Đúng sai trong vụ 'sản phụ dính HIV nhầm'

 - “Trong trường hợp sản phụ chưa từng xét nghiệm HIV, sau khi sinh con xong có kết quả xét nghiệm sàng lọc HIV dương tính, bệnh viện sẽ phải thông báo kết quả và tư vấn cho sản phụ và người nhà. Mục đích việc làm này để cho trẻ sơ sinh được uống thuốc kháng HIV, làm giảm nguy cơ lây truyền HIV cho trẻ”.

Liên quan đến vụ việc cán bộ y tế Bệnh viện Đa khoa TP Thanh Hóa, trong quá trình trả phiếu xét nghiệm đã để lộ kết luận nghi nhiễm HIV của sản phụ Lê Thị O. (TP Thanh Hóa), PV VietNamNet đã có buổi trao đổi với BS Cao Kim Thoa, Phó Trưởng phòng Truyền thông & huy động cộng đồng, Cục Phòng chống HIV/AIDS, Bộ Y tế.

- Việc làm lộ thông tin trong quá trình trả phiếu xét nghiệm khiến người nhà sản phụ hoang mang, lo lắng, ý kiến của bà về vụ việc này như thế nào?

Hiện tại, Cục Phòng chống HIV/AIDS chưa nhận được báo cáo từ Sở y tế Thanh Hóa về vụ việc này. Tuy nhiên, tôi cho rằng, giai đoạn xét nghiệm máu cho thai phụ chuẩn bị trở dạ đẻ là một thời điểm rất “nhạy cảm”, mang tính chất cấp cứu.

Quy trình thông báo kết quả xét nghiệm sàng lọc HIV cho sản phụ vừa trở dạ sinh con khác với quy trình thông báo kết quả cho những đối tượng khác.

Cụ thể, theo Điều 7 và điều 8 của QĐ số 4361 của Bộ y tế quy định: Phụ nữ chưa được xét nghiệm HIV sẽ được tư vấn ngắn gọn trước xét nghiệm. Sau đó, thai phụ sẽ được xét nghiệm sàng lọc HIV bằng test nhanh, nếu kết quả sàng lọc dương tính thì bệnh viện có trách nhiệm tư vấn giải thích kết quả sàng lọc cho thai phụ.

Với trường hợp của sản phụ Lê Thị O., việc có kết quả xét nghiệm sàng lọc HIV sau khi sản phụ đã trở dạ sinh con thành công, Bệnh viện Đa khoa TP Thanh Hóa sẽ phải thông báo kết quả xét nghiệm và tư vấn cho sản phụ và người nhà.

- Mục đích của việc làm này là gì thưa BS?

Mục đích của việc làm này là để cho cháu bé sơ sinh được uống kháng HIV (ARV) ngay cả trong trường hợp kết quả xét nghiệm sàng lọc của người mẹ là dương tính với test nhanh.

Điều trị bằng thuốc ARV là một biện pháp dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Việc cho trẻ uống thuốc ARV cần tiến hành càng sớm càng tốt, nếu để sau 72 tiếng sẽ còn rất ít tác dụng dự phòng.

Ngoài ra, việc thông báo phải đi kèm tư vấn, giải thích cụ thể cho bệnh nhân. Chủ yếu là tư vấn cho người mẹ về những lợi ích của uống thuốc ARV để dự phòng và nguy cơ lây nhiễm HIV khi cho trẻ bú mẹ.

Tốt nhất là nuôi trẻ bằng sữa thay thế nếu có điều kiện. Trường hợp không có điều kiện sử dụng sữa thay thế, cần hướng dẫn người mẹ cho trẻ bú hoàn toàn trong thời gian đầu, sau đó cai sữa sớm chuyển ăn dặm ngay khi có thể để giảm nguy cơ lây truyền HIV cho trẻ.

Bởi vậy, trong trường hợp này, Bệnh viện Đa khoa TP Thanh Hóa thông báo kết quả xét nghiệm sàng lọc HIV cho sản phụ hoặc người giám hộ là việc làm hoàn toàn hợp lý.

Bác sĩ Cao Kim Thoa trong đợt tập huấn Tập huấn về công tác phòng, chống HIV/AIDS tại Hải Phòng

- Nhưng kết quả xét nghiệm của sản phụ Lê Thị O. tại BV Phụ sản Thanh Hóa lại HIV âm tính?

Xét nghiệm sàng lọc HIV bằng test nhanh có thể cho kết quả dương tính giả có nơi lên tới 15-20%. Mẫu máu này sẽ được chuyển đến phòng xét nghiệm khẳng định từ 3-7 ngày. Nhân viên y tế phải có trách nhiệm tư vấn, giải thích rõ ràng cho sản phụ và người nhà biết về ý nghĩa của kết quả xét nghiệm sàng lọc.

Trong trường hợp người mẹ có kết quả xét nghiệm sàng lọc HIV dương tính trẻ sơ sinh sẽ tư vấn để được uống thuốc ARV. Khi có kết quả khẳng định, nếu kết quả là dương tính thì cả mẹ và con sẽ tiếp tục thực hiện phác đồ điều trị ARV theo hướng dẫn của Bộ y tế. Nếu kết quả là âm tính, trẻ sơ sinh sẽ dừng việc uống thuốc ARV.

- Trong trường hợp phụ nữ có thai nhưng chưa đến kỳ sinh nở có kết quả dương tính HIV thì cơ sở xét nghiệm sẽ thông báo kết quả theo quy trình nào?

Trường hợp phụ nữ mang thai làm xét nghiệm HIV, các cơ sở xét nghiệm sẽ áp dụng trả kết quả xét nghiệm theo quy trình như một người xét nghiệm tự nguyện. Tức là, nếu kết quả xét nghiệm sàng lọc HIV âm tính cơ sở xét nghiệm có thể thông báo trực tiếp với người đi xét nghiệm.

Trường hợp kết quả xét nghiệm sàng lọc dương tính với HIV, theo quy định, các bệnh viện không được thông báo kết quả xét nghiệm mà phải hẹn khách hàng đến lấy kết quả xét nghiệm sau khi có kết quả khẳng định của cơ sở xét nghệm được phép của Bộ y tế.

Các xét nghiệm máu nếu có nghi ngờ nhiễm HIV từ các đơn vị y tế, bệnh viện cụ thể ở đây là BV Đa khoa tỉnh Thanh Hóa đều phải chuyển về Trung tâm phòng chống HIV/AIDS tỉnh. Chỉ có đơn vị này mới được phép làm xét nghiệm khẳng định tình trạng nhiễm HIV và thông báo kết quả xét nghiệm đến cơ sở y tế đã gửi mẫu bệnh phẩm, thủ trưởng cơ quan đã gửi mẫu bệnh phẩm hoặc người được ủy quyền tư vấn và trả kết quả xét nghiệm cho khách hàng.

- Việc để lộ kết quả xét nghiệm đã khiến cho các sản phụ khác có thái độ e dè, kỳ thị với sản phụ O.?

Đó là do sự thiếu hiểu biết của người dân về HIV dẫn tới sự kỳ thị không đáng có với sản phụ O. Vì HIV không thể nào lây nhiễm sang những người xung quanh nếu không có tiếp xúc trực tiếp với máu hoặc dịch sinh học của sản phụ.

Tôi khẳng định, việc thông báo tư vấn cho sản phụ về kết quả xét nghiệm sàng lọc HIV là không sai. Có như vậy mới nhận được sự chấp thuận của sản phụ về việc cho trẻ dùng thuốc ARV để dự phòng lây truyền HIV từ mẹ, ngay cả khi mẹ mới có kết quả xét nghiệm test nhanh dương tính.

Tuy nhiên, khi thông báo kết quả xét nghiệm sàng lọc, bác sĩ phải có trách nhiệm tư vấn, giải thích ý nghĩa kết quả xét nghiệm và trấn an sản phụ cũng như người nhà sản phụ tránh thái độ hoang mang, lo lắng quá mức.

Vấn đề tư vấn trước khi tiến hành xét nghiệm HIV cho những phụ nữ mang thai trong giai đoạn chuyển dạ tại các bệnh viện ở nước ta còn nhiều hạn chế.

Thậm chí nhiều thai phụ khi được lấy máu xét nghiệm cũng không được tư vấn là để làm những xét nghiệm gì. Việc này đã gây nên sự hoang mang không đáng có cho sản phụ cũng như người thân.

N. Trang (Thực hiện)