- Tất cả những câu chuyện đó, chung quy lại do học sinh của chúng ta đang được nuông chiều quá mức, không được chuẩn bị từ ở nhà trước khi du học.

Thỉnh thoảng, chúng ta nghe đây đó có chuyện bạn A, bạn B… được gia đình cho đi du học, rồi “học không được phải về nước.” Không có con số thống kê cụ thể tỷ lệ những trường hợp không thành công đó là bao nhiêu, nhưng từ góc độ cá nhân, từng một số lần “ba cùng” (ăn, ở, học cùng) với các lưu học sinh Việt Nam ở nước ngoài, tôi nhận thấy tỷ lệ đó là không nhỏ.

Chúng ta thường nghĩ sự “không thành công” này chủ yếu là do “học không được”, nhưng trên thực tế câu chuyện cụ thể như thế nào thì không mấy ai biết, và mỗi du học sinh một hoàn cảnh, khó nói được đâu là lý thuyết điển hình. Gạt sang một bên “rào cản ngôn ngữ” vì đó là một điều kiện cần, không có thì không học được; thì chương trình học ở nước ngoài hoàn toàn không khó hơn ở Việt Nam, vì không mang nặng tính lý thuyết mà đòi hỏi sự cọ xát thực tế nhiều hơn.

Vấn đề đầu tiên là học sinh Việt Nam chưa khắc phục được tính ngại ngần, thụ động trong học tập; trong khi học tập ở nước ngoài đòi hỏi tính chủ động, sáng tạo và biết cách tự nghiên cứu. Từng có không ít phụ huynh nói với tôi, chương trình học ở ngay các trường quốc tế tại Việt Nam tuy nhẹ nhàng hơn, nhưng học sinh của ta học ở đó không hề nhàn nhã hơn, vì các “công trình nghiên cứu” phải tự tiến hành rất nhiều, bắt buộc phải đọc nhiều, tìm tòi nhiều… và thực sự nghiêm túc khi thực hiện công việc.

{keywords}
Những kỹ năng nhỏ nhất cũng trở nên quan trọng khi bạn đi du học. Ảnh minh họa

Ở nước ngoài cũng vậy thôi, nhưng do học sinh nước ngoài được rèn luyện từ nhỏ với việc “học ra học, chơi ra chơi,” biết lúc nào học tập cường độ cao và lúc nào thì chơi thật “xả láng,” sức ép với các bạn đó cũng có, nhưng không căng thẳng như học sinh Việt Nam.

Vấn đề thứ hai, thực ra cũng không hẳn tách biệt với vấn đề thứ nhất; đó là câu chuyện của rèn luyện kỹ năng. Để theo được cách học ở nước ngoài, đòi hỏi học sinh phải được rèn luyện tính kỷ luật, tự giác, chủ động. Những yếu tố này có thể rèn luyện được từ nhỏ, do đó theo cá nhân tôi đó cũng là những kỹ năng, lâu dần trở thành nếp sống, thói quen… Công việc được giao sẽ không có người kiểm soát quá trình thực hiện, nhưng đến hẹn là phải nộp kết quả, đòi hỏi học sinh phải chủ động, sắp xếp khoa học thời gian biểu và thực hiện nghiêm túc một cách có kỷ luật.

Đó mới là chuyện học tập, nhưng chuyện ăn chuyện ở cũng quan trọng chẳng kém. Tôi được chứng kiến không chỉ lưu học sinh Việt Nam, mà cả Trung Quốc cũng vậy, một thế hệ “gà công nghiệp” được gửi ra nước ngoài. Hầu hết các bạn đi du học tự túc là “nhà có điều kiện” nên chỉ biết chờ tiền bố mẹ gửi sang để tiêu pha, do đó việc sinh hoạt của các bạn cũng có rất nhiều vấn đề.

Có cậu sinh viên, 100% ăn đồ chế biến sẵn trong siêu thị, vừa đắt đỏ, vừa tốn kém vì hoàn toàn không biết nấu nướng. Cũng vì không biết làm gì, ăn đồ ăn sẵn chỉ cần dùng thìa nhựa xúc thẳng trong gói, bọc rồi vứt luôn cho tiện, nghĩa là cũng không biết cả… rửa bát. Vì cách sinh hoạt đó, cậu không bao giờ đủ tiền ăn mặc dù số tiền nhà gửi sang không nhỏ.

Lại có anh bạn khác, do sang đã khá lâu rồi nên cũng có biết chút nấu nướng. Cậu thường thổi một nồi cơm to rồi trút thức ăn vào, trộn lên đút vào tủ lạnh, mỗi bữa xúc ra một bát to ngồi ăn, nhìn rất… khó tả. Các bạn gái cũng chỉ khá hơn chút ít với khả năng nấu nướng tối thiểu.

Rất nhiều bạn sinh hoạt luộm thuộm, bừa bãi… phòng ốc ngập vỏ đồ hộp, vỏ bánh kẹo, bát đĩa rếch để lâu không rửa. Tính kỷ luật và tự giác cũng không cao, vì xa nhà, không có người nhắc nhở, nên thức khuya online, chơi trò chơi điện tử… sáng dậy muộn, ăn uống thì bạ giờ nào ăn giờ ấy. Với lối sống như thế, các bạn cũng không có điều kiện rèn luyện sức khỏe, không chơi thể thao và càng ngày càng yếu. Thân thể yếu ớt, đầu óc lúc nào cũng mông lung, tâm trí nặng nề không thoải mái… thì còn hồn vía nào để mà học hành.

Chính bản thân tôi cũng không sống chung được với các bạn trẻ, hoặc ngược lại. Dù sống một mình, nhưng tôi đến bữa là phải dọn cơm ăn, đảm bảo đầy đủ chất, ăn xong là phải dọn dẹp sạch sẽ, ngủ nghê cũng phải điều độ, dậy sớm tập thể dục thể thao… Cứ nghĩ cảnh xa nhà, không giữ sức khỏe lăn ra ốm, không ai chăm sóc mà chữa bệnh thì tốn kém, dù có thể có bảo hiểm đã phải mua ngay từ những ngày đầu tiên đến nơi.

Như vậy có thể nói, câu trả lời thứ hai là các bạn trẻ của chúng ta rất thiếu kỹ năng của cuộc sống thông thường, để sinh hoạt như một người “bình thường.”

Vấn đề cuối cùng, là kỹ năng xã hội. Không chỉ các bạn kém ngoại ngữ, mà cả các bạn giỏi, vẫn ngại giao tiếp, hay co cụm chơi với nhau mà ít các bạn nước ngoài và do đó bị cô lập. Các bạn chỉ chơi với bạn Việt Nam, ở lớp khác, trường khác do đó ngay trong lớp không có được những mối quan hệ thực sự tốt, thân tình… và trở nên lạc lõng.

Tất cả những câu chuyện trên, chung quy lại do học sinh của chúng ta đang được nuông chiều quá mức, không được chuẩn bị từ ở nhà. Gần đây tôi thấy rất đáng mừng vì nhiều bậc phụ huynh đã thay đổi tư duy, cho con tập làm việc này việc khác trong nhà… nhưng phần lớn vẫn để cho gia sư, cô giáo dạy thêm và người giúp việc làm hỏng con.

Các bạn trẻ không được trang bị kỹ năng lao động chân tay để tự phục vụ bản thân, đồng thời do được nuông chiều nên không biết cách sống tự giác, vô kỷ luật… Tất cả những điều đó không chỉ dẫn tới sự “không thành công” trong quá trình du học ở nước ngoài, mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ cuộc sống sau này…

Phúc Lai