- Đó là câu hỏi của nhiều học viên đang theo học lớp đào tạo lái xe hạng B2 tại Hà Tĩnh mà chúng tôi gặp. Đó cũng là tình trạng chung của nhiều người học lái xe khi mà có tấm bằng lái trong tay nhưng nếu muốn điều khiển loại phương tiện đang phổ biến hiện nay là dòng xe có hộp số tự động thì không thể nếu không tự học tiếp.
“Học xong sao tôi không thể lái xe?”

Anh Phạm Văn Toàn, một nhân viên đang theo học lớp đào tạo lái xe tại một trung tâm ở Hà Nội kể với chúng tôi về quy trình dạy lái xe hiện nay và anh cho rằng, những bất cập trong đào tạo, cấp GPLX hiện nay chứa đựng những ẩn họa khi không theo kịp phương tiện hiện hành.
 

Thật khó tin khi hầu hết học viên sau khi tốt nghiệp tại các cơ sở đào tạo lái xe, được cấp bằng lái nhưng không thể điều khiển xe số tự động nếu không tự học trước đó hoặc được ai hướng dẫn. Thế nên khi không được đào tạo bài bản, việc gây nên tình trạng 'xe điên' là điều không thể tránh khỏi.

Anh Toàn cho biết, anh theo học lái hạng B2, khi tốt nghiệp thì anh có thể điều khiển ô tô từ 4- 9 chỗ. Thế nhưng, tất cả những gì các thầy truyền thụ cho anh chỉ dành điều khiển phương tiện ô tô số sàn (số tay).

“Khi học lý thuyết thì chúng tôi chỉ được nghe thầy nhắc qua về loại xe số tự động một lúc, còn lại tất cả đều nói đến loại phương tiện có hệ thống số tay. Còn về thực hành thì chúng tôi không được tiếp cận với loại xe trang bị hộp số tự động”, anh Toàn kể.

Lo ngại hơn, anh Toàn cũng như nhiều người học lái xe là việc sau khóa học, khi được cấp giấy phép lái xe rồi thì không thể điều khiển được xe số tự động. Muốn làm được việc này thì chỉ còn cách tự học lấy bằng cách nhờ người quen hướng dẫn lại.

“Chúng tôi ví như việc để có tấm bằng lái xe là học đại học, còn để có thể điều khiển xe số tự động thì phải trải qua một quá trình nữa, như học cao học vậy”.

Lo ngại của người học viên này cũng là lo ngại chung của nhiều người. Có nhiều học viên không chỉ theo học để biết lái xe mà đó còn là nghề nghiệp mưu sinh của cuộc đời họ.

Vất vả bao năm, anh Trần Công Sáng (thường trú tại TP. Hà Tĩnh) không thể bén duyên với sự nghiệp đèn sách. Suy nghĩ mãi anh mới quyết định đi học lái xe. Thế nhưng, khi có tấm bằng lái trong tay anh mới biết mình chỉ có thể điều khiển được xe số sàn. Trong khi đó công việc gấp là anh sẽ lái xe cho một chủ doanh nghiệp có chiếc xe camry 2.4 đời 2010 được trang bị hộp số tự động.

Thế là công sức, tiền bạc bỏ ra để có tấm bằng chẳng giúp anh làm được việc ngay. Anh phải tự tìm cách để học tiếp, nhưng quan hệ cá nhân không nhiều nên anh chẳng có điều kiện tiếp xúc, nhờ người và phương tiện đời mới.

Cũng chẳng đủ tiền để có thể thuê một chiếc xe đời mới học tiếp, anh đành bỏ dở vị trí công việc lái xe cho chủ doanh nghiệp với mức lương đầy hứa hẹn để sang lái taxi, nơi phương tiện chủ yếu là xe số sàn, loại phương tiện mà anh được đào tạo. Mặc dù trên GPLX của anh cho phép anh có thể điều khiển các loại xe từ 4- 9 chỗ.

Lổ hổng trong đào tạo

Anh Nguyễn Dũng, một người Việt đang sinh sống và làm việc tại Mỹ chia sẻ về việc đào tạo lái xe ở Việt Nam: Tại Mỹ, học sinh được học luật giao thông từ trường học, gia đình, cộng đồng... Việc tuân thủ luật lệ là việc tự giác của người dân. Người Mỹ thường muốn con mình có bằng lái sớm (>15.5 ~ <18).
 
Số lượng thông tin ít ỏi về dòng xe trang bị số tự động trong giáo trình đào tạo lái xe hiện hành ở Việt Nam. Còn về thực hành thì học viên hầu hết chẳng được tiếp cận từ các cơ sở đào tạo.


“Bên Mỹ, tất cả đều tập và lái xe tự động vì nó là xe sử dụng thường xuyên. Việc chạy số sàn là tùy theo bạn sau này. Do đó phần nhiều xe nhập về đều là số tự động. Ở Việt Nam gần như là luyện tập số sàn, còn gọi là số tay. Các trường lái của Việt Nam cần có sự điều chỉnh trong phương pháp giảng dạy, để theo kịp với sự phát triển chung”, anh Dũng thông tin.

Còn ông Nguyễn Văn Đàn, Hiệu trưởng trường trung cấp nghề Hà Tĩnh thông tin với chúng tôi, đối với một số nước thì họ thường đào tạo đón đầu công nghệ, ở Việt Nam thì vẫn đang còn bất cập chung trong việc đào tạo, sát hạch lái xe.

Ông Đàn kể về chuyến công tác sang Hàn Quốc để “mở rộng tầm mắt” và thấy có sự tụt hậu trong việc đào tạo lái xe so với trong nước. “Vừa rồi chúng tôi đi thực tế cũng đã thấy họ tiên tiến thế nào. Họ đã đưa mẫu xe đời mới dự kiến ra đời vào năm 2015 của hãng Hyundai vào các trường để đào tạo cho lái xe”.

Tại trung tâm nghề Hà Tĩnh lâu nay chỉ có dạy học viên một số tiết lý thuyết về xe số tự động qua phần dạy về cấu tạo xe và điều khiến xe, còn về thực hành trên phương tiện thì chưa có. Hiện nay những người học xong muốn lái xe số tự động thì phải tự làm quen và học lại từ những người có kinh nghiệm chứ chưa được làm quen hay dạy, thực hành tại cơ sở đào tạo.

Vị hiệu trưởng trường dạy nghề này cũng thừa nhận: Chúng tôi vẫn nhận thấy đang có sự bất cập trong việc đào tạo, cấp giấy phép lái xe ô tô, nhiều học viên sau khi tốt nghiệp, có bằng lái nhưng vẫn không thể điều khiển xe số tự động vì chưa cập nhật được với phương tiện hiện hành.

"Việc trang bị phương tiện đời mới là một yêu cầu thiết thực, nếu có yêu cầu bắt buộc có xe số tự động thì chúng tôi cũng đồng tình, không những thế mà sắp tới còn phải cập nhật thêm trong việc đào tạo để phù hợp với những công nghệ mới, phải tạo điều kiện để người học được tiếp cận với cách thức đào tạo mới. Vừa là trách nhiệm của các cơ sở đào tạo vừa đáp ứng nhu cầu thực tiễn".

“Nguyên lý của việc đào tạo thì phải cập nhật thông tin cho phù hợp với thực tế, nhưng trong các văn bản của các cấp quản lý thì cũng chưa có yêu cầu bắt buộc các cơ sở phải có xe số tự động để dạy học viên. Chuyện này có sự lạc hậu trong cách thức dạy của các cơ sở và các văn bản pháp quy quy định”, ông Đàn cho biết thêm.

Duy Tuấn - Hoàng Sang

Bài 1: Nỗi ám ảnh mang tên “xe điên”