Ngày 19/11/2012 đánh dấu một mốc lịch sử trong quan hệ Mỹ - Myanmar khi Tổng thống Barack Obama, ngay sau khi tái cử đã thực hiện chuyến thăm tới Myanmar trong khuôn khổ chuyến công du nước ngoài đầu tiên kéo dài 3 ngày tới 3 nước Đông Nam Á là Thái Lan, Myanmar và Campuchia.
Đây là lần đầu tiên trong suốt nửa thế kỷ qua một Tổng thống Mỹ đến thăm quốc gia Đông Nam Á vốn từ lâu đã bị cô lập với thế giới này. Thật trùng hợp, chuyến đi của Tổng thống Obama đã gợi lại những ký ức về chuyến thăm của Tổng thống William J. Clinton (Bill Clinton) tới Việt Nam năm 2000, chuyến thăm chính thức đầu tiên của một Tổng thống Mỹ đến nước Việt Nam thống nhất.
Cách đây đúng 12 năm, cũng vào những ngày cuối tháng 11 Tổng thống Mỹ Bill Clinton đã thực hiện một chuyến thăm được đánh giá là lịch sử tới Việt Nam trong vòng 3 ngày. Tại Hà Nội, ông đã có những cuộc tiếp xúc với nhiều lãnh đạo cấp cao của Việt Nam khi đó là Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu, Chủ tịch nước Trần Đức Lương và Thủ tướng Phan Văn Khải.
Điểm giống
Giống như Tổng thống Bill Clinton, là một trong những kiến trúc sư từ phía Mỹ cho việc bình thường hóa quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ cách đây gần 20 năm, Tổng thống Obama hiện tại cũng được xem là người đặt nền móng mở ra chương mới cho quan hệ Mỹ - Myanmar. Trong những ngày đầu trên cương vị Tổng thống Mỹ, ông Bill Clinton đã công bố "bình thường hóa quan hệ" với Việt Nam (ngày 11/7/1995) và trong những ngày cuối cùng trước khi rời nhiệm sở, ông đã thực hiện chuyến thăm chính thức tới Việt Nam. Vì vậy, không khó để lý giải tại sao Tổng thống Bill Clinton lại có một vai trò đáng kể như vậy trong lịch sử phát triển quan hệ hai nước.
 |
| Tổng thống Obama trong chuyến thăm lịch sử tới Myanmar |
Người kế nhiệm ông sau này là Tổng thống Obama đã bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai của mình bằng chuyến thăm tới Myanmar và cũng đã gây được sự chú ý lớn đối với bất kỳ ai theo dõi mối quan hệ giữa một siêu cường với một quốc gia Đông Nam Á khác cũng đang từng bước hội nhập vào khu vực và thế giới.
Một điểm giống nhau nữa giữa hai chuyến thăm là đều diễn ra sau khi Mỹ đã bình thường hóa quan hệ với hai nước. Về lịch trình, cả Myanmar và Việt Nam đều là điểm dừng chân thứ hai sau Thái Lan và Brunei trong các chuyến thăm đến khu vực Đông Nam Á, một thực tế phản ánh các mối ưu tiên của Mỹ.
Bên cạnh đó, cả Tổng thống Obama và Tổng thống Clinton đều đã có những bài phát biểu tại những trường đại học lớn của Myanmar và Việt Nam là Đại học Yangun và Đại học Quốc gia Hà Nội.
Một điểm giống nhau đáng chú ý khác giữa các chuyến thăm đó là sự xuất hiện của một nhân vật am hiểu và ủng hộ việc phát triển quan hệ giữa Mỹ và Đông Nam Á đó là bà Hillary Clinton. Trong chuyến thăm năm 2000, bà Hillary Clinton đến Việt Nam trên cương vị Đệ nhất Phu nhân nước Mỹ còn trong năm 2012, bà là Ngoại trưởng trong Chính quyền Obama, là một trong các kiến trúc sư của chiến lược "xoay trục" Châu Á.
Một quá trình 12 năm nhưng với niềm tin ngày càng được củng cố: nước Mỹ phải chú ý hơn tới châu Á-Thái Bình Dương, trong đó có khu vực Đông Nam Á vì lợi ích quốc gia Mỹ, trong một môi trường chiến lược đang thay đổi nhanh chóng.
Mục đích chuyến thăm Việt Nam năm 2000 của Tổng thống Bill Clinton là biến hai nước cựu thù thành đối tác và như ông đã khẳng định là nhằm "tiếp tục quan hệ đối tác vì một tương lai tốt đẹp hơn cho người Việt Nam và người Mỹ". Trong khi đó, các nhà quan sát cho rằng, mục đích chuyến thăm Myanmar của Tổng thống Obama là để thể hiện sự ủng hộ cho quá trình cải cách chính trị của chính quyền Thein Sein tiến hành từ cuối năm 2010. Cả hai chuyến đi đều nhằm các mục đích phục vụ lợi ích Mỹ trên cơ sở tìm kiếm các lợi ích tương đồng với hai nước Việt Nam và Myanmar - vốn coi trọng và thận trọng trong quan hệ với các nước lớn.
Điểm khác
Điểm khác nhau lớn nhất về hình thức trong chuyến thăm của ông Obama đến Myanmar và ông Clinton đến Việt Nam là đối với ông Obama đây là chuyến công du nước ngoài đầu tiên ngay sau khi tái cử còn chuyến thăm Việt Nam lại là chuyến công du nước ngoài cuối cùng của ông Bill Clinton trên cương vị Tổng thống Mỹ. Một người đi để bắt đầu một con đường còn dài phía trước còn một người đi để nhìn lại thành quả của mình và đặt nền móng cho những người kế nhiệm.
 |
| Chuyến thăm của cựu Tổng thống Mỹ tới Việt Nam 12 năm trước |
Tính chất quan hệ giữa Mỹ-Việt cũng có điểm khác với quan hệ Mỹ-Myanmar. Chuyến thăm Việt Nam năm 2000 của Tổng thống Clinton kéo dài 3 ngày, ngoài các cuộc gặp với lãnh đạo cấp cao Việt Nam hay phát biểu tại Đại học Quốc gia Hà Nội, Tổng thống Mỹ còn đi thăm thành phố Hồ Chí Minh, có buổi nói chuyện trước giới doanh nghiệp Việt - Mỹ. Chuyến đi đã mở ra nhiều cơ hội thực chất trong hợp tác kinh tế, thương mại giữa hai nước với việc ký kết mười hợp đồng/dự định thư mới giữa các doanh nghiệp Mỹ và Việt Nam. Quan trọng hơn, chuyến thăm này đã góp phần khép lại một chương buồn trong quan hệ bang giao Việt - Mỹ, tạo tiền đề để hướng tới tương lai.
Ông Obama chỉ dành chưa đầy 1 ngày ở Myanmar. Mặc dù ông vẫn kịp gặp những người cần gặp, vẫn kịp tuyên bố khoản viện trợ phát triển trị giá 170 triệu USD cho Myanmar và mở cửa trở lại Cơ quan Phát triển Quốc tế của Mỹ (USAID) sau nhiều năm phải tạm dừng hoạt động do sức ép của chính quyền quân sự Myanmar nhưng nhìn tổng thể, chuyến thăm vẫn thiên về tính "biểu tượng" hơn là thực chất và những động thái tiếp theo của chính quyền Obama với Myanmar sẽ theo hướng nào còn phụ thuộc rất nhiều vào những chuyển biến của tình hình các mặt trong thời gian tới.
Một điểm khác nữa giữa hai chuyến thăm có liên quan tới bối cảnh chiến lược đang thay đổi nhanh chóng tại khu vực, trong đó sự trỗi dậy của Trung Quốc có lẽ là nhân tố tác động mạnh mẽ nhất, từ đó dẫn tới một số khác biệt trong nội dung chuyến công du của họ.
Chuyến thăm Việt Nam của Bill Clinton diễn ra khi Việt Nam và Trung Quốc đã có cả chục năm bình thường hóa quan hệ (1991-2000), quan hệ Việt - Trung đang phát triển tích cực trên nhiều mặt. Đồng thời Trung Quốc vào năm 2000 chưa trỗi dậy mạnh mẽ về kinh tế và tự tin như Trung Quốc của năm 2012. Trong khi đó, chuyến thăm Myanmar của Tổng thống Obama lại diễn ra trong bối cảnh Trung Quốc đã mạnh lên rất nhiều, buộc tất cả các nước, kể cả Mỹ phải định hình lại tư duy chiến lược đối với khu vực.
Hai chuyến thăm lịch sử của hai vị Tổng thống Mỹ tới hai quốc gia Đông Nam Á này có thể gợi nhiều liên tưởng theo những cách khác nhau nhưng một điều hiển hiện lúc này mà có thể khẳng định: nước Mỹ đang thực sự "xoay trục" về châu Á và quá trình này dường như đã bắt đầu từ trước chính quyền Obama. Thực tế, kể từ năm 1998, Mỹ đã bắt đầu có chiến lược đối với khu vực Đông Á-Thái Bình Dương vốn đang trở thành động lực kinh tế và trung tâm của những thay đổi lớn trên thế giới trong nhiều thập kỷ tới.
.svg){kind=icon}
