Mỹ kêu gọi hai quốc gia châu Á: Philippines và Trung Quốc cùng ngồi lại và tìm kiếm một giải pháp hòa bình cho vấn đề tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông.

Bãi cạn Scarborough. Ảnh: wordpress

Đại sứ Mỹ tại Philippines Harry Thomas Jr. nói, Washington "đã rất rõ ràng trong cam kết về việc ủng hộ một giải pháp của các bên tuyên bố chủ quyền trong cách hành xử hòa bình tại bàn đàm phán".

Tuy nhiên, vào hôm thứ tư, Tổng thống Philippines Benigno Aquino nói với báo chí rằng, một máy bay quân sự sẽ tới khu vực tranh chấp khi thời tiết thuận lợi và nếu tàu Trung Quốc vẫn ở đó, thì ông sẽ điều động hai tàu Philippines trở lại bãi cạn.

Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Voltaire Gazmin, người yêu cầu triển khai trở lại hai tàu tới bãi cạn tranh chấp đã nói rằng, thời tiết mưa lớn và gió mạnh cản trở việc chính phủ quyết định điều máy bay. Theo ông Gazmin, sự vắng mặt tiếp tục của lực lượng Philippines tại bãi cạn sẽ tạo điều kiện để người Trung Quốc "chiếm giữ" một phần lãnh thổ của Philippines. "Nếu không có người ở đó, họ (Trung Quốc) sẽ xem xét việc chiếm giữ nó kể từ khi họ ở đó, và đây sẽ là căn cứ để họ đưa ra yêu sách chủ quyền", Gazmin nói.

Trung Quốc và Philippines đã rút tàu khỏi bãi cạn Scarborough - một bãi cá giàu có ở ngoài khơi bờ biển phía tây Luzon - nơi hai bên có cuộc tranh cãi về chủ quyền kéo dài hơn hai tháng. Vụ đụng độ đi vào kết thúc khi cuối tuần qua, Tổng thống Philippines đã ra lệnh rút tàu tuần tra và tàu thuộc Cục Ngư nghiệp - Tài nguyên Nước với lý do thời tiết xấu.

Trung Quốc, theo Bộ Ngoại giao Philippines cũng đã rút hai tàu chính phủ. Bộ Giao thông Trung Quốc cuối tuần qua cũng thôn tin rằng, hơn 20 tàu cá ở vùng đầm phá của bãi cạn để được yêu cầu trở về vì thời tiết xấu. Nhưng một quan chức chính phủ giấu tên của Philippines hôm thứ tư nói rằng, vẫn còn 6 tàu chính phủ Trung Quốc bên ngoài đầm phá của bãi cạn và ít nhất 30 tàu cá ở bên trong.

Manila gọi khu vực tranh chấp là bãi cạn Panatag hay Bajo de Masinloc còn Trung Quốc gọi là đảo Hoàng Nham. Mặc dù các tuyên bố từ Trung Quốc cho hay, họ không có kế hoạch rời bãi cạn thì Bộ Ngoại giao Philippines vẫn khẳng định, các cuộc hội đàm đang tiếp tục về việc rút tàu chính phủ Trung Quốc ở vùng tranh chấp.

Đại sứ Mỹ tại Philippines Thomas tuyên bố, Mỹ muốn thấy "căng thẳng giảm đi và hòa bình thiết lập, rằng tranh chấp có thể đàm phán". Ông nhấn mạnh: "Chúng tôi không muốn nhìn thấy bất kỳ quốc gia nào có hành động bất tiện".

Vụ tranh chấp hai bên bắt đầu vào đầu tháng 4 khi các tàu Trung Quốc ngăn chặn không cho hải quân Philippines bắt giữ các ngư dân Trung Quốc. Manila cáo buộc các ngư dân này đã đánh bắt và xâm nhập trái phép vào khu vực thuộc chủ quyền của Philippines. Bãi cạn nằm trong phạm vi vùng đặc quyền kinh tế của Philippines được Công ước LHQ về Luật Biển công nhận.

Mặc dù đã ký kết Công ước, nhưng Trung Quốc từ chối công nhận vùng đặc quyền kinh tế của Philippines, và dẫn dắt các bản đồ cổ xưa để chứng minh cho yêu sách chủ quyền với bãi cạn nói riêng và hầu như toàn bộ Biển Đông nói chung.

Để giải quyết tranh chấp, Philippines đã đề xuất đêm vấn đề ra giải quyết tại Tòa án quốc tế về Luật biển nhưng Trung Quốc từ chối.

Khi được hỏi liệu Mỹ sẽ ủng hộ Philippines trong vai trò trung gian hòa giải quốc tế, ông Thomas đề cập tới tuyên bố của Joy Yamamoto, phụ trách chính trị của Đại sứ quán Mỹ rằng: "Chúng tôi rất kiên định trong sự ủng hộ luật pháp quốc tế và giải quyết tranh chấp kiểu này theo luật pháp quốc tế. Chúng tôi sẽ hỗ trợ Trung Quốc và Philippines giải quyết vấn đề thông qua hình thức quốc tế".

Tuy nhiên, ông Thomas cũng khẳng định Mỹ không đứng về phía nào trong tranh chấp. Ông nói, Philippines "đã nhận được phần viện trợ quân sự lớn nhất của Mỹ tại Đông Nam Á" trong 50 năm qua. Ông nhấn mạnh, Mỹ luôn tuân thủ các cam kết theo Hiệp ước Phòng thủ chung đã ký với Philippines.

Đầu tháng này, Mỹ đã công bố chi tiết chiến lược quân sự mới trong đó nói rõ việc triển khai 60% tàu chiến tới châu Á - Thái Bình Dương vào cuối thập niên này. Mỹ cũng đang làm việc với các đồng minh về nỗ lực sắp xếp lại lực lượng, triển khai quân đội luân phiên. Trong chuyến thăm tới Washington đầu tháng này, Tổng thống Philippines Aquino cho biết, ông và Tổng thống Mỹ Barack Obama đã xác nhận lại liên minh 60 năm tuổi giữa hai nước. Hai nhà lãnh đạo đã thảo luận về việc mở rộng chia sẻ thông tin tình báo và hợp tác trong an ninh hàng hải.

Thái An (theo asiaone)