Khi Putin lên nắm quyền, Shoigu, vốn dĩ không muốn tham gia chính trị đảng phái, đã khôn khéo nhường lại sự chú ý cho Putin. Shoigu tặng Putin chú chó đen giống labrador có tên Koni mà sau này trở thành chú chó cưng của tổng thống Nga. Shoigu cũng hộ tống Putin trong những chuyến đi mạo hiểm phong trần không sơ-mi đầy nam tính. Shoigu hiểu rằng, “một khúc gỗ không thể chịu được hai con gấu”, như lời Pavlovsky mô tả.

Vào ngày sinh nhật của Tổng thống Vladimir Putin hồi tháng 10/2015, Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu đã tặng cho Putin một món quà: đó là báo cáo mới nhất về tình hình chiến dịch quân sự của Nga ở Syria. Báo cáo gồm thông tin về việc tên lửa hành trình phóng đi từ biển Caspi đã đâm trúng các mục tiêu cách xa gần 1.500 km.

Tổng thống Putin hài lòng phụ họa “Chúng ta đều biết các hoạt động quân sự như vậy phức tạp đến nhường nào”. Tối hôm đó, tổng thống Nga và ngài bộ trưởng quốc phòng đã ăn mừng bằng việc chơi một ván khúc côn cầu trên băng cùng với câu lạc bộ nghiệp dư của hai người. Tổng thống Putin ghi được 7 bàn thắng và bộ trưởng Shoigu cũng ghi thêm được 1 bàn. Đội của họ đã giành thắng lợi dễ dàng.

{keywords}
Tổng thống Nga Putin và Bộ trưởng Quốc phòng Nga Shoigu tại một sự kiện vào tháng 4/2015. Ảnh: RIA-Novosti/ AP

Kể từ lúc Shoigu tiếp quản vị trí bộ trưởng quốc phòng cuối năm 2012, sự hợp tác của ông với Tổng thống Putin cũng đã vượt ra ngoài môn thể thao khúc côn cầu trên băng. Các lực lượng vũ trang Nga trở thành công cụ chủ yếu trong chính sách đối ngoại của Putin. Tại Crimea và đông Ucraina, dọc theo rìa không phận NATO và giờ là ở Syria, Nga đã thể hiện sức mạnh với hiệu quả chưa từng có. Evelyn Farkas, quan chức cấp cao của Bộ Quốc phòng Mỹ về các vấn đề Nga cho biết: Dưới thời bộ trưởng Shoigu, lực lượng vũ trang Nga đã “thể hiện sự phối hợp giữa năng lực, tổ chức và hậu cần mà chúng ta chưa từng thấy trước kia”.

Nhưng còn có nhiều điều để nói về ông Shoigu ngoài cương vị bộ trưởng quốc phòng mới nhất của Nga mà ông nắm giữ. Ở tuổi 60, trẻ hơn Putin 3 tuổi, ông là thành viên thâm niên nhất trong chính phủ Nga. Shoigu phục vụ chính quyền từ năm 1990, khi tổng thống Putin còn ở văn phòng thị trưởng thành phố Saint Pertersburg.

Shoigu đã nổi danh từ khi còn ở Bộ các Tình trạng Khẩn cấp (Ministry of Emergency Situations), một dịch vụ cứu trợ bán quân sự với phạm vi hoạt động rộng do chính ông thành lập và lãnh đạo trong gần 22 năm. Có nhiều trải nghiệm qua bộ máy hành chính cồng kềnh của Nga, Shoigu tích lũy quyền lực và danh tiếng mà không tạo ra bất cứ kẻ thủ đáng chú ý nào. Evgeny Minchenko, một nhà phân tích nghiên cứu về giới tinh hoa Nga, nói rằng “Không một ai trong giới cầm quyền giống ông ấy”. Đây là một câu chuyện hoàn toàn chưa từng có tiền lệ”.

Nga là một vùng đất của những tình huống khẩn cấp, từ hạn hán và cháy rừng cho tới các vụ tai nạn tàu ngầm, nổ bom ở các khu căn hộ và  thảm kịch bắt cóc con tin ở trường học, vụ máy bay chở khách bị khủng bố trên bán đảo Sinai. Vì thế việc ngài bộ trưởng quán xuyến những tình huống khẩn cấp trở thành một trong những nhân vật nổi tiếng nhất trong nền chính trị Nga hầu như không gây bất ngờ.

Mặc dù Shoigu không nằm trong nhóm trước đây thuộc Ủy ban An ninh Quốc gia (KGB) từ Saint Peterburg của tổng thống Putin, nhưng ông là một người thân cận đáng tin cậy. Minchenko, người công bố một báo cáo thường niên được lưu hành rộng rãi có tên “Bộ chính trị 2.0”, xếp bộ trưởng Shoigu ở vị trí thứ hai về tầm ảnh hưởng trong số các cộng sự của Tổng thống Putin, chỉ đứng sau Chánh văn phòng tổng thống Sergei Ivanov. Khi đưa ra các quyết định lớn như những hoạt động quân sự ở Ukraine hay Syria, thì không thể thiếu bộ trưởng Shoigu. Sự kết hợp của lòng trung thành, năng lực và tiếng tăm cũng khiến cho bộ trưởng Shoigu trở thành một trong số ít những người kế vị tiềm năng của tổng thống Putin.

Bộ trưởng Shoigu trưởng thành ở nam Siberia, thuộc cộng hòa Tuva ít được biết đến. Ông có sở trường đối với các môn thể thao, đấu bóng bầu dục và những cú biểu diễn mạo hiểm, như nhảy trên những tảng băng qua sông Yenisei chảy xiết. Những sự phấn khích ấy đã đem đến cho bộ trưởng Shoigu biệt danh Shaitan (“Sa-tăng”).

Sau một thời gian làm việc trong một ủy ban kiến trúc, Shoigu phụ trách một nhóm mới gồm các nhân viên cứu hộ, và đã phát triển nhóm đó trở thành tổ chức có hiệu quả cao để rồi cuối cùng trở thành Bộ các Tình trạng Khẩn cấp.

Hồi thập niên 1990, sự hiện diện của ông Shoigu luôn đem đến sự trấn an. Bên cạnh việc đối phó với thiên tai và các vụ cháy rừng, ông còn đóng vai trò trung gian trong các cuộc xung đột từ Nam Ossetia đến Tajikistan và Chechnya. Năm 1999, khi cựu tổng thống Yeltsin chuẩn bị chuyển giao quyền lực cho Putin, nội các cựu tổng thống đã tiến cử Shoigu lãnh đạo một đảng chính trị mới được gọi là Đảng Thống nhất, tiền thân của Đảng Nước Nga Thống nhất đang cầm quyền hiện nay. Yeltsin đã từng ngợi ca Shoigu như “ngôi sao vĩ đại của chúng ta”.

Khi Putin lên nắm quyền. Shoigu, vốn dĩ không muốn tham gia chính trị đảng phái, đã khôn khéo nhường lại sự chú ý cho Putin. Shoigu hiểu rằng, “một khúc gỗ không thể chịu được hai con gấu”, như lời Pavlovsky mô tả.

Thay vào đó, Shoigu tự biết cách lấy lòng tổng thống Nga. Năm 2000, Shoigu tặng Putin chú chó đen giống labrador có tên Koni mà sau này trở thành chú chó cưng của tổng thống Nga. Shoigu cũng hộ tống Putin trong những chuyến đi mạo hiểm phong trần không sơ-mi đầy nam tính. Với tinh thần yêu nước, ngài bộ trưởng dành những ngày nghỉ trong các cánh rừng ở Nga thay vì trên những bãi biển Pháp. Hai người đều có chung sở thích về lịch sử. Ông Shoigu trở thành chủ tịch của Hiệp hội Địa lý Nga, một nhóm thời Sa hoàng được phục hồi hoạt động và đóng vai trò như một câu lạc bộ dành cho tầng lớp thượng lưu Nga.

Còn tiếp

The Economist

* Bài viết thuộc chuyên mục hợp tác cùng Chuyên trang Nghiên cứu Quốc tế (nghiencuuquocte.org).
Tuần Việt Nam lược trích, chia kỳ và đặt lại tiêu đề.