Đúng theo kế hoạch, lúc 16h30 giờ Việt Nam hôm nay (7/10), Viện Hàn lâm Khoa học Thụy Điển đã chính thức thông báo tên của những người đoạt giải thưởng Nobel 2013 trong lĩnh vực Y sinh. Giải thưởng năm nay được dành để vinh danh 3 nhà khoa học đã có công giải mã bí ẩn về cách thức tế bào tổ chức hệ thống vận chuyển bên trong chúng.

{keywords}

Từ trái qua phải: 3 nhà khoa học James E. Rothman, Randy W. Schekman và Thomas C. Südhof cùng chia nhau giải thưởng Y sinh năm 2013.

Hội đồng Nobel tại Học viện Karolinska (Thụy Điển) tuyên bố, 3 nhà khoa học James E. Rothman, Randy W. Schekman và Thomas C. Südhof cùng nhận giải năm nay vì các khám phá của họ đối với cơ chế điều phối giao thông trong túi bọng, một hệ thống vận chuyển quan trọng trong các tế bào của chúng ta.

Mỗi tế bào là một nhà máy sản sinh và xuất khẩu các phân tử. Chẳng hạn như, insulin được sản sinh, rồi giải phóng vào máu và các tín hiệu hóa học có tên gọi "tín hiệu dẫn truyền thần kinh" sẽ được phát đi từ tế bào thần kinh này tới tế bào thần kinh khác. Những phân tử này được vận chuyển khắp tế bào trong các gói nhỏ gọi là túi bọng. 

3 "Nobel gia" của chúng ta đã khám phá ra những nguyên lý phân tử quy định cách thức các chuyển phát những chuyến hàng phân tử trên tới đúng nơi, vào đúng thời điểm trong tế bào như thế nào.

Cụ thể là, nhà nghiên cứu Randy Schekman có công nhận diện các gen cần thiết cho quá trình lưu thông trong túi bọng. Chuyên gia Mỹ James Rothman đã làm sáng tỏ cơ chế protein cho phép các túi bọng kết hợp với mục tiêu để tạo điều kiện vận chuyển "hàng hóa". Trong khi đó, nhà nghiên cứu gốc Đức Thomas Südhof đã hé lộ cách các tín hiệu chỉ dẫn những túi bọng thả "hàng" một cách chính xác.

Thông qua các khám phá của mình, Rothman, Schekman và Südhof đã cho thấy hệ thống kiểm soát trơn tru đối với việc vận chuyển và phân phát hàng hóa trong tế bào, cung cấp thông tin quan trọng về một cơ chế cơ bản trong chức năng sinh lý của tế bào. Các rối loạn trong hệ thống này sẽ gây hại và dẫn tới những chứng bệnh như tiểu đường, các bệnh thần kinh và rối loạn miễn dịch.

James E. Rothman sinh năm 1950 tại Haverhill, bang Massachusetts, Mỹ. Ông đã nhận bằng tiến sĩ tại Trường y, Đại học Harvard năm 1976 và là nghiên cứu sinh sau tiến sĩ tại Viện Công nghệ Massachusetts. Ông đã chuyển tới Đại học Stanford ở California, Mỹ năm 1978 và bắt đầu nghiên cứu của mình về các túi bọng trong tế bào. Ông Rothman cũng từng làm việc tại Đại học Princeton, Viện nghiên cứu Ung thư Sloan-Kettering và Đại học Columbia,. Năm 2008, ông gia nhập đội ngũ giảng dạy tại Đại học Yale ở New Haven, bang Connecticut, Mỹ và hiện là giáo sư chủ nhiệm Khoa Sinh vật học tế bào của trường này.

Randy W. Schekman sinh năm 1948 tại St Paul, bang Minnesota, Mỹ và nhận bằng tiến sĩ tại Đại học Stanford vào năm 1974 dưới sự hướng dẫn của Arthur Kornberg (người từng được trao giải Nobel năm 1959). Năm 1976, ông được nhận vào giảng dạy tại Đại học California và hiện là giáo sư thuộc Khoa sinh vật học tế bào và phân tử của trường. Ông Schekman hiện cũng là chuyên viên tại Viện Y học Howard Hughes.

Thomas C. Südhof chào đời năm 1955 ở Göttingen, Đức. Ông từng theo học tại Đại học Georg-August ở Göttingen và nhận bằng tiến sĩ về lĩnh vực hóa thần kinh năm 1982. Năm 1983, ông chuyển tới Trung tâm Y tế Tây Nam thuộc Đại học Texas ở Mỹ với tư cách nghiên cứu sau tiến sĩ cùng với Michael Brown và Joseph Goldstein (những người đã cùng nhận giải Nobel Y sinh năm 1985). Ông Südhof đã trở thành chuyên viên của Viện Y học Howard Hughes năm 1991 và được chỉ định làm giáo sư chuyên ngành sinh vật học phân tử và tế bào tại Đại học Stanford năm 2008.

Tuấn Anh (theo Nobelprize.org)