Bóng tối của sân khấu chính trị

Năm 1968, Richard Nixon tấn công Đảng Dân chủ vì chính sách chiến tranh ở Việt Nam và hứa hẹn sẽ mang lại hòa bình. Đến năm 1980, Ronald Reagan phê phán Tổng thống Jimmy Carter đã để sức mạnh quân sự của Mỹ sụt giảm.

Suốt 40 năm, chính sách đối ngoại đã chiếm giữ vị trí trung tâm trong các cuộc đua tranh vào Nhà Trắng. Nhưng rồi Liên Xô tan rã và Chiến tranh Lạnh kết thúc. Nỗi sợ hãi về một cuộc tấn công hạt nhân đã nguôi ngoai dần. Và khi đánh giá về các ứng cử viên tổng thống, người dân Mỹ đã không còn quan tâm nhiều đến kinh nghiệm đối ngoại của họ mà chú ý nhiều hơn đến năng lực lãnh đạo trong lĩnh vực chính sách kinh tế và đối nội. Trong các cuộc bầu cử năm 1992, 1996, 2000, chính sách đối ngoại hầu như không được đề cập đến, nó chỉ còn là một nhân tố phụ trong lựa chọn của cử tri.

Các cuộc tấn công khủng bố năm 2001 và các cuộc chiến tranh ở Iraq, Afghanistan tiếp sau đó đã khơi gợi lại mối quan tâm đối với chính sách đối ngoại, nhưng rồi mối quan tâm này nhanh chóng phai nhạt bởi cuộc khủng hoảng kinh tế nổ ra cuối năm 2007. Năm 2008, người dân Mỹ đã chọn Barack Obama, người có lẽ có hồ sơ đối ngoại yếu kém nhất thay vì lựa chọn John McCain, một cựu chiến binh, một anh hùng chiến tranh và đã dành gần như cả sự nghiệp chính trị ở Thượng viện để nói về chính sách đối ngoại. Rõ ràng, một lần nữa chính sách đối ngoại lại rơi vào bóng tối của sân khấu chính trị, thay vì nổi lên hàng đầu trong mối quan tâm của cử tri cũng như các diễn văn của ứng viên.

Ảnh: Foreign Policy

Và giờ là năm 2012. Sau 4 năm làm tổng thống, Obama không còn là một tay mơ về đối ngoại như năm 2008 nữa. Chính quyền của ông đã được thử thách qua nhiều diễn biến phức tạp về kinh tế và quân sự của thế giới hiện đại. Thật khó để định nghĩa chính sách đối ngoại của Obama bởi chúng không gắn kết vào một khuôn khổ ý thức hệ nào cả. Obama và đội ngũ chính sách đối ngoại của mình thay vì thế, đã cố gắng linh hoạt một cách tối đa để ứng phó với những thách thức quốc tế theo những cách riêng. Chẳng hạn, ông sẵn sàng đưa quân đội Mỹ can dự trực tiếp vào các nỗ lực loại bỏ Muammar Gaddafi ở Libya nhưng lại lưỡng lự không làm điều tương tự với Bashar al-Assad.

Vậy Mitt Romney thì sao? Vào ngày 8/10, ông đã có bài diễn văn đầu tiên về chính sách đối ngoại kể từ khi được đề cử làm ứng viên Tổng thống. Ông đã chỉ trích năng lực lãnh đạo của Obama trong lĩnh vực đối ngoại và khẳng định mình sẽ là một nhà lãnh đạo can đảm hơn, cứng rắn hơn trong việc thúc đẩy và bảo vệ các lợi ích của nước Mỹ trên trường quốc tế. "Tôi ra tranh cử Tổng thống bởi vì tôi tin rằng nhà lãnh đạo của thế giới tự do phải đảm trách sứ mệnh trước các công dân của mình và bạn bè ở khắp nơi để sử dụng ảnh hưởng lớn lao của Mỹ một cách khôn ngoan, trân trọng, không kiêu ngạo mù quáng nhưng mạnh mẽ và quyết đoán để định hình các sự kiện theo các cách thức bảo vệ được lợi ích của chúng ta, truyền bá các giá trị, ngăn ngừa xung đột và làm cho thế giới tốt đẹp hơn"

Tuy nhiên, đây lại là bài phát biểu hầu như tránh né những chi tiết cụ thể và vì vậy các cử tri có rất ít chỉ dấu để nhận định về những hành động mà Romney có thể thực hiện sẽ khác biệt ra sao so với Obama. Thực tế, bài phát biểu chung chung này của Romney lại mang đến lợi thế cho Obama.

Đó chính là thực tế ngầm định của cuộc bầu cử. Thực ra có rất ít khác biệt giữa hai ứng viên trong lĩnh vực đối ngoại và an ninh quốc gia. Những người thách thức, như Romney luôn chỉ trích tổng thống đương nhiệm đã làm suy yếu quân đội, hay không can thiệp đủ quyết đoán đối với những cuộc khủng hoảng. Thiếu vắng những ý tưởng tốt hơn, những người thách thức đành phải dùng đến phương sách đả kích.

Người Mỹ hiểu điều này. Họ phản ứng bằng cách hướng sự quan tâm của mình đến những vấn đề khác, như chính sách kinh tế và xã hội vốn động chạm trực tiếp đến cuộc sống hàng ngày của họ. Và đáp lại, các ứng viên dành nhiều thời gian cho những mối quan tâm này hơn cả, và đẩy chính sách đối ngoại, một lần nữa, rơi vào bóng tối của chiến dịch tranh cử tổng thống.

GS Calvin Mackenzie (ĐH Colby, Hoa Kỳ)

(Chuyên gia về chính trị Mỹ, hiện đang giảng dạy tại ĐH Colby, Hoa Kỳ. Ông từng là học giả Fulbright tại Trung Quốc và Việt Nam).