Tại hội nghị thượng đỉnh NATO 2008 ở Bucharest, Romania, ông Putin đã tạo ra sự ngạc nhiên với ông Bush khi nói: "Ông cần phải hiểu, Ukraina thậm chí không phải là một đất nước. Một phần lãnh thổ của họ là ở Đông Âu, phần lớn hơn thuộc về chúng tôi”.


{keywords}

Sáu năm sau đó, Kremlin dường như đang đảm bảo rằng, quan điểm của Putin đã trở thành hiện thực.

Với Moscow, những gì diễn ra tại Ukraina trong ba tháng qua là vấn đề nội địa cũng như quốc tế. Sau tất cả, nếu có một cuộc cách mạng có thể lật đổ chính phủ ở Kiev thì Moscow thế nào? Moscow từng có cơn ác mộng trong cuộc cách mạng Cam 2004 và nó vẫn là mối lo chính cho dù sự tín nhiệm dành cho Putin tại Nga hiện nay vẫn ở mức cao, 60%.

Hơn thế nữa, Ukraina có liên quan chặt chẽ tới sự trở lại của Nga trên vũ đài thế giới trong vai trò cường quốc. Ông Putin từng tuyên bố, sự sụp đổ của Liên Xô là “thảm hoạ địa chính trị lớn nhất” của thế kỷ 20.

Dự định của ông cho nhiệm kỳ thứ ba trong vai trò tổng thống là thu thập càng nhiều láng giềng càng tốt để có thể thành lập một Liên minh Âu Á mới. Ukraine là chìa khoá trong dự định ấy.

60 mươi năm trước, lãnh đạo Liên Xô Nikita Khrushchev đã “trao” bán đảo Crưm - với hơn 300 năm thuộc đế chế Nga cũng như Liên Xô sau này - cho Cộng hoà Xô viết Ukraina. Sau khi Liên Xô sụp đổ, Crưm đột nhiên trở thành một phần của Ukraina độc lập trong sự bất ngờ của Moscow. Moscow và Kiev đã làm việc và đạt được thoả thuận phân chia Hạm đội Biển Đen. Năm 2010, Ukraina đã mở rộng hợp đồng cho thuê với Nga tới năm 2042.

Khi Tổng thống Ukraina Viktor Yanukovych bị lật đổ mới đây, Kremlin lo rằng họ có thể mất hợp đồng thuê nói trên và phải rút hạm đội khỏi khu vực chiến lược này. Theo giới phân tích, động thái ban đầu của Nga khi kiểm soát Crưm là để bảo vệ các tài sản của Hải quân Nga trên bán đảo. Khoảng 60% dân số Crưm là người Nga và họ ủng hộ sự kiểm soát hiện tại. Tuy nhiên, lợi ích và quân đội Nga đang vươn xa hơn.

Một mục tiêu chính của Putin kể từ khi ông nắm quyền vào năm 2000 là ngăn chặn NATO hay EU mở rộng sang không gian hậu Xô viết. Đó là lý do vì sao Nga cung cấp cho Yanukovych khoản vay 15 tỉ USD vào lúc EU đưa ra đề nghị khiêm tốn hơn hồi tháng 12.

Nếu xung đột hiện tại không lan sang các phần khác của đông Ukraina thì sau đó Crưm có thể gia nhập hàng ngũ “các vùng xung đột bị đóng băng” khác trong không gian hậu Xô viết. Những vùng này có dân số khá lớn nói tiếng Nga, được sự bảo vệ của quân đội Nga trong thực tế, như khu vực Transnistria tại Moldova.

Kiểm soát Crưm khiến căng thẳng leo thang ở phía đông, ngăn chặn Ukraina tiếp cận gần hơn ảnh hưởng của phương Tây là ưu tiên hàng đầu với Kremlin. Với Moscow, nó có giá trị hơn là với Brussels hay Washington.

Mỹ có thể đe doạ trừng phạt kinh tế, trục xuất Nga khỏi G8 và xem xét các biện pháp khác nhưng Kremlin cũng phải rất thận trọng cân nhắc các biện pháp đối phó. Nếu duy trì mối quan hệ tốt với Mỹ là ưu tiên hàng đầu của Putin, đã không xảy ra chuyện Edward Snowden hồi tháng 8. Đảm bảo và mở rộng sự hiện diện của Nga tại Crưm quan trọng hơn nhiều.

Trước quyết tâm của Nga với Crưm, Mỹ và đồng minh sẽ phải nỗ lực đảm bảo rằng, một cuộc xung đột địa phương bất ngờ không dưới sự kiểm soát của bên nào sẽ không trở thành cuộc chiến vũ trang lớn hơn tại Ukraina. Bởi nếu xảy ra xung đột vũ trang, kết quả có thể là sự chia cắt Ukraina thành hai quốc gia ở hai bên của sự phân chia Đông - Tây.

Thái An (theo CNN)