Trong bài báo cuối cùng của loạt bài viết về chính sách đối ngoại của Mitt Romney, tôi đã xem các tuyên bố thiếu thực tế trong chiến dịch tranh cử của ông như là những dự báo về các lựa chọn chính sách của một tổng thống Hoa Kỳ. Thường thì vấn đề về ngôn từ và chiến dịch tranh cử sẽ cung cấp cho chúng ta một số cái nhìn sâu sắc nhất về những xu hướng và hành động của các tổng thống trong tương lai. Vì vậy, nội dung những bài phát biểu và những lời tuyên bố của Mitt Romney sẽ có giá trị thăm dò hơn nữa về định hướng chính sách của ông. Ứng cử viên Tổng thống của Đảng Cộng Hòa đã nói gì về chính sách đối ngoại ông sẽ theo đuổi nếu ông thắng cử trong năm 2012?
Câu trả lời đầu tiên là ông đã nói rất ít về vấn đề này. Trọng tâm trong chiến dich tranh cử của Romney là nhằm vào chính sách kinh tế. Tại thời điểm khi mà nước Mỹ đang bị bao vây bởi những thách thức tài chính nghiêm trọng, tất nhiên Romney quảng bá bản thân là một nhà lãnh đạo doanh nghiệp thành công và giàu kinh nghiệm, người mà sẽ phù hợp hơn so với bất cử ứng cử viên khác để lãnh đạo đất nước phát triển kinh tế thịnh vượng như trước.
Vì vậy chính sách đối ngoại vẫn nằm bên lề trong chiến dịch tranh cử của Romney, còn xa với trung tâm chú ý của ông cũng như công chúng Mỹ. Tuy nhiên Romney đã đưa ra các tuyên bố thường xuyên và trả lời các câu hỏi mà từ đó chúng ta có thể đưa ra những kết luận, dù không phải là một chính sách đối ngoại rõ ràng nhưng ít nhất cũng cho thấy một vài quan điểm của ông về vai trò của nước Mỹ trên thế giới.
Thứ nhất, cũng giống như hầu hết các Đảng viên Đảng Cộng hòa, Romney tin vào chủ nghĩa ngoại lệ Mỹ. Ông cho rằng "Chúng ta là ngoại lệ vì chúng ta là một quốc gia đã thoát khỏi ách thống trị của chế độ độc tài và thiết lập một chính phủ của dân, do vân và vì dân... Đó là vì niềm tin của chúng ta vào tính thống nhất chung của những quyền không thể nhượng lại, điều này dẫn đến vai trò đặc biệt của chúng ta trên vũ đài thế giới, đó là suy nghĩ của một người đấu tranh vĩ đại cho nhân phẩm và tự do con người".
Thứ hai, Romney tin rằng một nước Mỹ mạnh cả về kinh tế và quân sự là cần thiết cho một thế giới hòa bình. "Nếu bạn không muốn nước Mỹ là quốc gia lớn mạnh nhất trên Trái Đất thì tôi không là Tổng thống của bạn", ông đã nói với sinh viên một trường đại học năm 2011. "Thế kỷ 21 có thể và phải là một thế kỉ của người Mỹ. Thế kỉ 21 đã bắt đầu với khủng bố, chiến tranh, thảm họa kinh tế. Đó là nhiệm vụ của chúng ta để hướng thế kỉ 21 vào con đường của tự do, hòa bình và thịnh vượng".
Thứ ba, Romney tin rằng Tổng thống Barack Obama đã mất quá nhiều thời gian với việc "xin lỗi cho nước Mỹ" và ông đã thất bại trong việc củng cố vai trò thiết yếu của Mỹ trong một thế giới đầy nguy hiểm. Cụ thể hơn, Romney chỉ trích Obama vì đã làm "rỗng" quân đội Mỹ, theo đuổi chính sách tiếp cận quá mềm mỏng với Iran và Bắc Triều Tiên, không hiểu rằng Nga là "kẻ thù địa chính trị số 1" của nước Mỹ, sử dụng không đầy đủ các biện pháp trừng phạt thương mại, bán vũ khí cho Đài Loan để ngăn cản Trung Quốc thực hiện các chính sách tiền tệ và thị trường của nước này.
Điều quan trọng là cần chú ý bối cảnh mà quan điểm về chính sách đối ngoại của Romney được tiết lộ. Hầu hết người Mỹ tin rằng Tổng thống Obama đã thành công trong việc điều hành chính sách đối ngoại, người dân Mỹ tín nhiệm Obama trong việc giải quyết các vấn đề đối ngoại hơn rất nhiều so với việc ông giải quyết các vấn đề kinh tế trong nước. Một cuộc thăm dò ý kiến quốc gia hồi đầu tháng 5 cho thấy rằng 51% người Mỹ tin tưởng Obama xử lí khủng bố và quan hệ quốc tế trong khi chỉ có 38% ủng hộ Romney.
Vai trò chiến đấu của Mỹ ở Iraq vừa kết thúc, đúng như Obama đã từng hứa trước đó. Romney cũng đã kêu gọi người Mỹ rút khỏi Iraq nhanh chóng, nhưng một vài người Mỹ lại muốn một cam kết chiến đấu ở đó lâu hơn. Cuộc chiến tại Afghanistan cũng đang đến hồi kết, dù chậm hơn so với nhiều người Mỹ mong đợi. Có rất ít chỗ cho Rommney để tranh luận rằng liệu lực lượng quân đội Mỹ nên nán lại Afghanistan lâu hơn hay nhanh chóng rời khỏi đây. Hội nghị thượng đỉnh G8 và NATO cuối tuần trước đã chứng minh quan hệ đa phương của Mỹ dường như đang hoạt động khá hợp lý, Obama đã đóng vai trò lãnh đạo của mình trong các cuộc họp này. Ngoại trưởng của ông, bà Hilary Clinton điều khiển rộng rãi và nhận được sự tôn trọng của nhân dân Mỹ và các nhà lãnh đạo nước ngoài.
Tất cả điều này giới hạn khả năng của Romney trong việc chỉ trích Tổng thống Obama về chính sách đối ngoại. Khi ông làm như vậy, nó không có nghĩa là ông Obama đã đi sai hướng hoặc rằng một chính quyền Romney sẽ đi theo hướng ngược lại. Phê phán của ông thay vào đó là ông sẽ thực hiện một chính sách đối ngoại cương quyết hơn, cứng rắn hơn, và đưa ra những đề xuất rõ ràng hơn Obama. Romney hứa sẽ là một người bảo vệ chắc chắn hơn của Israel, một nhà đàm phán cứng rắn hơn với Trung Quốc, một người chi tiêu lớn hơn về quốc phòng, một người quản lý liên minh có hiệu quả hơn.
Thực tế là Obama và Romney không có sự khác biệt lớn về các vấn đề cốt lõi trong chính sách đối ngoại của Mỹ, ít nhất là không có điểm khác biệt đặc biệt nào đưa ra trong chiến dịch tranh cử. Và nó sẽ là một mạo hiểm chính trị nghiêm trọng nếu quan điểm của Romney đi lạc quá xa so với chính sách đối ngoại của Tổng thống Obama. Điều này cho thấy là chiến dịch tranh cử của Romney sẽ tìm cách giữ cho các cử tri tập trung vào các vấn đề kinh tế, nơi ông nhận thấy có nhiều cơ hội cho mình, và tránh chính sách đối ngoại, nơi ông nhận thấy ít cơ hội hơn.
Một từ cuối cùng. Romney đã nói gì về quan hệ Mỹ Việt trong năm rưỡi qua từ khi ông bắt đầu thực hiện chiến dịch tranh cử Tổng thống? Không phải một từ. Sẽ có thêm các lí giải cho câu hỏi này trong các bài báo sắp tới.
G. Calvin Mackenzie
G. Calvin Mackenzie là giáo sư chính trị học nổi tiếng của ĐH Colby, Hoa Kỳ. Ông hiện là một học giả của chương trình Fulbright ở Việt Nam.
.svg){kind=icon}
