Những ngày giữa năm 2011, cuốn sách "Làng T'Râu của tôi" dày gần 400 trang ra mắt với tên tác giả A Chước Đen khiến nhiều độc giả miền Trung đón nhận thú vị. Tác giả cuốn sách, thiếu phụ người Cơ tu (tên Kinh là Đinh Thị Hải Đăng, SN 1961, ngụ số 9, đường Lý Thường Kiệt, Thành phố Đà Nẵng), vốn là một cô nhi suốt 40 năm từng mơ hồ về thân phận và thông qua... những giấc mơ chỉ dẫn đã lần tìm ra được gốc gác của mình.
Ám ảnh nhưng giấc mơ tìm cội nguồn
Đã trôi qua gần 50 năm, nhưng ký ức về một trận thảm sát năm 1964 mà Mỹ đã giáng xuống với người dân làng T'Râu (xã Thượng Quảng, huyện Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế) vẫn còn hằn trong ký ức A Chước Đen. Theo lời các cao niên trong làng, làng T'Râu năm đó có gần 190 nhân khẩu và có ngót nửa số người dân chết oan ức trong một trận càn quét của Mĩ Ngụy, bị ngọn lửa ngút trời thiêu cháy. Nhiều người bị thương nặng, bò xuống khe suối uống nước vì kiệt sức mà nằm lại, xác người chồng lên nhau thành nấm mồ chung. Tại con khe này, cũng có nhiều người dân vô tội, nhiều du kích của ta bị địch hành quyết nên bà con còn gọi nó bằng cái tên đầy kinh hãi: Khe chặt đầu (Tam Gok).
Trong cuộc càn quét ấy, A Chước Đen cùng 12 đứa trẻ may mắn sống sót đã bị giạc bắt đưa về cô nhi viện Đà Nẵng. Hòa bình lập lại, hầu hết những đứa trẻ cô nhi người Cơtu này được đi học Trung cấp y ở tỉnh Quảng Nam và Thừa Thiên Huế. Lúc bị bắt, Đen mới 3,4 tuổi nên đoạn ký ức mơ hồ về thân phận chưa đủ khả năng để nhớ rõ mình là ai, mình ra đi từ đâu... Về sau, A Chước Đen đổi sang tên người Kinh: Đinh Thị Hải Đăng. Năm 1978, Đăng nhận công tác tại một xã miền núi tỉnh Quảng Nam. Cô kể, trong suốt 16 năm công tác ở chốn thâm sơn cùng cốc ấy, trong giấc mơ của mình luôn trở đi trở lại hình ảnh mờ tỏ về một ngôi làng ở một vùng núi nào đấy.
Sau đó cô lấy chồng, năm 1993, để gần nơi công tác của chồng và cho con cái có điều kiện ăn học đàng hoàng, cô xin nghỉ việc theo chế độ trợ cấp một lần và chuyển về mở tiệm cắt tóc nhỏ bên góc đường Lý Thường Kiệt (TP. Đà Nẵng). Sống giữa chốn thành thị, nhưng giấc mơ ngày nào vẫn không quên tìm đến ám lấy cô mỗi ngày. Trong giấc mơ, Đen nhìn thấy mẹ và những người thuộc tộc bào Cơ tư cứ gào lấy tên mình than khóc, van xin Đen hãy tìm cho họ một chổ nào khô ráo để nằm ngủ, họ đói lắm.
 |
| Những trang nhật ký giúp A Chước Đen chắp bút thành sách |
Đem chuyện kể với chồng con, cô cho rằng tộc làng nay chỉ còn có A Chước Đen để nhờ vả, Đen phải có "trọng trách" gì đó với tổ tiên bởi họ đã "chọn" Đen nên mới báo mộng, ám ảnh cô cả đời... khiến cả nhà đều cho rằng Đen bị hoang tưởng. Vì thế Đen "cầu cứu" người ngoài. Gặp bất cứ người vùng cao nào cô cũng đem chuyện mình ra kể rồi dò hỏi tung tích về ngôi làng, về những người phụ nữ cổ đeo kiềng bạc, miệng ngậm tẩu thuốc, lưng đeo gùi luôn trở đi trở lại trong giấc ngủ. Rồi phận trời run rủi, câu chuyện tưởng như "có vấn đề về thần kinh" lan xa dần theo chân những người buôn hàng rong và đến tai cụ Trần Văn Ca (nguyên Bí thư xã Thượng Quảng trước đây). Ông Ca cũng có đứa cháu gọi bằng cậu ruột (chính là Đen) thất lạc năm 1963 nên đã lặn lội về Đà Nẵng tìm manh mối của cháu.
Tháng 3/2003, A Chước Đen bắt đầu hành trình tìm về làng T'Râu. Lần đầu tiên đứng giữa ngôi làng cũ, nơi còn dấu tích những thân gỗ dựng nhà cháy sém trơ trọi, cô gọi tên mẹ người thân đã bị chôn vùi dưới đất trong tiếng khóc nức nở. Năm 2004, cô về nhà, lén gom góp những đồng tiền dành dụm được trở lại Nam Đông xây nấm mộ chung cho những đồng bào Cơtu xấu số bên hai tảng đá lớn.
"Suốt mấy chục năm nay, mỗi khi nhắm mắt lại, tôi thầm mơ về một gia đình hạnh phúc, trong đó có bố mẹ, anh chị em sum họp. Dẫu đã đôi lần muốn tạm gác lại để lo cho cuộc sống chẳng lấy gì làm khá giả của gia đình mình nhưng trong giấc mơ tiếng thét thất thanh của mẹ, của đồng bào cứ gọi tôi về. Thế là tôi đành mắc lỗi với chồng con, cầm cố mọi tài sản có thể, lang thang hết nơi này qua nơi khác hàng năm trời để tìm quê mẹ. Hơn 40 năm rồi, thân xác người mẹ xấu số cùng hàng chục đồng bào giờ đã làm bổi cho cây rừng mới có nơi để yên nghỉ. Nấm mồ là mái nhà. Những đồng bào nằm xuống không có nấm mồ, mình phải trở lại để cho họ có nơi yên nghỉ. Đó là trách nhiệm của người con Cơ Tu", A Chước Đen nghẹn ngào nói.
 |
| Cuốn sách được đặt trang trọng bên linh hồn người làng T'Râu là hòn đá theo phong tục người Cơ tu |
Viết sách để "trả nợ" bản làng
Đã tìm lại được bản làng, gốc gác, nhưng trong lòng đứa trẻ cô nhi vẫn đau đáu, day dứt về món nợ với mẹ cha, với linh hồn bản làng. Từ đó cô quyết định gom nhặt, chắp vá những trang nhật ký dang dở trong những chuyến hành trình tìm về cội nguồn của mình để tri ân nơi chôn nhau cắt rốn.
Làm cái công việc "vẽ chữ" đối với bất cứ ai cũng đã là khó, với một đứa học trò vừa học qua văn hóa lớp 6 như Đen lại càng khó hơn. Đặt bút xuống trang bản thảo, cô chẳng có gì ngoài kinh nghiệm sống. Cô cho biết từ ngày tìm đường về quê mẹ vào năm 2003, chuyến đi nào cô cũng ghi lại. Lúc đó chỉ nghĩ đơn giản là viết để giải tỏa nỗi lòng, để tâm sự với mẹ cho thỏa mong nhớ. Cô chưa hề nghĩ rằng, sẽ có một ngày mình đem những dòng thư gửi về... quá khứ ấy để viết thành sách. Rồi tình cờ cuộc đời đưa đẩy cho cô gặp nhà văn Hoàng Minh Nhân (ngụ tại Đà Nẵng, nay đã mất). Và nhờ nguồn động viên của ông, cô đã bắt tay vào viết nên cuốn hồi ký "Làng T'Râu của tôi" từ những dòng nhật ký ghi lại từ những năm về trước.
Để trau dồi vốn từ, A Chước Đen lặn lội tìm mua, mượn các loại truyện rồi tranh thủ thời gian đọc để...bắt chước. "Vừa học hết lớp 6 nên khi viết sách, gần như tôi phải gồng mình đánh vật với từng con chữ. Tôi không biết chấm phẩy chỗ nào, nghĩ được điều gì là tôi ghi ra bản thảo cái đó. Xét về chính tả thì tôi sai be bét cả", A Chước Đen cười nói. Nên trước khi cuốn sách hoàn thành, A Chước Đen phải nhờ đến bất cứ ai có thể, kể cả chồng, con giúp sửa lỗi... chính tả.
Khi nhà văn Hoàng Minh Nhân bị bệnh, mắt mờ, A Chước Đen phải đọc và thu âm rồi mang đến mở cho Minh Nhân nghe, chỗ nào thấy khập khễnh, ông ra hiệu dừng băng để chỉ cho chị cách sửa sang ngôn từ và ý tứ... Suốt bảy năm ròng rã, vượt qua nhiều khó khăn về sự hạn chế kiến thức, lời than thở của chồng con về sự bê trể công việc mưu sinh, cuối cùng bản thảo cuốn hồi ký "làng T'Râu của tôi" của chị dần dần lộ rõ hình hài để in thành sách. Với 36 đề mục khác nhau, mỗi trang viết là một kỷ niệm chất chứa buồn vui sướng khổ, là tiếng gọi mẹ, gọi tên bản làng thao thiết trong cả những giấc mơ của 50 năm cuộc đời.
"Bây giờ tôi mới thấy cuộc đời mình sống có ý nghĩa. Tìm về gốc gác, rồi viết được cuốn sách là món quà tri ân mà tôi dành tặng cho tổ tiên, ông bà, cha mẹ, anh chị em dòng họ đồng bào thôn T'Râu cùng các chiến sĩ cách mạng đã hy sinh vì Tổ quốc...", nâng niu cuốn sách như linh hồn tộc bào, A Chước Đen nở nụ cười tươi. Trong ráng chiều bên dòng Hàn Giang, nghe giọng cô gái Cơ tu này trầm bổng kể về giấc mơ rồi hồi tưởng về ngày xưa, người ta nhận thấy nếu không có đứa trẻ cô nhi này thì quá khứ - hiện tại của làng T'Râu chắc sẽ mãi là một bí ẩn.
Theo Vũ Vân/ Pháp luật & Thời đại
.svg){kind=icon}
