Obama sẽ công thủ thế nào trong nhiệm kỳ 2?

Cứu Hy Lạp, Cứu Châu Âu

Trong một thời đại khác biệt về vai trò lãnh đạo của Mỹ ở châu Âu, các nhà ngoại giao và đồng đôla Mỹ đã đỡ đầu cho một dự án chính trị táo bạo, một dự án nhắm tới kết thúc chiến tranh và mở ra sự phồn vinh. Kết quả của dự án này chủ yếu là về kinh tế, nhưng nền tảng của nó lại rất chính trị - một sự đồng thuận rộng khắp rằng các cuộc chiến châu Âu phải kết thúc và nỗi kinh hoàng của Thế chiến II không bao giờ tái diễn. Đây là một chủ nghĩa lý tưởng được hun đúc bởi logic Chiến tranh Lạnh, và là chiến thắng vĩ đại nhất của Ngoại giao Mỹ thế kỷ 20.

Ngày nay, kế hoạch châu Âu đó đang bị đe dọa, và thời điểm này đòi hỏi một sự trở lại Mỹ trong vai trò lãnh đạo. Chỉ châu Âu mới có thể tiên phong thoát khỏi cuộc khủng hoảng này, nhưng trong nhiệm kỳ 2 của mình, Tổng thống Obama cần phải góp sức giúp châu lục này.

Hy Lạp là một phần của châu Âu. Cuộc khủng hoảng kết thúc ở đây. Do vậy, Hy Lạp cần sự ủng hộ của nền kinh tế lớn nhất và vẫn là năng động nhất thế giới. Đây là nơi Obama bước vào. Tổng thống Mỹ có thể giúp giải quyết cuộc khủng hoảng châu Âu bằng một kiểu ngoại giao kinh tế khéo léo.

Thành công lớn nhất của Mỹ ở châu Âu chủ yếu là các dự án về hội nhập, từ ủng hộ thành lập Liên minh châu Âu tới thống nhất nước Đức. Tái khẳng định điều đó đòi hỏi Obama và các nhà ngoại giao của ông phải công khai tuyên bố sự tin tưởng của họ vào một châu Âu hội nhập hơn nữa. Trên tất cả, Obama phải nhắc nhở người Đức về cách thức Mỹ đã đứng bên cạnh Đức không chỉ suốt thời Chiến tranh Lạnh mà còn cả thập niên hỗn loạn sau sự sụp đổ của Bức tường Berlin và sự sụp đổ của Liên Xô. Và ông phải thuyết phục Thủ tướng Angela Merkel hãy làm bất cứ điều gì có thể để làm cho châu Âu vận hành - và đảm bảo với bà rằng người Mỹ một lần nữa sẽ giúp đỡ.

(George Papandreou - Cựu Thủ tướng Hy Lạp)

Bắt Kony

Trước "Gangnam Style", có một video Kony 2012 lan truyền rộng khắp, khiến cho thủ lĩnh LRA (Đội quân Kháng chiến của Chúa) Joseph Kony trở thành tên tội phạm chiến tranh quốc tế nổi tiếng nhất thế giới chỉ trong một đêm. Nhưng nhân vật này hiện vẫn đang nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật ở Trung Phi.

Thương vong tăng cao khi trẻ em tiếp tục bị những kẻ trung thành với Kony ép phải cầm súng, đi khuân vác và làm nô lệ tình dục. Sức mạnh của LRA có thể là một bộ phận nhỏ của những gì cách đây một thập niên, nhưng với các thông tin về sự ủng hộ ngày càng tăng từ chính phủ Sudan, một đồng minh lâu nay của họ, LRA vẫn là một mối đe dọa lớn đối với không chỉ dân thường mà còn với sự ổn định chung của 4 nước mà LRA thực hiện các cuộc tấn công.

Nếu Tổng thống Obama muốn giúp cho thế giới an toàn hơn và đánh bóng sự nghiệp của ông thì việc bắt giữ Kony là một khởi đầu tốt. Đây là một cuộc chiến có thể giành thắng lợi, và nếu Mỹ, các chính phủ trong khu vực cùng với các nước khác nỗ lực hết sức thì LRA có thể sẽ trở thành lịch sử vào cuối năm 2013.

(John Prendergast là tác giả của Unlikely Brothers, đồng sáng lập Enough Project và Satellite Sentinel Project)

"Cắt đuôi" những đồng minh khó chịu

Trong chiến dịch tranh cử, đối thủ Mitt Romney đã cáo buộc Tổng thống Obama "bỏ rơi các đồng minh như Israel". Đó là một mô tả ngược đời về một chính sách vốn đã chứng kiến Obama thể hiện rất ít nỗ lực nhằm hạn chế sự mở rộng định cư và không có nỗ lực nghiêm túc nào ngăn nạn phân biệt đối xử nhằm vào người Palestine ở những khu vực do Israel kiểm soát tại Bờ Tây.

Tuy nhiên, có rất nhiều chính phủ đáng bị đuổi khỏi cửa khi nói về sự hỗ trợ vô điều kiện của Mỹ. Trong thế giới mới này, đứng về phía nhân quyền phản ánh không chỉ các giá trị Mỹ mà còn cả các lợi ích của nước này. Nó nên nằm ở trung tâm của chính sách Mỹ chứ không chỉ là một lựa chọn tiện lợi.

Nếu Obama muốn củng cố di sản của mình trong nhiệm kỳ 2, ông có thể và nên cứng rắn với một số bạn bè và đồng minh khó chịu nhất của nước Mỹ. Có thể bắt đầu với Afghanistan, Uzbekistan, Campuchia, Rwanda, Ethiopia, Ảrập Xêút, Bahrain, Mexico.

(Kenneth Roth - Giám đốc điều hành Tổ chức Giám sát Nhân quyền)

Bỏ tình trạng sẵn sàng của các vũ khí hạt nhân

Trong một cuộc khủng hoảng hạt nhân, kế hoạch chiến tranh bí mật của Mỹ yêu cầu Tổng thống chỉ trong 13 phút phải quyết định ông sẽ làm gì nếu có một cảnh báo nghiêm trọng về một cuộc tấn công tên lửa: 13 phút để quyết định vận mệnh của thế giới.

Obama có quyền thay đổi điều đó trong nhiệm kỳ 2, làm sống lại một cam kết tranh cử mà ông đã đưa ra hồi năm 2008. Sẽ không dễ dàng nhưng với một chút tư duy sáng tạo và ngoại giao khéo léo, Obama có thể giúp cho thế giới an toàn hơn rất nhiều bằng cách vứt bỏ tàn tích thời Chiến tranh Lạnh này.

Trong cuộc đối đầu kéo dài nhiều thập niên, cả Mỹ và Liên Xô đã đặt các tên lửa đạn đạo liên lục địa trên bộ của họ trong tình trạng sẵn sàng phóng ngay lập tức. Mỹ hẳn phải dọa sự trả đũa chắc chắn và quy mô lớn nhằm vào Liên Xô để ngăn chặn một cuộc tấn công. Giờ đây, lý do đó không còn nữa. Tuy nhiên, các tên lửa trên bộ của Mỹ vẫn sẵn sàng phóng đi chỉ 4 phút sau khi Tổng thống ra lệnh, và các tàu ngầm tấn công chỉ vài phút sau. Có thể Nga cũng vẫn đang trong tư thế báo động tương tự.

Tại sao? Lý do duy nhất là phía bên kia vẫn làm điều đó. Không gì hơn.

(David E. Hoffman là tác giả của cuốn The Dead Hand: The Untold Story of the Cold War Arms Race and Its Dangerous Legacy, giành giải Pulitzer năm 2010 cho thể loại phi tiểu thuyết)

Còn tiếp

Sam Nguyễn theo Foreign Policy