Formosa không chỉ có bồi thường không mà còn phải nộp phạt. Cũng không thể chỉ một con số tổng mà phải xác định rõ các cá nhân/tổ chức được nhận... Phải buộc Formosa thành lập một quỹ nộp phạt và bồi thường theo một khung thời gian rõ ràng.

Formosa đã thừa nhận có lỗi trong việc làm chết cá ở biển miền Trung và cam kết bồi thường 500 triệu USD. Số tiền này sẽ được dùng để hỗ trợ cho người dân chuyển đổi nghề nghiệp, bồi thường việc xử lý ô nhiễm biển, phục hồi hệ sinh thái.

Ngoài việc truy cứu các trách nhiệm khác (để quyết định có cho tiếp tục hay chấp dứt hay điều chỉnh hoạt động đầu tư – kinh doanh), chỉ xét riêng về tài chính thì Formosa không chỉ có bồi thường không mà còn phải nộp phạt. Cũng không thể chỉ một con số tổng mà phải xác định rõ các cá nhân/tổ chức được nhận, và riêng với tiền nộp cho tổ chức nhà nước thì sẽ được dùng như thế nào để khắc phục, phục hồi môi trường.

{keywords}
Formosa không chỉ có bồi thường không mà còn phải nộp phạt.Ảnh: Dantri

Nhớ lại năm 2010, trên 470 triệu lít dầu đã tràn ra vùng Vịnh của Hoa Kỳ khi dàn khoan dầu Deepwater Horizon của Tập đoàn BP (Anh Quốc) bị nổ, dẫn tới một thảm họa môi trường nghiêm trọng. BP sau đó đã khắc phục về mặt tài chính với tổng giá trị trên 20 tỷ USD:

1. Bồi thường ngay thiệt hại kinh tế cho các cá nhân và doanh nghiệp bị ảnh hưởng với giá trị trên 2 tỷ USD sau phán quyến của tòa án theo các đơn kiện cụ thể.

2. Nộp phạt và bồi thường cho Chính phủ Hoa Kỳ sau khi đạt được thỏa thuận với Bộ Tư pháp Hoa Kỳ, trong đó bao gồm:

a. 5,5 tỷ USD tiền phạt dân sự theo Luật Clean Water Act trong vòng 15 năm;

b. 7,1 tỷ USD đền bù thiệt hại tài nguyên thiên nhiên cho Chính phủ Liên bang và chính quyền 5 bang ven biển vùng Vịnh trong vòng 15 năm;

c. 4,9 tỷ USD đền bù theo các đơn kiện thiệt hại kinh tế của 5 bang ven biển vùng Vịnh trong vòng 18 năm.

d. 1 tỷ USD đền bù theo các đơn kiện của trên 400 cơ quan chính quyền địa phương.

Chính phủ Việt Nam nên tính tới việc bắt buộc Formosa thành lập một quỹ nộp phạt và bồi thường, theo một khung thời gian rõ ràng, Formosa sẽ phải nộp tiền vào quỹ để thực hiện việc nộp phạt cho Chính phủ Việt Nam vì vi phạm pháp luật, bồi thường thiệt hại kinh tế cho các cá nhân và doanh nghiệp bị ảnh hưởng và bồi thường thiệt hại cho chính phủ trung ương và các chính quyền địa phương để khắc phục và phục hồi môi trường biển.

Nguyễn Xuân Thành (Giám đốc Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright)