Tại cuộc họp báo sau Thượng đỉnh Sunnylands, Tổng thống Obama cho biết Hoa Kỳ và ASEAN nhất trí cần chấm dứt hành động quân sự hóa ở Biển Đông và giải quyết tranh chấp một cách hoà bình thông qua các phương tiện hợp pháp, chẳng hạn như phán quyết sắp tới của Toà trọng tài dựa vào Công ước Liên Hiệp Quốc về luật biển mà tất cả các bên có nghĩa vụ phải tôn trọng và tuân thủ.

Bài 1: Obama không chấp nhận "cậy mạnh hiếp yếu" ở Biển Đông

Bài 2: ASEAN tronng vòng xoáy quyền lực Mỹ - Trung

Bài 3: "Động thái của TQ chưa đủ tạo xung đột"

Bài 4: Obama tạo động lực mới cho hợp tác Mỹ - ASEAN

Nhà báo Thu Hà tường trình từ Sunnylands, Hoa Kỳ.

Thông điệp mạnh mẽ

Hội nghị cấp cao đặc biệt Mỹ-ASEAN tại Sunnylands đã dành hẳn một phiên họp để thảo luận về an ninh hàng hải, trong bối cảnh căng thẳng đã tăng vọt kể từ khi Bắc Kinh xây dựng 7 hòn đảo nhân tạo trong quần đảo Trường Sa.

“Mỹ và ASEAN tái khẳng định cam kết mạnh mẽ đối với một trật tự khu vực trong đó các quy định, nguyên tắc quốc tế và quyền của tất cả các quốc gia lớn nhỏ cần được tôn trọng. Chúng tôi đã thảo luận về sự cần thiết của những bước cụ thể ở Biển Đông để xoa dịu căng thẳng, kể cả việc ngưng cải tạo, xây dựng công trình và quân sự hoá các khu vực có tranh chấp. Quyền tự do hàng hải phải được tôn trọng và thương mại hợp pháp không nên bị cản trở”, ông Obama cho hay.

Phát biểu tại Hội nghị Thượng đỉnh Sunnylands, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng kêu gọi Hoa Kỳ và ASEAN “cần có một tiếng nói mạnh mẽ hơn và “hành động thực tế và hiệu quả hơn để yêu cầu chấm dứt mọi hoạt động thay đổi nguyên trạng ở Biển Đông, đặc biệt là việc xây dựng các đảo nhân tạo với quy mô lớn, chấm dứt ngay việc quân sự hóa ở Biển Đông”.

Thủ tướng Việt Nam cũng công khai đề cập đến việc “đưa máy bay ra các đảo nhân tạo mà không hề thông báo cho Cơ quan quản lý bay khu vực FIR-Hồ Chí Minh, vi phạm nghiêm trọng quy định về an toàn bay của Tổ chức hàng không dân dụng quốc tế (ICAO), đe dọa an ninh và an toàn hàng không trong khu vực” hồi đầu tháng 1/2016.

Tổng thống Hoa Kỳ cũng nhắc lại rằng nước này “sẽ tiếp tục bay, đi lại trên biển và hoạt động ở bất cứ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép và chúng tôi sẽ ủng hộ quyền của tất cả các nước được làm như vậy”.

{keywords}

Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - ASEAN được tổ chức tại Sunnylands, Mỹ. Ảnh: Reuters

Tổng thống Hoa Kỳ cũng khẳng định Washington sẽ tiếp tục hỗ trợ các đồng minh và đối tác trong khu vực tăng cường khả năng hang hải.

Hoa Kỳ đã công bố kế hoạch tài trợ hàng trăm triệu USD cho các đối tác, trong đó có Việt Nam nhằm nâng cấp năng lực hàng hải.

17 nguyên tắc chung định hình quan hệ Mỹ - ASEAN

Các nhà lãnh đạo cấp cao Mỹ và ASEAN đã thông qua Tuyên bố chung của Thượng đỉnh Sunnylands, trong đó đề cập khá nhiều đến tranh chấp và an ninh hang hải, một chủ đề khiến Bắc Kinh khó chịu.

Thông cáo của Nhà Trắng cho biết hội nghị “đánh dấu một năm bước ngoặt” cho cả ASEAN và cho mối quan hệ đối tác chiến lược ngày càng gần gũi giữa Hoa Kỳ và ASEAN, và nêu lên 17 nguyên tắc chính yếu “hướng dẫn sự hợp tác của chúng ta tiến về phía trước.”

Tuyên bố chung khẳng định “tôn trọng và ủng hộ Tính Trung tâm của ASEAN và những cơ chế do ASEAN dẫn đầu trong kiến trúc khu vực đang phát triển của châu Á-Thái Bình Dương”.

Liên quan đến an ninh hang hải, Tuyên bố chung nhấn mạnh:

Cam kết chung đối với việc giải quyết hòa bình những tranh chấp, bao gồm tôn trọng đầy đủ những quy trình pháp lý và ngoại giao, mà không cần tới sự đe dọa sử dụng vũ lực hoặc sử dụng vũ lực phù hợp với những nguyên tắc được thừa nhận của luật pháp quốc tế và Công ước năm 1982 của Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS);

Cam kết chung đối với việc duy trì hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực, bảo đảm an ninh và an toàn hàng hải, bao gồm những quyền tự do hàng hải và và bay ngang và những hình thức khác sử dụng những vùng biển một hợp pháp, và thương mại hàng hải hợp pháp không bị cản trở như được mô tả trong Công ước năm 1982 của Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS) cũng như phi quân sự hóa và tự kiềm chế trong việc tiến hành những hoạt động;

Trước đó, truyền thông Trung Quốc liên tiếp có các bài viết chỉ trích Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ - ASEAN. Bài viết trên Tân Hoa Xã cảnh cáo rằng ‘Washington nên nhớ Trung Quốc sẽ không bao giờ làm ngơ trước bất kỳ mưu toan nào thách thức chủ quyền không thể tranh cãi của mình’ và việc ‘đánh giá thấp quyết tâm của Trung Quốc để bảo vệ những lợi ích cốt lõi sẽ là một sai lầm chết người’.

Diễn biến và kết quả Hội nghị thượng đỉnh Sunnylands cho thấy Tổng thống Obama đã gửi "một thông điệp rất rõ ràng" tới các nhà lãnh đạo ASEAN là Mỹ phản đối Trung Quốc "quân sự hóa" những lãnh thổ đang tranh chấp và bất cứ sự leo thang căng thẳng nào trong khu vực.

Thu Hà (từ Sunnylands, Hoa Kỳ)