Lập chính sách trên ‘hiệu ứng phởn phơ’

TS. Lê Đăng Doanh: Thể chế "vừa đá bóng vừa thổi còi"

Những vấn đề nổi cộm của kinh tế Việt Nam hiện nay, như người Mỹ vẫn nói là Con voi trong phòng (Elephan in the room). Một trong những "con voi" ở VN là "con voi" DNNN. "Con voi" này hiện nợ đến một triệu ba trăm ba mươi tư ngàn tỷ.

Tiếp đến là các vấn đề DN tư nhân phá sản và đình chỉ hoạt động hàng loạt; nợ xấu của bất động sản. Và vấn đề "nguyên nhân của nguyên nhân" là thể chế.

Về triển vọng cho năm 2013, tôi không chia sẻ dự báo lạc quan quá. Tôi cho rằng tình hình kinh tế sẽ còn khó khăn. Bên cạnh những điểm cải thiện ngắn hạn, những vấn đề cơ bản lâu dài sẽ giải quyết thế nào?

Xử lý "cục nợ" một triệu ba trăm ba mươi tư ngàn tỷ? Hệ thống ngân hàng, nợ xấu như vậy thì công ty quản lý tài sản 500 tỷ liệu có giải quyết được "cục nợ" 500 ngàn tỷ và trong bao lâu?

Bây giờ chúng ta có cơ chế "tuyệt vời" là phát hành trái phiếu đặc biệt, rồi ngân hàng nhà nước sẽ mua lại trái phiếu đó, làm sạch sổ sách. Nhưng sau 5 năm, nếu không giải quyết được, ngân hàng sẽ phải bán lại trái phiếu. Thủ thuật làm sạch sổ sách này rất hấp dẫn, nhưng chỉ mang tính ngắn hạn, chứ không phải dài hạn.

... Và cuối cùng, nguyên nhân của nguyên nhân, là vấn đề thể chế. Nếu thể chế trách nhiệm như hiện nay, vừa đá bóng, vừa thổi còi, vừa tạo ra luật lệ vừa đứng ra đấu thầu, rồi thể chế giám sát như thế này thì liệu có giải quyết được những tồn tại?

TS. Lê Xuân Nghĩa: Rơi vào "hiệu ứng phởn phơ"

Có một số vấn đề lớn cần xem xét, mà trước hết là chuyện nợ xấu.

Tới đây không nên dùng "xử lý nợ xấu" nữa mà dùng ngay một chữ như "phá băng tín dụng", "phục hồi tổng cầu", nghĩa là đặt trong một yêu cầu tổng quát khắc phục tình trạng đóng băng tín dụng.

Nước Mỹ từng tốn kém rất nhiều, mà phải mất 5 năm, đến quý 1 vừa rồi mới làm cho tảng băng tín dụng bắt đầu tan. VN đang kỳ vọng rất giản đơn, là hễ hạ được lãi suất là băng tín dụng có thể tan. Đây là quan niệm không thể chấp nhận.

Chúng ta cần xem xét tổng thể, như nghiên cứu mô hình Công ty quản lý tài sản VAMC, và ngoài ra là các giải pháp phụ khác như tái cấp vốn trực tiếp từ Ngân hàng TƯ, hay sử dụng ngân sách xử lý nợ tồn đọng của khu vực DNNN, khuyến khích đầu tư nước ngoài vào thị trường nợ của VN, bán các DN quốc doanh để có tiền xử lý nợ xấu v.v... Tóm lại, xử lý nợ xấu phải có tiền thật, hoặc là tiền của ngân sách hoặc chúng ta in tiền chứ không có con đường thứ 3 nào khác.

Thứ 2 là vấn đề chính sách đầu tư của nước ngoài vào VN. Sau khi gia nhập WTO, tăng trưởng lại giảm, lạm phát tăng gấp đôi so với chu kỳ trước đó. Điều này cho thấy chúng ta rơi vào một hiệu ứng mà người Mỹ gọi là "hiệu ứng phởn phơ", tức là giàu lên quá dễ.

Nó giống như các DN, các đại gia của VN thấy mình quan hệ với chính quyền, kiếm được vài miếng đất và trở nên đại gia.

"Tình hình kinh tế sẽ còn khó khăn". Ảnh minh họa: Vũ Điệp

Tương tự như vậy, Chính phủ của chúng ta nhờ đầu tư trực tiếp của nước ngoài vào thuê văn phòng, thuê đất đai, v.v... hỗ trợ cho thị trường trong nước mạnh lên khiến VN giàu lên quá dễ. Và thế là chúng ta rơi vào "hiệu ứng phởn phơ" ngay trong quá trình hoạch định chính sách.

Nếu kiểm điểm lại chiến lược của Đại hội Đảng và Nghị quyết của Quốc hội khóa vừa rồi, sẽ thấy tất cả các mục tiêu đề ra đều nằm trên "hội chứng phởn phơ". Đó là tư duy của người trưởng giả mới nổi. Tức là ảo tưởng, chủ quan, rồi chiến lược đề ra một đường, chiến thuật lại đi một nẻo, kỷ luật của chính sách kém.

Tôi cho rằng tác động của FDI vô cùng quan trọng. Dường như 2 làn sóng đầu tư của nước ngoài vào VN đều có tác động "xách tai" kinh tế VN lôi từ dưới lên.

Năm 1997, chúng ta ngập vào cuộc khủng hoảng và dường như yếu tố nước ngoài là yếu tố đã lôi chúng ta dậy. Với cuộc khủng hoảng lần này, tôi có cảm tưởng yếu tố FDI trong 2012, 2013 cũng đang có tác dụng "xách tai" chúng ta lôi lên.

Chúng ta cần nghiên cứu xem có hiện tượng đó không. Đồng thời cũng cần đánh giá trong ngần ấy năm, đầu tư nước ngoài vào VN có giá trị đích thực nào, những mục tiêu then chốt nhất của đầu tư nước ngoài có đạt được không và cần làm gì để thu hút, sử dụng hiệu quả đầu tư nước ngoài.

TS. Vũ Viết Ngoạn: Nới lỏng mức nào?

Cần phân tích mặt trái, hay nói cách khác là chi phí chúng ta phải trả cho những chính sách đang thực thi. Tập trung vào 2 vấn đề, chính sách tỷ giá và chính sách tiền tệ.

Hiện chính sách tỷ giá của chúng ta đang đạt được những kết quả khá tích cực là tăng tính ổn định vĩ mô, góp phần kiểm soát lạm phát, tăng giá trị đồng Việt Nam, v.v... Tuy nhiên, chúng ta đang phải chịu những chi phí nhất định cho chính sách này.

Thứ nhất chúng ta phải áp dụng lãi suất đồng VN cao, ảnh hưởng đến sản xuất trong nước, đến các DN. Thứ 2 là ảnh hưởng đến xuất khẩu của các DN trong nước.

Thứ 3, lãi suất đồng VN cao, tỷ giá ổn định sẽ dẫn đến sự chuyển dịch cơ cấu ngoại tệ, cơ cấu đồng tiền. Ví dụ, người dân, các tổ chức tín dụng, ngân hàng thương mại có thể bán trước ngoại tệ, đổi ra đồng VN, lấy đồng VN cho vay. Loại đầu tư ngắn hạn này không mang tính chất khuyến khích mục tiêu chính sách.

Cần nghiên cứu chi phí chúng ta phải trả để tính toán lợi ích và chi phí, từ đó xem xét có cần tiếp tục chính sách ổn định tỷ giá hay không. Và nếu tiếp tục thì chúng ta có những khuyến nghị, chính sách gì để giảm bớt tác động phụ.

Vấn đề thứ 2 là thực thi chính sách tiền tệ hướng đến hài hòa mục tiêu kiểm soát lạm phát và tăng trưởng kinh tế hợp lý. Quá tập trung vào kiểm soát lạm phát ngắn hạn sẽ dẫn đến hệ quả ảnh hưởng tăng trưởng, sản xuất, tương lai dẫn đến mất cân đối cung cầu về hàng hóa, gây giảm phát do thiếu hàng, thiếu cung.

Do vậy cần nghiên cứu chi phí và lợi ích của chính sách kiểm soát lạm phát hiện nay để xác định có nên tiếp tục hay là nới lỏng một chút và nới lỏng ở mức độ nào.

PGS. TSKH Võ Đại Lược: Tình hình nghiêm trọng, giải pháp dưới bình thường

Cần đánh giá thực mới có giải pháp đúng. Nếu chúng ta chỉ nhận diện tình hình ở mức có suy giảm thì giải pháp sẽ không đủ. Lạm phát 3 tháng đầu năm nay xuống rất thấp được coi là một thành công. Nhưng thực ra Chính phủ không phải làm gì để lạm phát giảm như vậy, mà chủ yếu do tổng cung và tổng cầu giảm.

Hay giải pháp về nợ xấu. Nhiều ý kiến nghi ngại liệu công ty quản lý tài sản VAMC được thành lập có xử lý được nợ xấu. Bởi trên thực tế thế giới muốn xử lý nợ xấu, như Indonesia năm 1998 phải mất 50% giá trị GDP và hàng loạt ngân hàng thương mại, tổ chức tín dụng phải phá sản. Dường như chúng ta không định trả giá đấy và như thế liệu có xử lý được?

...Phân tích tất cả những giải pháp có thể thấy tình hình nghiêm trọng, song giải pháp thậm chí dưới mức bình thường.

Cuộc suy thoái hiện nay nhà nước không có văn bản nào chính thức thừa nhận, nhưng dân chúng khắp nơi nói đến. Không nhận dạng đúng thực tế và tình hình, giải pháp sẽ không phù hợp.

Mỹ Hòa