Muốn phát triển, phải 'nương nhờ' xứ người?

- Môi trường chính trị, xã hội, giáo dục và điều kiện kinh tế, liên quan chặt chẽ đến sự phát triển tài năng của thế hệ tương lai. VN có bao nhiêu thủ khoa Olympic bị phí hoài. Nếu ai đó phát triển được, xem ra cũng đều phải nương nhờ xứ người. Đó là niềm đau khôn nguôi của nhiều nhà khoa học có tâm huyết với đất nước.

Các báo trong nước đồng loạt đưa tin, PISA 2012 vừa công bố kết quả khảo sát, theo đó, học sinh Việt Nam xếp thứ 17 về Toán trên tổng số 65 nước tham gia. Vị trí này cao hơn nước Mỹ và Vương quốc Anh. Chỉ thấy nói về Toán nên tôi hơi nghi ngờ.

Trắc nghiệm PISA- Việt Nam vượt trội…

Vào trang web chính thống của OECD, mục PISA, để kiểm chứng, ngoài Toán, tôi thấy hai môn  Đọc hiểu và Khoa học, học sinh Việt Nam có kết quả đều cao hơn OECD, kể cả Anh, Pháp, Mỹ. Đây là tin mừng cho nền giáo dục nước nhà.

Kết quả cuối cùng trong tất cả các môn, vị trí quán quân thuộc về thành phố Thượng Hải, Singapore và Hong Kong, lần lượt thay nhau xếp vị trí từ 01 đến 03.

Kết quả chung. Màu xanh là Việt Nam, màu đỏ là Mỹ.  Ảnh: OECD.

Việt Nam có kết quả khá tốt, nằm trong top 20 trong 65 nước, Toán xếp thứ 17, Đọc hiểu xếp thứ 19 và tốt nhất chính là Khoa học, Việt Nam vươn lên nhóm 10 nước hàng đầu, xếp thứ 08.

Một điểm rất quan trọng là khả năng vượt khó (resilency) của học sinh Việt Nam đứng hàng thứ 03 chỉ sau Thượng Hải và Hồng Kông. Tuy nhiên, sự chênh lệch giữa các vùng miền lại lớn (performance gap), Việt Nam bị xếp gần cuối bảng. Điều này dễ hiểu vì nông thôn và thành thị có sự khác biệt lớn về giáo dục.

Bạn có thể vào mục so sánh (Compare your country – chọn Việt Nam và một nước bất kỳ, ví dụ chọn Mỹ, Anh, Pháp và nhiều nước OECD) sẽ thấy kết quả của học sinh Việt Nam vượt trội trong cả ba môn trắc nghiệm.

Người Mỹ thấy kết quả yếu kém của học sinh mình đã phân tích rất kỹ. Họ than phiền về trình độ toán dưới trung bình, các môn còn lại cũng không vượt trội và mấy lần tham gia thì thứ hạng không thay đổi.

Trong khi Mỹ chi phí cao nhất cho một học sinh kết quả vẫn kém. Cộng hòa Séc chi 53.000$/năm cho một học sinh, kết quả trong Khoa học cũng bằng học sinh Mỹ với chi phí 115.000$/năm, gấp đôi Séc. Họ kết luận, học sinh Mỹ rất kém Toán. Chỉ khoảng 50% học sinh muốn học toán, dưới trung bình của OECD là 53%.

Bạn có thể tham khảo những đánh giá của Hoa Kỳ sau PISA 2012 tại đây. Người Anh cũng phải ngồi xem lại nền giáo dục và nhiều nước khác đều ra những thông báo tương tự từ mấy kỳ PISA trước.

Hy vọng, Việt Nam cũng ra được một đánh giá tương tự, tìm điểm mạnh và yếu.

Công dân toàn cầu tương lai

PISA (Programme for International Student Assessment – Chương trình quốc tế đánh giá học sinh) được triển khai với mục đích kiểm tra, đánh giá và so sánh trình độ học sinh ở độ tuổi 15 giữa các nước trong khối OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế) và các nước khác trên thế giới. Chương trình này được tổ chức định kỳ 3 năm một lần.

Đây là lần thứ 05 OECD làm điều tra và Việt Nam tham gia lần đầu. Năm 2009, học sinh Thượng Hải giữ giải nhất cũng như lần này. Khoảng 510 ngàn học sinh ở lứa tuổi 15 đại diện cho 28 triệu em cùng lứa trên toàn thế giới.

Theo VNE, độ tuổi của học sinh Việt Nam là 17 tuổi, nhưng tiêu chí của OECD là nhằm vào học sinh lứa tuổi 15, chính xác là từ 15 tuổi ba tháng đến 16 tuổi hai tháng, cả nam lẫn nữ, chia đều trên toàn quốc.

Việt Nam có 162 trường thuộc 59 tỉnh, thành phố tham gia PISA 2012, trừ vùng sâu, vùng xa như Điện Biên, Lai Châu, Bắc Cạn và Cần Thơ.

Khả năng vượt khó của Việt Nam (xanh) đứng hàng thứ ba. Xếp hạng của Mỹ là màu đỏ. Nguồn: OECD

Các câu hỏi trắc nghiệm in trên giấy và kéo dài hai tiếng. Có cả câu hỏi để tự do trả lời, dựa vào những tình huống trong thực tế. Ngoài ra, học sinh và hiệu trưởng cùng trả lời một số thông tin liên quan đến trường, lớp và kinh nghiệm giảng dạy, kể cả môi trường học tập. Tổng cộng cho cuộc trắc nghiệm kéo dài tới 390 phút.

Bạn đọc có thể thử các câu hỏi có trong trang web “Explore PISA 2012 Math Test Questions” , nhấn vào “Get Started” và xem mình được bao nhiêu điểm. Họ còn cho biết học sinh các nước trả lời những câu hỏi đó như thế nào.

Ví dụ, một câu như sau: Chị D. mới mua xe đạp đua có gắn đồng hồ đo tốc độ. Trong một chuyến vòng quanh Hồ Tây, chị đi được 04km trong 10 phút đầu tiên và 02 km sau trong 05 phút.

Câu nào đúng trong 04 câu sau

1.    Tốc độ trung bình trong 10 phút đầu là cao hơn 05 phút sau

2.    Tốc độ trung bình trong 10 phút đầu và 05 phút sau đều như nhau.

3.    Tốc độ trung bình trong 10 phút đầu chậm hơn so với 05 phút sau

4.    Chẳng có thể nói gì về tốc độ của chị D. nếu chỉ dựa vào chân dài và váy ngắn

Như nhiều lần tôi đã viết về khả năng học của thế hệ trẻ nước ta. Các cháu đã học phổ thông một thời gian ở Việt Nam, khi sang các trường ở Mỹ đều học giỏi, nhất là môn Toán. Các gia đình người Việt ở World Bank đưa con sang theo học đều rất khá và giỏi.

Các cháu mất thời gian đầu về rào cản ngoại ngữ khoảng 06 tháng, sau đó thường được trường và lớp coi là những học sinh xuất sắc. Các cháu có lợi thế biết hai ngôn ngữ Việt và Anh, rất thuận tiện cho một công dân toàn cầu trong tương lai.

Gia đình nào có điều kiện  và mong muốn con em mình đi du học, nên cho các cháu học hết lớp 10 ở VN, sau đó cho sang Mỹ học hết trung học, rồi vào đại học. Đó là cách tốt nhất giữ được bản sắc văn hóa, ngôn ngữ mẹ đẻ, con cái trưởng thành ở tầm toàn cầu.

Môi trường xã hội quyết định

Tiềm năng khoa học kỹ thuật rất lớn, nhưng làm thế nào để sử dụng và phát triển là những câu hỏi lớn. Tại sao học sinh các nước OECD kém các nước ở Á Châu, nhưng khi ra trường họ thành những người khác hẳn.

Môi trường chính trị, xã hội, giáo dục và điều kiện kinh tế, liên quan chặt chẽ đến sự phát triển tài năng của thế hệ tương lai. Việt Nam có bao nhiêu thủ khoa Olympic bị phí hoài. Nếu ai đó phát triển được, xem ra cũng đều phải nương nhờ xứ người. Đó là niềm đau khôn nguôi của nhiều nhà khoa học có tâm huyết với đất nước.

Mới đây, Tổ chức minh bạch Quốc tế vừa đưa ra bảng xếp loại tham nhũng trên thế giới. Cuộc khảo sát này dựa nhận thức về tham nhũng tại những khu vực công như đảng phái chính trị, hệ thống tư pháp và cảnh sát theo các chuyên gia, doanh nhân và được tính điểm theo hang bậc từ 0 đến 100 trong đó 100 điểm là không có tham nhũng.

Đan Mạch và New Zealand là hai nước tham nhũng ít nhất thế giới với số điểm 91, trong khi đó Afghanistan, Triều Tiên và Somalia chỉ có 08 điểm. Cũng theo khảo sát, các nước Bắc Âu ít tham nhũng nhất. Mỹ xếp thứ 19. Singapore xếp thứ 05. Thứ hạng lần lượt của Lào, Campuchia, Trung Quốc là 140, 160 và 80.

Trong khi đó, Việt Nam được đánh giá ở thứ 116 trên 177 nước.

Nhìn theo màu sắc bản đồ, càng màu đỏ càng tham nhũng tợn. Tham nhũng là nguồn cơn của nghèo đói và tụt hậu bởi chất xám chảy từ nơi đỏ sang vàng hoặc vàng nhạt. Quốc gia mất chất xám không thể ngóc đầu lên được.

Học sinh Việt có kết quả PISA tốt, nhưng sử dụng chất xám trẻ như thế nào mới quan trọng. Nếu không, kết quả PISA chỉ giúp cho OECD lôi hết tài năng ra biển lớn, trong khi biển nhà cạn kiệt tài nguyên. Màu đỏ CPI – tham nhũng trong trường hợp này chẳng giúp ích gì cho quốc gia.

Chúc mừng kết quả PISA của nước nhà, rất đáng khích lệ. Cảm ơn Bộ Giáo dục và Đào tạo đã quyết định cho các cháu tham gia những sân chơi quốc tế bổ ích này và mong các trường đừng vì thành tích mà huấn luyện gà nòi đi thi PISA, kết quả sẽ không phản ánh đúng thực tế nền giáo dục nước nhà.

Hy vọng trong 03 năm tới, tuổi trăng rằm 15-16 của VN sẽ có thứ hạng cao hơn.

Hiệu Minh

--------

Tham khảo: Trang web của OECD