'Cả họ làm quan' và chuyện chạy ghế 200 triệu

Nếu không quyết liệt, nước Việt sẽ đi đằng nước Việt, mà phát triển đi đằng… phát triển!

Trong tuần này, bên cạnh một sự kiện lớn- công bố Dự thảo Báo cáo chính trị để lấy ý kiến đóng góp của nhân dân, ngẫu nhiên có hai vụ việc khác thu hút không kém sự quan tâm của dư luận XH bởi tính bất ngờ, tính phổ biến của nó. Và xét cho cùng, cả hai vụ việc vi mô này cũng rất liên quan tới những vấn đề vĩ mô mà dự thảo bản báo cáo chính trị vừa công bố.

Từ “chi bộ họ ta” đến “huyện họ” ta

Một, là câu chuyện 600 Phó Chủ tịch xã là những người trẻ, tốt nghiệp ĐH, tình nguyện về các xã khó khăn công tác, thuộc “Đề án tăng cường gần 600 Phó Chủ tịch xã về 64 huyện nghèo trong cả nước”, do Bộ Nội vụ chủ trì, nay đã chuẩn bị kết thúc sau 05 năm họ thực hiện nhiệm vụ.

Hai, là câu chuyện của huyện Mỹ Đức (Hà Nội) một huyện nông nghiệp, bộ máy chính quyền có 13 phòng, ban thì đã hơn 10 người là anh em, họ hàng với bí thư huyện ủy và lãnh đạo UBND huyện.

Bất ngờ, là câu chuyện của 600 Phó CT xã nguyên là những trí thức trẻ. Năm năm qua thực tiễn gian khổ ở những xã miền núi khó khăn là những thử thách với họ, khi họ tình nguyện đi về những xã này. Nay họ đã hoàn thành tốt nhiệm vụ ở nhiệm kỳ 05 như trong đề án, một số người trong số đó được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Nhưng dù xuất sắc, thì họ cũng đang phải day dứt bởi chưa biết tôi đi về đâu… hỡi tôi?

Cũng bởi trước đó, theo thống kê của Bộ Nội vụ, kết thúc Đại hội Đảng bộ các xã nhiệm kỳ 2015 - 2020, chưa đến 25% số Phó CT xã trẻ trong Đề án được bầu vào cấp ủy, đồng nghĩa với việc 3/4 trong số đó không có chức danh quy hoạch. Tâm lý của nhiều địa phương vẫn coi những Phó CT xã này là người của Đề án, đến rồi đi. Thậm chí, có những tỉnh như Sơn La chủ trương không bố trí quy hoạch những cán bộ trẻ này trong thời gian tới (VTV.vn, ngày 10/9)

Các đội viên thuộc dự án 600 công tác tại các xã đặc biệt khó khăn. Ảnh: Dân trí

Trong khi học vấn của họ, tuổi trẻ của họ, và nhất là kinh nghiệm thực tiễn lao động, sản xuất của họ 05 năm qua cũng là “vốn đầu tư” cho những chức danh hoặc những vị trí làm việc tương ứng, không đến nỗi phải chịu cảnh “trắng tay” trông trời trông đất trông mây, đầy sự may rủi như hiện nay. Khi đi, với nhiều suy tính, nhưng hăm hở, hy vọng sự may mắn sẽ mỉm cười với số phận. Khi trở về, những “cựu” Phó CT trẻ này sẽ nghĩ gì về một thời đã qua, một thời tin tưởng? Họ vô tình trở thành những quan chức “hưu trí” sớm khi tuổi công dân của họ còn quá trẻ.

Liệu dự án có gì đó na ná như những đợt vận động giáo viên xung phong lên miền núi dạy học của những năm 60 trước đây không? Sau 03 năm dạy học miền núi, có rất nhiều giáo viên đã bất đắc dĩ phải tự tìm đường “cứu mình”. Dự án 600 Phó CT xã lần này có thể coi là thành công, nhưng chắc chắn con số 3/4 kia, rất có thể chỉ… thành nhân?

Đựơc biết trước thực trạng này, mới đây Bộ Nội vụ đã có công văn gửi các địa phương nêu ý kiến một cách khá chung chung: Ưu tiên xét tuyển các cán bộ trẻ đó vào công chức cấp huyện.

Thì đây, một câu chuyện về đội ngũ cán bộ cấp huyện, cũng vừa được báo chí truyền tải, râm ran dư luận, bởi tính phổ biến của nó.

Đó là chuyện “Cả họ tham gia bộ máy lãnh đạo huyện” (NLĐ, ngày 14/9). Huyện đây là huyện Mỹ Đức, một huyện thuần nông, có tiềm năng du lịch (thuộc Hà Nội). Họ đây là họ của nhà ông Bí thư Huyện ủy Lê Văn Sang. Nói cả họ tham gia bộ máy lãnh đạo huyện không hề ngoa, bởi chính quyền huyện có 13 phòng, ban, thì hơn 10 người là anh em, họ hàng với lãnh đạo huyện.

Báo Người lao động đã thống kê cụ thể: Bà Lê Thị Vĩnh, Trưởng phòng Tài chính - Kế hoạch, là cô ông Sang. Bà Đỗ Thị Lê Hương, Phó Chánh VP Huyện ủy, là con thông gia với ông Sang. Ông Lê Văn Nhiệm, Phó Ban quản lý dự án, là em họ ông Sang. Bà Lê Hải Hồng, Phó Phòng Kinh tế, chị họ ông Sang. Ông Lê Văn Sức, Trưởng Phòng Dân tộc học, cháu gọi ông Sang bằng chú. Bà Nguyễn Thị Hòa, Phó Ban Dân số và Kế hoạch hóa gia đình, em bên họ vợ ông Sang. Cô Nguyễn Thị Duyên, kế toán Phòng Quản lý đô thị, con dâu ông Sang...

Huyện Mỹ Đức là một địa phương thuần nông có tiềm năng du lịch. Ảnh: Một thế giới

Thật là… sang. Và cũng thật là một người làm quan cả họ được nhờ!

Cũng không chịu kém, ông Nguyễn Văn Hậu, Phó CT huyện Mỹ Đức, có 02 con trai là Nguyễn Văn Hùng, Phòng Tài chính - Kế hoạch và Nguyễn Văn Hưng, Phòng Nội vụ của huyện. Lê Quang Hưng, con ông Lê Văn Cành, Phó Chủ tịch UBND huyện, được điều động về Phòng Nội vụ; Lê Đức Anh, con ông Lê Văn Sơn, Ban Quản lý dự án huyện; Nguyễn Minh Hoành, con bà Lê Thị Vĩnh, Trưởng Phòng Tài chính - Kế hoạch, đều về công tác tại phòng này.

Cứ đà này, huyện Mỹ Đức dễ toàn anh em họ hàng các dòng họ gặp nhau tại công đường?

Bênh vực cho cách tuyển dụng kiểu một giọt máu đào hơn ao nước lã của ông Bí thư Huyện ủy Lê Văn Sang, ông Trưởng Ban Tổ chức Huyện ủy Lê Văn Sơn cho rằng, các vị trí công tác đều cần thiết và đều trải qua quá trình tuyển chọn, cân nhắc theo đúng quy trình, đến mức “người trong nhà thì càng phải tính toán kỹ hơn. Trình độ phải nổi trội hơn người khác mới chọn”. Hỏi ra, ông Lê Văn Sơn cũng là… chú ông Lê Văn Sang (?)

Bó tay. Với “huyện họ ta”!

Thật ra, hiện tượng này không mới lạ. Cách đây hơn 30 năm, Báo Nhân Dân đã từng có bài viết xôn xao dư luận: “Chi bộ họ ta”, để nói về căn bệnh dòng họ dắt díu nhau trong các tổ chức chính trị, đơn vị công tác ở các địa phương, từ cấp cơ sở, thực chất là hình thành nên những lợi ích nhóm sau lũy tre làng. Đến nỗi có cụm từ vừa trịnh trọng vừa hài hước mà báo VietNamNet, mới đây đã giật thành title: Con kính thưa bố!

Hơn 30 năm sau, những hiện tượng kiểu “chi bộ họ ta" không những không… đứt gánh giữa đường bởi sự lên án của dư luận XH, ngược lại, nó còn phát triển đến độ thành “huyện họ ta”, “UBND họ ta”.

Đặt câu chuyện 600 Phó CT xã trẻ nói trên còn đang không biết số phận  mình nay mai sẽ trôi theo ngả nào khi hôm nay họ đang phải bâng khuâng đứng giữa hai dòng nước, bên cạnh chuyện “huyện họ ta” của huyện Mỹ Đức, đậm đặc chất nhóm lợi ích, cục bộ địa phương, bạn đọc có thể thấy điều gì? Liệu những Phó CT xã trẻ có thể len chân vào được để có một sự ưu tiên xét tuyển trở thành công chức cấp huyện, như công văn “nhắn nhủ” của Bộ Nội vụ, trong những huyện ủy, ủy ban đã đóng đinh bức tứ bình: Hậu duệ, tiền tệ, quan hệ, trí tuệ?

Tin chắc rằng, huyện ủy Mỹ Đức không phải là của hiếm, là duy nhất, là cá biệt. Bởi hàng trăm email của bạn đọc gửi về tòa soạn VietNamNet ngày 16/9 gần như đều đồng thanh: Ở địa phương tôi cũng thế!

Từ vi mô đến vĩ mô

Và còn có một hiện tượng khác mà người viết tin rằng, bạn đọc họ cũng sẽ đồng thanh than thở - ở địa phương tôi cũng thế!

Đó là tham nhũng. Loại giặc vừa rất ảo, vừa rất thật. Ảo vì không rõ mày ngang mũi dọc ra sao, nhưng chắc chắn phải có chức quyền, có quyền sinh quyền sát với chính những chiếc ghế. Đôi khi chỉ là chiếc ghế…. giáo viên mầm non. Như vụ việc vừa ồn ĩ mới đây ở huyện Sóc Sơn (Hà Nội) mà báo Phụ nữ TP. HCM, ngày 7/9 đưa tin “việc chạy viên chức GD tại huyện Sóc Sơn, Hà Nội với giá 200 triệu đồng".

Theo đó, người có nhu cầu “chạy” vào làm cô giáo mầm non ở huyện Sóc Sơn, phải “đút” cho “cò” ở Sóc Sơn 200 triệu đồng. Với giá này, “cò” cam kết với người chạy là tỷ lệ đỗ tới 99,9%, nếu không sẽ được hoàn lại tiền. Năm 2015, Hà Nội có kế hoạch tuyển dụng gần 4.500 công chức, viên chức, trong đó tuyển 2.369 giáo viên mầm non và đã phân cấp cho cấp huyện, thị xã tổ chức thi tuyển. Không biết mùa tuyển sinh này, bao nhiêu người phải nhờ “cò”; và cả “cò” lẫn “sâu” đã ăn được bao nhiêu? Vì thế, người ta có quyền đặt câu hỏi, một cái ghế mầm non đã 200 triệu, thì những “ghế” cao hơn mầm non phải bao nhiêu?

Dù vậy, người viết bài cũng không tin lắm ở kết quả điều tra của các cơ quan chức năng, và đích thân ông Bí thư Thành ủy HN đã trực tiếp chỉ đạo.

Những tin tức về chuyện "chạy" công chức gây xôn xao dư luận. Ảnh minh họa

Bởi trước đó 03 năm, cả HN đã xôn xao trước phát biểu của ông Trần Trọng Dực- Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Thành ủy, đại biểu HĐND Thành phố  khẳng định, để đỗ công chức ở Thủ đô, số tiền người ta phải bỏ ra không dưới 100 triệu đồng. Xôn xao vì mừng như phen này sẽ bắt tận tay day tận trán kẻ rút chân giò, kẻ thò chai rượu. Nhưng rồi tất cả… xẹp xuống như quả bóng xì hơi. Kết quả điều tra là không có gì!

Còn nếu may mắn đợt này, Sóc Sơn tìm ra được cả “cò” lẫn “sâu”, thì liệu công cuộc phòng chống tham nhũng của nước Việt có đem lại những tín hiệu lạc quan? Hay vẫn như thành ngữ bắt cóc bỏ đĩa của dân gian.

Khi mà những chỉ số hiệu quả và hành chính công cấp tỉnh ở VN (PAPI 2014) công bố cho thấy kết quả khá bi quan- có khoảng 50% số người được hỏi cho biết phải “lót tay” để vào công chức (GDVN, ngày 12/9)

Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng chống tham nhũng năm 2015 vừa trình Ủy ban Tư pháp thẩm tra ngày 11/9 mới đây cho thấy giặc “nội xâm” vẫn lạc quan, như một điệp khúc quen thuộc. Có điều, bản hòa tấu chống tham nhũng giờ đây bỗng như… không còn hấp dẫn được khán giả. Cho dù Phó tổng Thanh tra Trần Đức Lượng, cảnh báo tình trạng nhũng nhiễu trong khu vực công phổ biến, và là một trong những vấn đề bức xúc nhất của xã hội hiện nay, nguy cơ gây mất ổn định chính trị, xã hội...

Vì sao?

Hãy để chính các nhà quản lý, các đại biểu QH lý giải hiện tượng này:

Theo Tuổi trẻ, ngày 12/9, Phó Chủ nhiệm UB Tư pháp Nguyễn Công Hồng nhận xét: Tại sao chúng ta cứ mãi đổ lỗi cho thể chế? Tôi cho rằng chúng ta có làm thật và làm mạnh hay không mà thôi? Tôi thấy các giải pháp chủ yếu là phòng ngừa, nhưng lại thiếu giải pháp “đánh án”, tấn công tham nhũng”.

Trong khi đó, Phó Chủ nhiệm UB Tư pháp Lê Thị Nga khẳng định không thể lấy số liệu án tham nhũng phát hiện giảm mà cho rằng tình trạng tham nhũng ở VN đã giảm. Bà Lê Thị Nga đề nghị CP làm rõ tại sao chỉ có 19 đầu mối báo cáo, trong khi số lượng đầu mối phải báo cáo là gần 100 (63 tỉnh, thành và gần 30 bộ, ngành). Phải chăng công tác phòng chống tham nhũng không được chú trọng ở những nơi không có báo cáo?

Hay sự im lặng đó của các tỉnh cũng là một thái độ?

Trả lời báo GDVN, ngày 11/9, ĐBQH Nguyễn Bá Thuyền cho rằng, nếu quản lý tốt đầu vào tài sản cá nhân, thì biết ngay tài sản cán bộ (giàu lên một cách bất thường) như thế nào? Quan trọng là người ta có quyết tâm làm đến nơi đến chốn hay không? Còn hiện tại, chống tham nhũng ở nước ta như kiểu con mèo ăn miếng mỡ thì bắt được. Còn con cọp bắt con heo thì…. Nếu cứ chống tham nhũng theo kiểu hình thức, ngại đụng chạm thì chẳng có nghĩa lý gì.

Cũng theo ông Nguyễn Bá Thuyền, luật phòng chống tham nhũng còn nhiều vấn đề bất cập, cần phải sửa đổi, bổ sung. Theo đó, nên hạn chế việc giao dịch bằng tiền mặt. Thay vào đó, các giao dịch liên quan đến đồng tiền nên thông qua hệ thống tài khoản để kiểm soát nguồn tiền thu nhập của cán bộ. Cần chú trọng việc công khai, minh bạch về tài sản của người có chức quyền, ở vị trí "nhạy cảm".

Thật ra, tất cả những điều ĐBQH Nguyễn Bá Thuyền kiến nghị đều không mới. Báo chí, và bản thân người viết bài đã rất nhiều lần nêu giải pháp này.

Có điều kiến nghị đi đằng kiến nghị, và tham nhũng vẫn đi đằng… tham nhũng.

Bởi vậy, nếu không quyết liệt, vẫn coi hiện tượng “huyện họ ta”, hay cái giá 200 triệu một ghế giáo viên mầm non, chỉ là chuyện lợi ích nhóm tầm vi mô, thì chẳng chóng thì chầy ở tầm vĩ mô, nước Việt sẽ đi đằng nước Việt, mà phát triển đi đằng… phát triển!

Kỳ Duyên