Cảnh sát có thể bắt lái xe, cẩu xe vì sự an toàn của hệ thống giao thông, nhưng phạt bao nhiêu, tù thế nào thì cảnh sát không có quyền. Đó là việc của tòa án.

>>  Tịch thu xe khi say: Phạt nặng càng gây chống đối

LTS: Mới đây, Ủy ban An toàn Giao thông quốc gia (UBATGTQG) vừa đưa ra kiến nghị tịch thu phương tiện giao thông do người say lái. Ý kiến này tạo ra rất nhiều tranh luận.

Tuần Việt Nam trân trọng giới thiệu bài viết của Hiệu Minh, người từng có thời gian khá dài làm việc tại Mỹ, về cách thức xử lý của bang tác giả sống với trường hợp vi phạm luật giao thông này.

Luật DUI của Mỹ - để chai rượu mở trong xe không uống vẫn có thể bị bắt

DUI (Driving or operating Under the Influence) trong tiếng Anh là điều khiển phương tiện bị ảnh hưởng bởi chất cồn (rượu, bia, ma túy). Mỗi lần vi phạm DUI đều được ghi vào “lý lịch” là tội phạm (criminal record).

Luật về lái xe của hầu hết các nước đều cấm người quá chén ngồi sau tay lái, trừ các nước đạo Hồi vì họ kiêng các loại đồ uống có cồn. Tuy nhiên, tịch thu phương tiện hay tạm giữ phương tiện thì tùy thuộc vào từng quốc gia.

Tại Mỹ có 50 tiểu bang, mỗi nơi có luật riêng về xử lý lái xe ảnh hưởng bởi uống rượu. Nhưng có điều chắc chắn, nếu uống rượu bia vượt mức cho phép mà còn cầm lái là phạm luật. Xin chia sẻ những gì biết tại tiểu bang Virginia, nơi người viết sống 11 năm qua.

Nhà tôi ngay cạnh đường lớn. Thỉnh thoảng thấy xe cảnh sát lập lòe, bắt một xe táp vào lề đường vào nửa đêm thì hoặc là trường hợp vượt tốc độ hoặc do có độ cồn cao, hoặc đang bị treo bằng do từng uống rượu, bị phạt mà còn cố tình lái xe.

Vượt tốc độ ăn vé ít nhất vài trăm đô, có khi tới cả ngàn nếu tái phạm, bị bấm lỗ (trừ điểm) hoặc tước bằng nhưng xe thì không bị cẩu. Nhưng thấy xe bị cẩu thì hầu như do lái xe say điều khiển. Người điều khiển bị xích tay trong khi khám người trông ghê ghê. Xe bị đưa về trung tâm, chủ xe “tha hồ” trả tiền bến bãi. Người say không thể tiếp tục lái vì sẽ gây nguy hiểm cho người đi đường, họ tự thuê taxi mà đi về nhà. Nếu nặng thì lên xe của cảnh sát vào thẳng tại tạm giam.

Ai học lái xe bên Mỹ đều phải thi lý thuyết, trong đó có những câu hỏi liên quan đến phần điều khiển phương tiện vi phạm DUI, nếu trong máu có chứa cồn vượt quá 0,08% hoặc cao hơn. Luật này áp dụng cho lái xe đường bộ, đường thủy.

Nếu lái xe gây tai nạn mà cảnh sát phát hiện có độ cồn cao quá mức cho phép, họ có thể bị bắt trong vòng 03 tiếng mà không cần lệnh của tòa án. Nếu bị bắt 03 lần trong vòng 05 năm vì DUI thì không có quyền đóng tiền để tại ngoại trong lúc chờ ra tòa. Luật này áp dụng cho cả lái xe 04 bánh và hai bánh.

Khi phát hiện hiện tượng xe chạy ngoằn ngoèo, không bình thường do DUI, hoặc do người tham gia giao thông nghi ngờ và báo, cảnh sát có quyền dừng xe. Dù kiểm tra độ cồn của lái chưa vượt mức cho phép (0.08%), nhưng thấy bất kỳ một chai bia, chai rượu đã mở trong xe, cũng bị coi là vi phạm DUI và mức độ xử lý như lái xe say rượu.

{keywords}
Ảnh minh họa

Xử lý hành chính ra sao?

Lần đầu vi phạm DUI, bằng lái xe bị treo trong 07 ngày, lần thứ hai bị treo tối đa trong 60 ngày trong lúc đợi ra tòa. Lần thứ ba thì treo bằng hoàn toàn. Trong lúc đợi ra tòa, người bị treo bằng không có quyền lái xe. Nhưng ra tòa xong, nộp phạt, chịu án, thì có thể lái xe một cách hạn chế.

Lần đầu vi phạm DUI, phạt ít nhất 250 USD, treo bằng một năm. Lần thứ hai tăng gấp đôi (500 USD), treo bằng 03 năm, có thể bị tù tới 01 năm. Nếu thêm một lần chống cảnh sát trong thời gian 10 năm sẽ bị phạt ít nhất 10 ngày đi tù, nếu là 05 năm thì ít nhất 20 ngày đi tù. Sang Mỹ thì đừng chống cảnh sát nếu bạn vi phạm, nhất là say rượu, cứ tra tay vào còng cho được việc.

Lần thứ 3 sẽ nặng hơn, phạt tới 1.000 USD, ít nhất 06 tháng tù, và xe bị tịch thu (forfeiture) nếu người lái xe là chủ duy nhất.

Vi phạm DUI lần thứ 04 sẽ bị tù ít nhất 01 năm ngồi tù thêm các tội danh khác như mức cồn cao hơn 0.20% trong máu, hoặc tái phạm trong vòng 10 năm thử thách, thì thời gian ngồi tù và tiền phạt sẽ cao lên rất nhiều.

Trong lúc bằng bị treo mà cố tình lái xe sẽ bị buộc tội rất nặng, có thể bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm hoặc phạt tới 2.500$, hoặc cả hai, tù và phạt tiền.

Nếu vi phạm DUI lần đầu, tòa yêu cầu có cái khóa cài vào xe để chứng tỏ người này lái xe với sự hạn chế. Xe thuộc quyền sở hữu của người đó hoặc chung với ai đều bị gắn khóa. Cảnh sát nhờ vào cái khóa này mà biết được lái xe đang trong thời gian thử thách. Tiểu bang Ohio gắn biển 0000 đặc biệt mầu vàng chứng tỏ tay xế này từng say rượu.

Khóa đã gắn mà cố tình bỏ ra coi như vi phạm luật. Và thế là lái xe một cách hạn chế (đi làm, đi chợ… nhưng không được lái xe ngoài giờ trừ lúc cấp cứu) cũng bị tước nốt.

Ai có thể phạt lái xe say rượu?

Cảnh sát có thể bắt lái xe, cẩu xe vì sự an toàn của hệ thống giao thông, nhưng phạt bao nhiêu, tù thế nào thì cảnh sát không có quyền. Đó là việc của tòa án. Tam quyền phân lập chính là chỗ này.

Tôi từng bị phạt vé vượt tốc độ một lần trong đời. Đang xuống dốc chỗ đó hạn chế tối đa là 45km, nhưng xe trôi nhanh lên 55 km/giờ, bị cảnh sát tuýt còi. Hỏi phạt bao nhiêu, cứ ra tòa sẽ rõ. Đợi 02 tháng mới đến lượt, họ phạt 100$ lần đầu, án phí 60$, tổng cộng 160$, nhưng không bị bấm lỗ.

Hôm đó, các vụ vi phạm nhỏ như vượt tốc độ, vượt đèn đỏ, tòa chỉ gõ búa và tuyên bố bao nhiêu tiền. Nhưng say rượu có luật sư đi theo. Như vậy vi phạm DUI, ngoài chuyện bị phạt tiền, có khi bị tù, đôi khi phải trả tiền phí cho luật sư hàng ngàn đô la mỗi giờ.

Tịch thu phương tiện hay giam giữ phương tiện trong một thời gian là do tòa án quyết định. Cảnh sát giao thông chỉ làm nhiệm vụ đưa xe về nơi qui định. Họ có thể làm chứng về hành vi của người lái xe có chấp hành hay chống đối.

Như vậy, nếu lái xe vi phạm DUI, cảnh sát bắt, tòa án phán quyết, với tình tiết tăng nặng dần nều tiếp tục vi phạm, từ phạt tiền, phạt tù, lao động công ích, vi phạm 03 lần trở lên mới tịch thu xe.

Vĩ thanh

Nước Mỹ có 320 triệu dân nhưng có tới 350 triệu xe lưu thông. Hàng năm có khoảng 20 ngàn người chết và khoảng gần 300 ngàn bị thương do liên quan đến rượu cồn. Tuy nhiên trong thời gian 2001-2010 con số này không có xu hướng tăng lên vì luật về DUI rất khắt khe.

Vì thế, sang Mỹ bạn muốn ngồi sau tay lái, đừng uống một giọt cồn nào. Nếu thích rượu, hãy sử dụng taxi hay metro, hoặc đi cùng nhóm bạn, cử một người nhịn để lái xe. Nếu bị bắt, bạn không còn cơ hội vào Mỹ lần nữa vì lái xe mà say xỉn bị coi là tội phạm.

Đối với Việt Nam, quản lý tầm quốc gia đừng đợi  tỷ lệ tai nạn giao thông quá cao mới phát hiện ra sự không bình thường. Vì sự an toàn của người đi đường, chúng ta cần ủng hộ những giải pháp mạnh mẽ của chính quyền.

Tuy nhiên, cảnh sát giao thông và tòa án phải đảm bảo xử đúng người, đúng tội, minh bạch, mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật. Hệ thống thực thi pháp luật và tòa án cần đi theo hướng văn minh của thế kỷ 21. Nếu còn nạn mãi lộ thì chuyện xử lý lái xe say chỉ tăng thêm thu nhập cho cảnh sát đứng đường. Tòa án không phân minh sẽ làm giàu cho người gõ búa.

Hiệu Minh