Đến nước Nga giữa những ngày biến động

Sinh hoạt đời thường của người dân Nga giữa những ngày xảy ra nhiều biến động kinh tế, được ghi lại qua cảm nhận của nhà biên kịch Đoàn Minh Tuấn.

LTS: Nhà Biên kịch Đoàn Minh Tuấn có chuyến công tác tại Maxcova, quan sát đời sống của người dân Nga và cộng đồng Việt giữa lúc tình hình nước Nga có nhiều biến động. Xin giới thiệu bút ký còn nóng hơi thở của Maxcova của anh.

Ngày 17 tháng Mười Hai vừa qua, tôi bay từ  Maxcova đến Hà Nội. Chiều vội đến nhà mấy người bạn để chuyển quà.  Thật thông cảm là ai cũng hỏi: “Nước Nga bây giờ ra sao? Nghe nói sắp nguy đến nơi phải không?’’. Tôi lại nhớ đến câu thường nói trong chương trình ‘’Dự báo thời tiết’’ là “Vùng hội tụ gió trên cao’’ ảnh hưởng tới một vài tầng lớp nào đó chứ đời sống người dân, theo cảm nhận của tôi, vẫn đang trôi qua bình yên.

Chuyến đi Maxcova tìm thêm tư liệu về đời sống người dân cùng Hồng quân và  những người lính tình nguyện trong cuộc chiến bảo vệ Maxcova mùa đông năm 1941-1942. Những lần trước chỉ quen đến sân bay Seremechievo, nhưng lần này, máy bay hạ cánh xuống sân bay Domodedovo nên có cảm giác mình như người xa lạ.

Dọc đường về, qua chuyện trò, được biết, ông lái xe người Armeni. Tôi khoe rằng đã đến thủ đô Erevan của ông từ hơn 20 năm trước. Ông nói, 20 năm mới quay lại thì  Maxcova thay đổi nhiều lắm. Ông kể tên nhiều người Armeni thành đạt tại Nga, trong đó có TGĐ Mosfilm Karen Sakhnazarov.

Chiếc taxi của ông có bộ phận chỉ dẫn những con đường không bị kẹt xe và đi thế nào cho  ngắn nhất. Dù ban đêm, nhưng ông vẫn giới thiệu nhiều công trình giao thông đang mở. Đến vành đai 3, nhiều xe chạy chậm vì họ đang xây một vòng xoay trên cao. Ông cho biết, từ trung tâm Maxcova đến đường vành đai 3 này có chu vi là 100 km.Bằng từ Hà Nội đến Hải Phòng. Thảo nào Maxcova rộng thế. Lúc về, nghe một bạn người Việt còn nói, họ sắp mở đến vành đai 4.

Ảnh: baonga.com

Có mấy người phụ nữ đến mua sách và huy hiệu. Tôi cũng mua mấy cuốn làm tư liệu. Không khí trong bảo tàng thật trang nghiêm và ấm áp.  Các phòng đều trải thảm. Đám học sinh không đùa nghịch mà hết sức chăm chú xem. Vào đây, dù mùa đông  đường bẩn, nhưng mọi người không phải bỏ giầy. Mỗi người được phát một đôi ủng rộng bằng nilon. Giầy của mình cứ xỏ vào đó rồi đi thăm các phòng. Xem xong, tháo đôi ủng nilon đó, bỏ vào thùng rác. Trên lối đi, chỗ nào có vết bẩn và nước , một anh công nhân áo xanh cầm chổi đến lau sạch ngay. Khi đến Trung tâm lưu trữ Quân đội, tôi phải xếp hàng khá lâu.

Người Nga làm thủ tục rất chặt chẽ. Vào  nơi mình cần, đã thấy bao người khách Nga đến trước. Họ mượn tư liệu nghiên cứu. Tất cả đều im lặng làm việc. Tôi ghi phiếu yêu cầu. Một cô gái và một chàng trai vội đi tìm sách. Lát sau, họ đưa cho tôi xem những chồng hồ sơ đã cũ, đánh máy. Những dòng nào đã mờ, những trang nào bị rách, họ đều viết lại bằng tay, chữ rất sắc nét. Chỉ được phép xem và ghi chép, không được chụp ảnh. Các nhân viên làm việc rất cần mẫn, nhiệt tình. Ai cần gì cứ ghi phiếu. Nhân viên sẽ mang tài liệu đến.

Trong hai tuần ở Maxcova, tôi được các thầy giáo, cô giáo ở trường ĐH Điện ảnh mời đi xem hai vở kịch. Bởi họ vẫn nhớ tôi, ngày trước, sau giờ học, thường đi xem kịch Nga và nước ngoài để luyện tiếng Nga. Hôm xem vở Bản sonat ở Kreutzer của Lep Tolxtoi ở nhà hát kich mang tên A. Chekhov, tôi đến nhầm một nhà hát đang sửa chữa.

Hỏi đường, một chàng trai đã dẫn đi. Anh giới thiệu tên mình là  Xasa, cầu thủ  bóng đá. Anh chỉ cho tôi nhà hàng, nơi anh làm lễ cưới mấy năm trước. Anh dẫn tôi đi rất tận tình. Đến tận nơi, anh mới rời đi theo hướng của mình. Tôi đến trước. Ít phút sau, bà giáo mới đến. Bà lấy vé cho tôi ngồi chỗ gần nhất, sát sân khấu. Trong nhà hát, họ trưng bày lịch sử nhà hát thật trang trọng.

Chân dung các diễn viên của các thế hệ, những bức ảnh của các vở lớn được trình bày thật nghệ thuật, tạo cảm giác yêu nghệ thuật cho người xem. Có những cô gái bán tờ rơi về vở kịch, giá khoảng 1USD/ 1tờ. Trong kios của Nhà hát còn bán rất nhiều sách nghệ thuật sân khấu.  Khán giả đa phần là thanh niên và người đứng tuổi. Nhà hát có 1000 chỗ mà không còn ghế nào trống. Khi vở kịch kết thúc, khán giả lên tặng hoa cho diễn viên. Đặc biệt, người xem đứng vỗ tay đến hơn 10 phút. Khi ra về, việc lấy áo và mũ hết sức trật tự.

Hôm đến Nhà hát Iunosti (Tuổi Trẻ) để xem vở Lão hà tiện của Molie, tôi ngạc nhiên thấy có rất nhiều người già đi xem. Sau đó lại thấy khá đông khán giả trẻ. Nhà hát này thiết kế chỗ ngồi cho khán giả thật lạ.

Thường thì diễn viên biểu diễn trên sân khấu, mắt nhìn về người xem. Nhưng nhà hát này không làm thế. Họ mở cả phía sau sân khấu, xếp được đến chục hàng  ghế. Như vậy, họ diễn ở giữa, khán giả từ hai phía nhìn thấy họ hết, chẳng cần giấu diếm gì mà trở nên rất gần gũi. Giờ giải lao, khán giả và diễn viên trò chuyện với nhau hết sức thân tình. Là người làm phim, tôi cảm nhận, rằng nghề diễn viên điện ảnh, diễn một lần rồi thôi. Còn diễn viên sân khấu, họ hàng ngày, hàng tháng, có khi hàng năm, phải sống cuộc đời thứ hai của vai mình đóng. Như vậy, trong họ ắt có một đời sống tâm linh khác, rất thiêng liêng.

Ngày thứ bảy, 13/12, một người bạn Việt Nam lấy vế cho tôi đi xem chương trình ca nhạc Retro FM tại sân vận động Olipich. Đây là chương trình ca nhạc rất thành công ở Nga.  Mời những ban nhạc và ca sỹ của Nga và trên toàn thế giới đến biểu diễn những bài hát hay của các thập niên 70-80-90 của thế kỷ trước. Buổi biểu diễn kéo dài từ 19h30 cho đến 0 giờ 30 phút hôm sau mà vẫn không ai bỏ ra về. Sân vận động hôm ấy có khoảng hơn 15000 người. Mà giá vé nào có rẻ. ít nhất là 20 đô la nhiều nhất là 500 .

Sân khấu bài trí hết sức hiện đại và ấn tượng.  Deco chỉ là những vòng tròn mà biến hóa ra hàng trăm hình cách điệu. Khán giả trẻ đến rất đông. Họ cầm cờ Nga, cờ búa liềm cùng hàng trăm đạo cụ khác để cổ vũ. Họ đứng nhảy múa theo nhịp điệu nhưng rất trật tự.

Trên các khán đài, người xem có thể đứng lên, nhún nhảy thoải mái nhưng chỉ trong diện tích của mình. Đặc biệt, gần sân khấu có một khoảng trống kê cao, dành riêng cho những khán giả ngồi xe lăn. Tôi cảm động khi thấy những người ngồi trên xe lăn cũng như muốn nhảy và phất cao cờ Nga. Những ca sỹ lừng danh một thời như  A.Leonchiep, Iuri Satunov, những ban nhạc nước ngoại như ChinghitKhan (Đức), Otawan (Mỹ)… trình diễn tưng bừng.

Hết phần của mình, một ca sỹ của ban nhạc Đức nói rất hào sảng: “Dù  năm tháng trôi qua, dù thời thế thay đổi, nhưng tình bạn của chúng ta vẫn mãi mãi bên nhau. Chúng tôi yêu nước Nga! Chúng tôi yêu Maxcova!".

(Còn tiếp)

Nhà biên kịch Đoàn Minh Tuấn