“Cả ngày lẫn đêm, anh Chen đau đớn vì vết thương nhiễm trùng. Anh la hét gọi tên bố mẹ. Tôi và chồng ra nâng đầu anh dậy, tìm đủ mọi cách giúp anh dễ chịu hơn, bón cho anh từng thìa cháo loãng. 7 ngày sau, dân quân về đưa anh đi.

Từ đó, tôi bặt tin về anh. Tôi thường tự hỏi, không hiểu anh Chen thế nào? Nếu khỏe mạnh sao không quay lại đây?

Chiến sự kết thúc, tôi tham gia làm công tác ở địa phương. Khi vào thăm nghĩa trang liệt sĩ của xã, thấy tên anh trên bia mộ, tôi mới biết anh đã mất vào ngày 28/2/1979”, bà Dín đưa tay quệt nước mắt.

Tháng 7/1979, bà Dín sinh con trai Lùng Phin Khuẩn. Năm nay, Khuẩn đã 40 tuổi, đã trở thành bác sĩ của bệnh viện Đa khoa Mường Khương.

Năm 2018, anh được Bộ Y tế trao tặng kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho nhân dân”.

“Sinh ra trong thời chiến, dù còn nhỏ nhưng tôi luôn cảm nhận được nỗi đau, mất mát mà chiến tranh mang đến. Qua đó trân trọng và gìn giữ những gì đang có ở hiện tại”, anh Khuẩn nói.

Ông Thào Seo Chanh, phó Bí thư Đảng ủy xã Pha Long (người con của mảnh đất vùng biên này) quả quyết: “40 năm trôi qua, ký ức chiến tranh chưa bao giờ khép lại nhưng thay vì buồn thương quá khứ, những người con của Pha Long đang ngày ngày góp sức mình, xây dựng mảnh đất quê hương. Chiến tranh đã lùi xa”.

Trong nghĩa trang Vị Xuyên có 1600 liệt sỹ, họ chủ yếu hy sinh trong giai đoạn 1984, 1985. Tại mặt trận này, tiếng súng chỉ thật sự yên vào đầu những năm 1990.

Trong cuộc xâm lược hồi 1979, Trung Quốc đã huy động 2 sư đoàn và một số trung đoàn chia làm 3 mũi tiến công vào các khu vực Thanh Thủy, Đồng Văn, Mèo Vạc.

Kiên quyết đánh trả các đợt tiến công của quân Trung Quốc, sau hơn chục ngày chiến đấu, quân và dân Hà Tuyên đã bẻ gãy các mũi tiến công của đối phương.

Bố đi, nhoáng cái về. Thay cho cờ – lê, tuốc – nơ – vít của một kĩ sư cơ khí hàng ngày, sau lưng là khẩu súng đầy ự đạn.

Bố bảo mẹ: “Em sửa soạn đưa các con vào núi tránh pháo. Anh phải đi đây”. Chúng tôi chạy thục mạng, nhằm khu núi đá bên Đội 4, chỗ định cư của tướng lĩnh và hậu duệ Vương Chí Sình.

Pháo Trung Quốc nã sang Việt Nam như vãi đạn.

Nhà tôi ở một thung lũng gần Tiểu đoàn 2 của Sư 314. Những chiếc xe quân sự bịt kín hối hả đến, đổ quân xuống. Toàn bộ đội trẻ măng. Doanh trại làm không kịp, bộ đội vào nhà dân ở. Ngôi nhà gỗ 5 gian của gia đình tôi chật kín.

Bộ đội mắc võng ngủ từ trong nhà, ngoài hiên, thậm chí cả gốc cam. Chẳng có cảm giác chật chội, quân dân như một. Các chú bộ đội trẻ măng vừa đến lại vội vã lên xe…

Vài ngày sau, những chỉ huy đưa quân đi trở về. Chúng tôi hỏi thăm những chú bộ đội mới làm quen, chỉ nghe thấy những câu nói, rất nhỏ: “Chú ấy mất rồi!”...

Lời kể của nhà báo Nguyễn Đức Tuyền

Anh hùng lực lượng vũ trang Lý Trung Phẩm: 4 giờ sáng ngày 18/2/1979, từ hướng Bắc Xa, lực lượng dân binh Trung Quốc đã lấn chiếm điểm cao 889.

Hướng bản Chắt, đối phương dùng pháo cối nã từ bên kia biên giới vào khu vực mốc 54, đồn tiền tiêu của Việt Nam.

Hướng Nà Căng, bản Thín đối phương tiến công đánh chiếm các điểm cao 467, 549 và Nà Khan, Khải Lài (vị trí phòng ngự của Tiểu đoàn 9 Lộc Bình).

Hướng Chi Ma, lực lượng đi đầu đối phương đánh chiếm điểm cao 424, Nà Phát và cho pháo binh bắn chuẩn bị vào khu vực Long Đầu, điểm cao 427…

Trước tình hình đó, Sư đoàn 338 đã lệnh cho Trung đoàn 460 tại hướng bản Chắt nâng lên mức báo động cấp 1, chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu.

Hướng Nà Căng, bản Thín do Trung đoàn 461 chiến đấu bảo vệ điểm cao 476; hướng Chi Ma - Lộc Bình, Tiểu đoàn 9 sau một ngày chiến đấu đã tập kết về bản Chu; hướng Chi Ma, Trung đoàn 123 đang tác chiến.

Các lực lượng khác chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu và phục vụ chiến đấu. Sở chỉ huy tiền phương của Sư đoàn nhanh chóng được triển khai để chỉ huy mặt trận.

Sau 24 ngày chiến đấu kiên cường, Sư đoàn 338 đã chỉ huy các đơn vị tổ chức đánh địch 21 trận liên tục, loại khỏi vòng chiến đấu hàng trăm tên địch, phá hủy vũ khí, phương tiện, hỏa lực của đối phương, giữ vững mặt trận Đình Lập và một phần huyện Lộc Bình.

Trung Quốc huy động gần 3 quân đoàn, 6 trung đoàn, 225 xe tăng, xe bọc thép, hơn 300 pháo cơ giới… chia làm hai cánh, một tiến công vào Thông Nông, Hà Quảng và một tiến công vào Phục Hòa, Đông Khê. Mục tiêu chủ yếu là đánh vào thị xã Cao Bằng, tiêu diệt Sư đoàn 346 của ta.

Dựa vào thế quân đông, ngày 24/2, quân Trung Quốc chiếm thị xã Cao Bằng và mở rộng đánh chiếm một số vùng xung quanh. Tuy nhiên không thực hiện được ý định bao vây tiêu diệt Sư đoàn 346.

Cũng trong sáng 17/2/1979, các công nhân trại lợn Đức Chính (xã Hưng Đạo, Cao Bằng) được lệnh di tản.

“Tại Tổng Chúp có khoảng 10 căn hầm, mỗi hầm cách nhau khoảng 20m. Khi ấy nhóm hơn 40 người muốn ở cạnh nhau nên chọn các căn hầm nằm sát nhau để sinh hoạt. Vì hầm quá chật, không đủ sức chứa, tôi cùng một số người khác đành sang các hầm còn lại để ẩn nấp và theo dõi tình hình tiến quân của quân địch”, bà Đỗ Thị Hà (66 tuổi), công nhân ở trại chăn nuôi lợn Đức Chính (xã Hưng Đạo) nhớ lại.

Bà Hà kể, “Khi ấy khoảng 6g chiều, trời nhá nhem, tôi ở trong hầm bên này nghe thấy tiếng quân Trung Quốc hét lớn, chửi bới vọng lên từ các căn hầm có đông người đang ẩn nấp. Sau đó, tiếng trẻ em khóc thét, tiếng van xin thảm thiết. Tôi chạy lên khỏi hầm thì thấy nhóm hơn 40 người bị giải đi”.

Trúng lựu đạn, bà Hà bị thương ở mặt và bụng và được buộc vào tấm ván rồi cáng lên khỏi hầm. Không ai nghĩ là người phụ nữ tuổi 25 sẽ sống sót sau loạt lựu đạn ấy.

“Mất quá nhiều máu, mê man nên khi bị tra hỏi, tôi không thể nói được gì và bị chúng bỏ lại ở bãi đất trống. Sau này, tôi mới biết rằng, buổi tối định mệnh ấy đã cướp đi sinh mạng của 43 người, trong đó có những đứa trẻ miệng vương hơi sữa còn nằm trên tay mẹ…”, bà nói. Mỗi khi nhìn thấy những bạn trẻ tuổi mười chín đôi mươi, tủi thân, bà lại ngồi khóc.

Lạng Sơn, mùa hoa đào, tháng 2/1979. 4 giờ sáng cả bản Chắt bị dựng dậy bởi loạt đạn pháo bắn xối xả từ phía bản Tát bên kia biên giới.

Mục tiêu bị cày phá đầu tiên là khu Đồi 54 (xã Bính Xá, huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn), nơi có cột mốc phân chia biên giới Việt-Trung.

Cậu bé hơn một tuổi Nông Văn Sả đang ngon giấc trong vòng tay cha mẹ giật, khóc xé màn đêm. "Hoảng loạn. Vợ chồng tôi buộc vội con lên lưng. Chỉ kịp giắt theo chiếc nồi nhỏ. Nghe tiếng đạn bắn ngay sau lưng tôi hoảng lắm.”, người phụ nữ dân tộc Tày Hoàng Thị Cung vẫn nhớ như in về ngày 17/2/1979.

Ở Lạng Sơn, phía Trung Quốc đã huy động Quân đoàn 43, 55, được sự yểm trợ của 160 xe tăng, xe bọc thép, 350 pháo cơ giới. Họ chia làm nhiều mũi tấn công bất ngờ vào Bản Chắt (Đình Lập), Chi Ma, Ba Sơn (Lộc Bình), Tân Thanh, Tân Yên (Văn Lãng) và thị trấn Đồng Đăng.

Sau 10 ngày, không đạt mục tiêu như đề ra, phía Trung Quốc huy động thêm quân đoàn dự bị 54, ngày 4/3, quân xâm lược sử dụng bộ binh có xe tăng hỗ trợ tràn vào Lạng Sơn.

Các đơn vị chủ lực Quân khu 1 và lực lượng vũ trang địa phương Việt Nam tại mặt trận này đã chiến đấu anh dũng, kiên cường, giữ vững địa bàn.

ĐẠI TÁ TRIỆU QUANG ĐIỆN

Trưởng phòng truy nã tội phạm, công an tỉnh Lạng Sơn, anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân nhớ lại, “không bắn giỏi vẫn trúng lính Trung Quốc” để mô tả chiến dịch "biển người" của quân xâm lược.

Ông Điện kể, trong vòng một tiếng đầu, tiểu đội của ông đã hy sinh gần hết. Hai người cùng tổ là Vi Văn Cao và Trần Văn Thái bị trúng pháo hy sinh ngay trước mắt ông. Biển người và xe tăng, đạn pháo của Trung Quốc đã vùi dập Đồng Đăng và sau đó tràn vào thành phố Lạng Sơn.

Trong trận chiến Đồng Đăng, ông đã cùng đồng đội chống trả quyết liệt. Sau đó lùi dần về hang Đền Mẫu (cách pháo đài Đồng Đăng chừng 500m) để bảo vệ mấy trăm người dân đang trú ẩn…

NHÂN CHỨNG VÀ NẤM MỒ 400 NGƯỜI

Anh hùng Lực lượng Vũ trang Hoàng Văn Liên là một trong hai người sống sót tại pháo đài Đồng Đăng, chứng tích về sự dã man của quân xâm lược. Pháo đài Đồng Đăng là nấm mồ chung của gần 400 người cả dân thường và bộ đội Việt Nam.

Sáng sớm 17/2/1979, sau phiên tuần như thường lệ, ông thấy pháo từ phía Trung Quốc bắn sáng rực bầu trời, người dân cuống quýt tìm nơi trú ẩn. Ông cùng đồng đội chống trả và bảo vệ người dân, nhưng sau đó đơn vị của ông hy sinh gần hết, ông cùng 3 người nữa rút lên pháo đài Đồng Đăng, nơi có một đại đội biên phòng Việt Nam đang chiến đấu, và gần 300 người dân đang trú ẩn.

Nhóm của ông cùng lực lượng biên phòng chiến đấu quyết liệt. Sau ba ngày, bộ đội tại các lực lượng đã hy sinh gần hết. Những người còn lại rút vào cố thủ trong pháo đài và bắn qua lỗ châu mai. Pháo đài có 3 cửa, một cửa đã bị lấp từ trước, 2 cửa còn lại bị lính Trung Quốc chiếm giữ.

Đến ngày thứ 4, lính Trung Quốc thả bộc phá và khí ngạt vào hang khiến toàn bộ gần 400 người cả dân và quân thiệt mạng. Ông và một đồng đội khác lợi dụng đêm tối đã lên khỏi hang rút đi, trở thành 2 nhân chứng cuối cùng cho câu chuyện bi tráng ở pháo đài Đồng Đăng.

A. Trung Quốc huy động 2 sư đoàn bộ binh, chia làm hai mũi, một tiến công Thán Phán (huyện Móng Cái), một vào Cao Ba Lanh (huyện Bình Liêu); đồng thời dùng pháo bắn dẽ dội vào thị xã Móng Cái và một số khu vực.

Cuối tháng 2, đầu tháng 3/1979 Trung Quốc có nhiều đợt tiến công vào các địa bàn, điểm cao giáp biên giới. Quân dân Quảng Ninh ngoan cường đáp trả.

B. Bức ảnh tập thể cán bộ chiến sĩ đồn chụp vào tháng 12/1978, hơn một tháng trước ngày nổ ra cuộc chiến tranh Biên giới. Với nhiều người, đây là bức ảnh cuối cùng.

Họ đã không thể trở về, trên tấm bia tại nghĩa trang Pò Hèn ghi tên 86 liệt sĩ là cán bộ, chiến sĩ, công nhân nông trường thì có 45 dòng tên cán bộ chiến sĩ đồn biên phòng hy sinh ngày đầu tiên diễn ra chiến tranh biên giới.

Hôm đó, Trung Quốc đã dùng hỏa lực mạnh, lực lượng đông tấn công đồn, cướp đi cuộc sống, tuổi thanh xuân của gần hết quân số đồn biên phòng Pò Hèn.

Ngay những ngày đầu tràn sang, quân Trung Quốc đã cướp đi tuổi thanh xuân, tình yêu đẹp của chiến sĩ Hoàng Thị Hồng Chiêm (sinh năm 1954, quê Bình Ngọc, Móng Cái, Quảng Ninh), cùng người yêu là chiến sĩ Bùi Văn Lượng (sinh năm 1953, quê quán Yên Hưng, Quảng Ninh)

Chị Hồng Chiêm đã tình nguyện ở lại Đồn Pò Hèn sát cánh cùng người yêu cản mũi tấn công của quân xâm lược.

Bên đài tưởng niệm các liệt sĩ Pò Hèn, Thượng tá Bùi Văn Điểm, Chỉ huy Đồn Biên phòng nhắc nhở: “Nơi đây, đồng đội của chúng tôi đã hy sinh. Nghĩa trang liệt sĩ sẽ là điểm giáo dục lịch sử, truyền thống cho nhiều thế hệ”.