“Chuyện Chơi” mà không phải chuyện chơi

Tác giả xin phép được nói rõ rằng câu chuyện xây dựng nông thôn mới ở xã Điện Quang là một câu chuyện nghiêm túc, có bài có bản và được phê duyệt đàng hoàng, chứ không phải chuyện nói chơi, hay nói cho "sang miệng". Cụm từ "Chuyện Chơi" ở tiêu đề là câu chuyện kể của ông Nguyễn Đức Chơi, Trưởng phòng Hạ tầng & Kinh tế huyện Điện Bàn, nguyên là Chủ tịch UBND xã Điện Quang, với tác giả.

"Anh biết vì sao tôi được huyện lấy lên phụ trách mảng phát triển hạ tầng & kinh tế không? Đó là vì trong 7 năm làm chủ tịch xã ở đây tôi đã cùng lãnh đạo xã xây dựng cho Điện Quang một giai đoạn phồn vinh, và Điện Quang đã trở thành một xã toàn diện của huyện Điện Bàn", ông Nguyễn Đức Chơi vừa pha trà mời chúng tôi, cũng vừa theo ông về nhà sau bữa "nhậu" ở đám giỗ bà nội của ông, vừa bắt đầu cuộc trò chuyện.

Cái "phồn vinh" mà ông Chơi nói xã Điện Quang đã bê tông hóa được tổng cộng trên 30 cây số đường giao thông trong xã, với mặt cắt từ 2 mét đến 4 mét (chủ yếu là 3 mét), hạ tầng thủy lợi và điện để ba phần tư đất sản xuất nông nghiệp được bảo đảm nước tưới. Đó là chưa nói tới hệ thống hạ tầng về giáo dục và y tế đều đạt chuẩn quốc gia.

"Nhưng cái tôi thích nhất là cần việc gì, từ triệu tập họp hành đến gọi xe đưa vợ đi sinh, cứ bấm điện thoại là xong. Hầu hết người dân đều có điện thoại bàn, hay điện thoại di động", ông Chơi hồ hởi khoe.

(Tác giả đã kiểm chứng điều này, khi hơn 9 giờ tối mới gọi điện cho ông xin vài tấm ảnh tư liệu, và nhận được ngay qua email sau 15-20 phút.)

Có một điều mà ông Chơi quên không khoe, nhưng tác giả đã tự phát hiện ra khi lên mạng tìm thêm thông tin viết bài - đó là xã này có hẳn một website riêng (dienquang.net) với máy chủ nằm tận ở "hải ngoại" (Đà Nẵng). Mặc dù, nội dung được đăng tải trên website này vẫn cần phải cải thiện rất nhiều, nhất là với mục tiêu là quảng bá địa phương nhằm kêu gọi đầu tư mà lãnh đạo xã này đang rất kỳ vọng.

Nhưng, những gì ông Chơi để lại cho xã Điện Quang, trước khi lên huyện cách đây ngót nghét nửa năm, không chỉ có vậy. Một bản đề án xây dựng nông thôn mới đầy tham vọng, giai đoạn 2011-2015, đã được ông soạn thảo, khi trong Chương trình Mục tiêu Xây dựng Nông thôn mới đợt 2, Điện Quang và Điện Phước là hai xã đầu tiên được lãnh đạo huyện Điện Bàn chọn làm thí điểm.

Trong đề án này, việc tiếp tục qui hoạch hạ tầng giao thông xã vẫn được coi là một bước đột phá quan trọng. Cái khác biệt với các xã khác trong cả nước, theo ông Chơi, là đường trong xã, chủ yếu là nội thôn, đều rộng tới 5-7 mét.

"Ý đồ của chúng tôi là sẽ xây dựng Điện Quang như một thành phố ở trong làng quê, tức là sẽ huy động các nguồn vốn, bao gồm tiền ngân sách, kết hợp dự án và đóng góp của dân, để làm sao đổ bê tông hết mặt cắt của đường", ông Chơi nói tiếp.

Cũng theo đề án này, chính quyền xã sẽ tiếp tục vận động người dân lùi thêm vào, mỗi hộ có thể phải lùi tường rào khoảng nửa mét đến một mét rưỡi, tùy theo loại đường, để mở rộng đường, làm vỉa hè, làm hệ thống cống ngầm thoát nước, và trồng cây trên vỉa hè.

"Chúng tôi dự định sẽ chọn một loại cây đặc trưng của từng thôn để trồng ở hai bên từng con đường. Như vậy, vừa rẻ tiền giống, vừa mang bản sắc địa phương, lại vừa có hiệu quả kinh tế", ông Chơi nói.

Ông cho biết sẽ có thôn trồng toàn mít, có thôn trồng toàn xoài, nói chung là ưu tiên các loại cây có quả. Hiện hai thôn Bến Đền Đông và Bến Đền Tây đã thí điểm trồng xong toàn cau hai bên đường nội thôn.

"Tạm thời, theo qui chế của nhà nước, nông thôn chưa được phép đặt tên đường, nhưng, có lẽ, Điện Quang sẽ đặt tên đường theo số tự nhiên, hoặc số La Mã, để từ đó đánh số nhà. Chứ về lâu về dài, chúng tôi sẽ xin qui chế đặt tên đường theo các danh nhân, anh hùng liệt sĩ đã được nhà nước công nhận, khoảng trên 20 người", ông nói.

"Lúc đó, anh về tìm tôi, chỉ cần biết tên phố, số nhà tìm được ngay. Thay vì, cứ phải mất công hỏi nhà ông Chơi cán bộ huyện, cha của cậu Bời công an ở đâu", ông Chơi bật cười khoái trá.

"Đột phá thứ hai là đẩy mạnh cơ giới hóa nông nghiệp. Trước đây, làm chủ yếu là thủ công, tốn nhiều lao động. Nay cơ giới hóa tạo điều kiện giải phóng lao động, để họ ly nông làm những việc khác, và cũng là để cho những người làm nông nghiệp thực sự có thêm đất để làm", ông Chơi nói.

Việc đầu tiên phải làm là phải qui hoạch lại đồng ruộng theo hướng chuyên canh. "Ví dụ, doanh nghiệp muốn Điện Quang cung cấp đều mỗi vụ một ngàn tấn ớt để chế biến xuất khẩu, nếu để dân làm rải rác rất khó thu gom cho đủ, và đảm bảo chất lượng đều như nhau. Phải bố trí vùng chuyên canh để kéo điện tới nơi", ông Chơi giải thích.

Điện Quang có lợi thế là nằm ở giữa hai dòng sông, nên chỉ cần khoan sâu 6 mét là có thể dùng mô tơ hút nước tưới. Như vậy, ông Chơi hy vọng, một năm có thể làm tới bốn vụ màu.

"Mặc dù, quá trình xây dựng nông thôn mới ở xã Điện Quang đã bắt đầu ngay từ sau ngày hòa bình lập lại, nhưng, rõ ràng, nhờ có tiêu chí rõ ràng, công với nguồn đầu tư của Nhà nước, mà chúng tôi có thể làm bài bản hơn", ông Chơi nói.

Trong suốt thời gian làm chủ tịch xã, ông Chơi đã làm các đề án để đi vận động các nguồn đầu tư cho hạ tầng, chủ yếu từ ngân sách, được tới 50-60 tỷ. Nhưng với kế hoạch "bài bản" mà ông soạn thảo, chỉ trong vòng 5 năm (2011-2015) xã Điện Quang cần tới một số tiền gấp trên dưới 7 lần con số đó (khoảng 375 tỷ đồng), trong đó già phân nửa là nguồn vốn ngân sách, trực tiếp và gián tiếp thông qua việc lồng ghép với các dự án riêng rẽ khác của chính phủ.

"Trong bối cảnh kinh tế thế giới vẫn đang trong cơn khủng hoảng thế này, và Việt Nam cũng không phải một ngoại lệ, việc cắt giảm đầu tư công có thể được quyết định bất cứ lúc nào, khi lạm phát gia tăng, cái di sản ông Chơi để lại cho người kế nhiệm, hiểu theo mức độ tham vọng của đề án, không khéo lại là một sự thách đố cực kỳ lớn. Đó là chưa nói tới sự phức tạp trong câu chuyện dồn điền đổi thửa sắp tới để xây dựng các vùng chuyên canh", người viết chợt thấy âu lo cho ông Tân Chủ tịch Trần Công Quảng .

Hơn nữa, theo bộ tiêu chí "Nông thôn mới" gồm 19 điểm, Điện Quang vẫn còn tới 7 tiêu chí chưa đạt.

Nhưng Tân Chủ tịch Trần Công Quảng đã tiếp nhận "sự thách đố" đó một cách hết sức bình thản.

Hiện nay, trong số trên 5000 lao động đăng ký hộ khẩu ở xã, có tới một phần ba, chủ yếu là thanh niên, ở cảnh "tha hương cầu thực". Họ đến Đà Nẵng, Sài Gòn, và những nơi khác, làm đủ nghề, từ công nhân trong các khu công nghiệp, thợ hồ, đến các nghề dịch vụ khác, và chỉ trở về vào dịp Tết.

"Hai đột phá mà anh Chơi nói (ở trên) cũng hướng tới mục đích làm Điện Quang trở nên hấp dẫn với các doanh nghiệp. Ngoài tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân, và giữ thanh niên ở lại quê hương, việc doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp chế biến nông sản, về đầu tư ở đây cũng giúp thúc đẩy quá trình thành lập các vùng chuyên canh", ông Quảng nói.

Ông Quảng cũng không quên báo một tin vui là một doanh nghiệp may ở Sài Gòn vừa thỏa thuận lập mấy chuyền may ở Điện Quang, tạo việc làm cho ít nhất 500 lao động nữ. Sau 3 tháng nữa, khi xưởng may đi vào hoạt động, đây sẽ là doanh nghiệp thứ ba có mặt ở xã này, ngoài một xưởng dệt lụa và một nhà máy chế biến thủy sản.

Khi người viết hỏi liệu trong quá trình thực hiện nâng cấp hạ tầng giao thông nông thôn, liệu Điện Quang có nghĩ tới câu chuyện ở Thái Bình mươi lăm năm trước, khi chính quyền quá nôn nóng trong việc hiện đại hóa nông thôn (không kể chuyện biển thủ, xà xẻo phần đóng góp của người dân), ông Quảng cười:

"Thứ nhất, phần đóng góp của người dân, dự kiến khoảng 14% tổng vốn đầu tư, sẽ không phải dưới hình thức tiền mặt, bởi thu nhập bình quân đầu người ở đây có khoảng 15 triệu đồng/năm, lấy đâu ra mà đóng góp. Họ sẽ đóng góp bằng cách không nhận đền bù phần đất mà họ hy sinh để mở rộng đường, và bằng ngày công lao động trong quá trình thi công.

Thứ hai, chúng tôi sẽ không làm đại trà, mà sẽ chọn những nơi thuận tiện để làm trước. Chẳng hạn, chúng tôi sẽ triển khai trước ở hai thôn Bảo An Đông và Bảo An Tây, nơi được chọn để xây dựng thị tứ (trung tâm xã). Người dân thôn khác thấy điều đó có lợi cho họ, chắc chắn sẽ noi theo.

Và, cuối cùng, chúng tôi sẽ không cố gắng phấn đấu đạt tất cả các tiêu chí chưa đạt một cách máy móc theo kiểu chạy đua theo thành tích. Chúng tôi chỉ nhân có phong trào xây dựng nông thôn mới và sự hỗ trợ của nhà nước để phát động người dân toàn xã cố gắng nâng cao hiệu quả sản xuất, và cải thiện cuộc sống của chính họ."

Người viết cũng đồng ý với ông, "nông thôn mới" hay "nông thôn cũ", xét cho cùng, chỉ là vấn đề câu chữ. Điều quan trọng nhất là người dân nông thôn, nhất là giới trẻ, cảm thấy hạnh phúc, gắn bó với vùng quê mình đang sống, và hãnh diện về nó.

Chứ không phải theo trào lưu "thả mồi bắt bóng" mà tìm đến chốn đô thành, để trở nên những công dân hạng hai, hạng ba ở đó!