Đại gia Hà Thành hoài cổ: Chơi tượng đá ong trăm tuổi

- Có một làng nghề ở Thạch Thất (Hà Nội) chuyên làm nhà, tạc tượng từ đá ong. Ngôi nhà, vòm cổng, những tác phẩm điêu khắc làm từ đá ong của người dân Xứ Đoài nổi tiếng khắp miền Bắc,... đang được hồi sinh.

Mốt xây nhà bằng đá ong

Từ lâu, chất liệu xây dựng bằng đá ong đã trở nên quen thuộc với người dân Thạch Thất, Hà Nội. Từ cổng, tường vây cho đến những ngôi nhà,... đều được làm bằng đá ong. Theo người dân ở đây, nhà làm bằng đá ong tạo cảm giác ấm cúng, giá thành rẻ hơn nhiều so với xây bằng gạch.

Hơn 5 năm trở lại đây, mốt xây nhà đá ong ở Thạch Thất là theo phong cách mộc, không chát, khiến ngôi nhà toát lên một màu vàng đặc trưng.

Những viên đá ong được đẽo nhẵn, sắc cạnh, khi xây, mạch ghép nhỏ như sợi chỉ. Nhìn từ xa cảm giác như ngôi nhà được xây bằng đá ong liền khối, người trong nghề gọi là kỹ thuật xây “mạch chỉ”.

Gạch làm từ đá ong giờ được mài vuông thành sắc cạnh

Hoặc được thợ đục đẽo cho phù hợp với việc xây nhà, xây cổng hay làm tường bao

Trước đây, đá ong được khai thác từ mỏ rồi mang đi xây trực tiếp, không trải qua nhiều công đoạn chế tác như bây giờ. Kỹ thuật xây cũng không quá phức tạp.

Ngày nay, đá ong được đẽo vuông thành sắc cạnh. Người thợ khoét lõm một mặt của viên đá rồi lát lớp mỏng xi măng tinh, sau đó đặt viên đá khác lên. Người không phải trong nghề tưởng ngôi nhà được lắp ghép bởi các viên đá, chứ không phải xây bằng vữa thông thường.

Nhờ đó, dân làm nghề đá ong xã Bình Yên - Thạch Thất có thêm nhiều việc làm, như đẽo đá, để tăng thêm thu nhập.

Anh Song, một người dân ở đây, cho hay, công việc tưởng đơn giản nhưng rất vất vả. Mỗi ngày, anh đẽo được 60 viên, mỗi viên ông chủ trả 5.000 đồng. Ban đầu việc không quen, hai cánh tay rất mỏi, nhiều hôm nhấc con dao lên bằng hai tay mới đẽo được.

Nói đến xây dựng bằng đá ong kỹ thuật cao, anh Hùng - một thợ xây đá ong, nói rằng đòi hỏi thợ phải có kinh nghiệm, mắt quan sát tốt, tính kiên nhẫn cao. Gặp những vị trí phức tạp, người thợ cần nhờ nghệ nhân khắc trạm đá ong tư vấn. Do vậy, khối lượng công việc có thể gấp đôi so với xây gạch thông thường.

Ngoài ra, hiện người dân còn thích làm những chiếc cổng bằng đá ong rực rỡ, giá trị hàng trăm triệu. Chỉ riêng uốn tạo vòm cho chiếc cổng đòi hỏi thợ phải làm dựa trên thiết kế. Viên đá được đẽo theo đúng góc độ, họa tiết tương ứng với vị trí trong bản vẽ rồi mới lắp ghép lại.

“Nhiều đại gia chơi ngông, ngoài xây cổng, tường bao cũng được xây bằng đá ong với kỹ thuật mạch chỉ”, anh Hùng nói.

Theo người dân Thạch Thất, hiện tại, mỏ đá ong nằm trong quy hoạch đã bị dừng lại, không được khai thác nữa. Thế nên, nguồn đá cung cấp ra thị trường trông chờ vào các hộ dân. Nhiều gia đình sở hữu hàng héc ta đất đồi. Họ chủ động đào sâu 1m đã có thể khai thác đá ong để bán cho các cửa hàng kinh doanh trên địa bàn.

Thú chơi tượng đá ong nghệ thuật

Không chỉ dừng ở việc xây nhà và xây cổng, đá ong còn tạo cảm hứng nghệ thuật cho các nghệ nhân sáng tác, điêu khắc nên những tác phẩm độc đáo.

Nói đến nghệ nhân chế tác đá ong, dân trong nghề ai cũng khẳng định ông Chắt (Bình Yên) là số một. Ông theo nghề đá ong này đã ngót 20 năm. Một bên chân bị tật nên việc đi lại khó khăn, thêm vào đó sức khoẻ không được tốt, nhưng với lòng yêu nghề, ông vẫn say mê làm việc.

Đường nét chạm khắc tinh xảo trên đá ong

Hầu hết các tác phẩm nổi tiếng làm từ đá ong ở Thạch Thất đều được làm ra từ đôi bàn tay điêu luyện của ông. Chúng được trưng bày tại xưởng đá ong lớn nhất huyện có tên Dũng Đá Ong. Tác phẩm ông ưng ý nhất có lẽ là bộ tượng 4 thầy trò Đường Tăng.

“Để làm ra những bức tượng điêu khắc từ đá ong, trước tiên, phải có những tảng đá rất lớn, chất đá phải mịn, có độ dẻo dai hơn rất nhiều so với đá xây nhà”, ông Chắt tiết lộ.

Hiện thú chơi đá ong nghệ thuật ngày càng được yêu thích. Nhiều công trình như đình chùa, cổng làng, biệt thự,... đều muốn đặt thêm những bức tượng này.

“Những tác phẩm đá ong có tính nghệ thuật cao như vậy của nghệ nhân Chắt - không nơi nào khác có được. Có thể nói chúng tôi độc quyền tượng đá ong nghệ thuật của cả miền Bắc”, anh Dũng - chủ nhân xưởng Dũng Đá Ong, cho hay.

“Tôi đã thử mời nhiều thợ khác đến làm việc ở xưởng, nhưng chỉ thời gian ngắn là cho nghỉ vì không đáp ứng được. Họ mà làm tiếp thì hỏng hết đá ong nguyên khối, mà đá đó giờ rất hiếm”, anh Dũng chia sẻ.

Do chỉ có nghệ nhân Chắt làm việc nên nhiều đại gia đã phải xếp hàng chờ đến lượt mua. Giá mỗi tác phẩm tại xưởng, anh Dũng cho biết, được tính theo sở thích cũng như độ chịu chơi của đại gia. Vì đá ong nguyên khối hiếm nên đại gia nào nôn nóng, muốn sở hữu ngay thì phải xuống tiền với giá cao.

Đến bảng tên xã cũng được khắc bằng đá ong

Nghệ nhân Chắt đang tạc những bức tượng bằng đá ong nguyên khối

Tuấn Linh