- Một người chết não hiến đa tạng có thể cứu sống 8-10 người, nếu hiến toàn bộ các bộ phận có thể giúp ích được tới 108 người. Nhu cầu ghép tạng tại Việt Nam hiện rất lớn song nguồn tạng hiến lại quá hạn chế. Làm thế nào để ngày càng có thêm nhiều người bệnh được “hồi sinh” nhờ phương pháp đặc biệt này?

Vừa qua, lần đầu tiên khối tim, gan được hiến từ người bệnh chết não đã vượt hành trình “xuyên Việt” từ Nam ra Bắc cứu sống 2 bệnh nhân suy tạng, mang tới niềm hân hoan và hi vọng cho rất nhiều người.

Dù đi sau thế giới gần 40 năm nhưng đến nay trình độ ghép tạng của Việt Nam đã ngang bằng nhiều nước, thậm chí tỉ lệ sống sau ghép tạng ở Việt Nam còn cao hơn so với nhiều quốc gia phát triển với chi phí rẻ bằng 1/4-1/5.

{keywords}
Ca ghép tạng vừa được tiến hành tại Bệnh viện Việt Đức vào đầu tháng 9 vừa qua

Hiện cả nước có 14 cơ sở y tế đủ điều kiện thực hiện nhiều kỹ thuật ghép mô, tạng phức tạp với những “cánh chim đầu đàn” như BV Việt Đức, Chợ Rẫy, BV 103... Tuy nhiên sau 23 năm kể từ ca ghép thận đầu tiên, đến nay Việt Nam mới thực hiện được gần 1.200 ca ghép thận, 38 ca ghép gan, 12 ca ghép tim, 1 ca ghép tụy và trên 1.400 ca ghép giác mạc.

Những con số trên được đánh giá là quá khiêm tốn so với nhu cầu của hơn 16.000 người bệnh suy chức năng tim, thận, gan, phổi... đang mòn mỏi chờ ghép tạng và hơn 6.000 người mù đang chờ ghép giác mạc.

Bệnh viện Việt Đức (Hà Nội) mỗi năm có khoảng 1.000 ca chết não nhưng 5 năm qua chỉ có 26 trường hợp đồng ý hiến tặng mô tạng. Tại Trung tâm Điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người, từ khi thành lập ngày 26/9/2013 đến nay cũng mới vận động được 500 người hiến tạng, trong đó có 13 người đăng ký hiến sống.

Do đó, 90% các ca ghép tạng tại Việt Nam đang được thực hiện từ nguồn cho là người sống, trong khi tại nước ngoài, 90% tạng ghép từ người cho chết não. Thực tế này đã hạn chế rất nhiều cơ hội cho những người bệnh đang mòn mỏi chờ ghép tạng - phương pháp cuối cùng giúp họ “hồi sinh” khi mắc bệnh hiểm nghèo.

{keywords}
Các khách mời tham gia giao lưu trực tuyến

Vì sao nguồn mô, tạng tại Việt Nam đang thiếu trầm trọng như vậy; Vì sao với trình độ ngang bằng thế giới mà hơn 20 năm qua ngành ghép tạng Việt Nam với 14 cơ sở ghép mới chỉ ghép được hơn 1.000 ca - bằng số lượng ca ghép trong 1 năm của các nước; Tại sao sau gần 10 năm triển khai thực hiện luật Hiến, lấy ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến xác, mà cho đến hiện nay trong cả nước mới chỉ có hơn 1.000 người đăng ký hiến tạng sau khi chết, chết não…

Để giúp độc giả hiểu rõ hơn về thành tựu của ngành ghép tạng Việt Nam, giải đáp chi tiết các thắc mắc về thủ tục hiến, ghép tạng cũng như các chế độ chính sách, vấn đề liên quan, VietNamNet tổ chức giao lưu trực tuyến "Hiến tạng - Cho sự sống hồi sinh” vào lúc 9h ngày 24/9.

{keywords}
Phó Tổng biên tập Báo VietNamNet tặng hoa các vị khách mời. (Ảnh: Lê Anh Dũng)

Khách mời:

- GS.TS Trịnh Hồng Sơn, PGĐ Bệnh viện Việt Đức, Giám đốc Trung tâm Điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người.

- PGS.TS Nguyễn Hữu Ước, Trưởng khoa Tim mạch lồng ngực, Bệnh viện Việt Đức.

- Th.S Nguyễn Hoàng Phúc, PGĐ Trung tâm Điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người.

- TS Dư Thị Ngọc Thu, Trưởng Đơn vị điều phối ghép tạng Bệnh viện Chợ Rẫy.

DƯỚI ĐÂY LÀ NỘI DUNG BUỔI GIAO LƯU:

Nguyễn Thị Tươi , Nữ - 23 tuổi: Sau khi tôi qua đời, làm thế nào để Trung tâm Điều phối Quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người biết để lấy tạng?

PGS.TS Nguyễn Hữu Ước: Khi bệnh nhân đã qua đời thì không hiến tạng được, mà chỉ là hiến mô tổ chức ví dụ như giác mạc. Tuy nhiên gần đây có một số nước trên thế giới như Nhật Bản đã bước đầu ghép thận thành công với thận ghép lấy từ người đã vừa mất. Lĩnh vực này sẽ sớm được nghiên cứu và triển khai ở VN. 

Nếu độc giả muốn hiến mô sau khi qua đời có thể hỏi các thủ tục liên quan đến việc này với đại diện của Trung tâm điều phối ghép tạng quốc gia. Bác sĩ Nguyễn Hoàng Phúc sẽ trả lời chi tiết việc này cho độc giả.

{keywords}
PGS.TS Nguyễn Hữu Ước trả lời độc giả trong buổi giao lưu.

Bùi Đức Việt , Nam - 23 tuổi: Xin chào các bác sĩ! Xin các bác sĩ cho biết, bộ phận như tim, gan, thận của người chết não được bảo quản trong thời gian mấy tiếng trước khi tiến hành ghép là hiệu quả nhất thưa bác sĩ! So với các nước trên thế giới thì hiện công nghệ bảo quản tạng của chúng ta hiện nay như thế nào? Xin cảm ơn ạ!

PGS.TS Nguyễn Hữu Ước: - Thông thường sau khi lấy tạng ra khỏi người hiến, có thể bảo quản trong vòng 6-8 tiếng trước khi ghép vào người nhận. Tuy nhiên, thời gian lý tưởng nhất tùy thuộc vào loại tạng được hiến và ghép. Ví dụ như ghép tim là từ 4-6 tiếng, gan từ 6-8 tiếng, thận từ 8-10 tiếng.

- Do ghép tạng ở VN là ứng dụng công nghệ của thế giới phù hợp với điều kiện VN, nên so với các nước trên thế giới, công nghệ bảo quản tạng tại VN về cơ bản là hoàn toàn giống với các nước phát triển có những quy trình hiện đại nhất như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản.

Phan Hiếu, Nam - 34 tuổi: Em được ghép thận từ người hiến tặng đã được 5 năm, thuốc uống là Cellcep và Prrograhp, nồng độ Tactalimus trong máu của em thường xuyên là 3ng/ml. Cho em hỏi nồng độ như vậy là cao hay thấp ạ?

GS.TS Trịnh Hồng Sơn: Nồng độ như vậy là hơi thấp, bình thường nồng độ là 4 - 6 ng/ml. Tuy nhiên nồng độ này cũng bình thường nếu chức năng thận qua xét nghiệm nước tiểu, xét nghiệm máu là bình thường không sao cả. Điều quan trọng là em phải đi khám bác sĩ định kỳ theo hẹn để bác sĩ có thể chỉnh liều cho phù hợp.

Đặng Văn Nam, Nam - 31 tuổi: Xin được hỏi chị Thu ạ! Tôi được biết cả nước mới có hơn 1.000 đơn xin đăng ký hiến tạng, hơn 500 trong số đó là của BV chị. Tôi rất ngạc nhiên, vậy ở Chợ Rẫy có cách gì để tuyên truyền cho người dân hiểu và hiến được nhiều như vậy ạ?

TS Dư Thị Ngọc Thu: Thưa bạn, rất cám ơn sự quan tâm của bạn đến vấn đề hiến tạng khi chẳng may qua đời.

Hiện tại cho đến tháng 9/2015, BV Chợ Rẫy đã nhận được 890 đơn đăng ký hiến tạng sau khi qua đời.

Sở dĩ chúng tôi nhận được sự đồng thuận của cộng đồng là nhờ đến sự ủng hộ tích cực trước hết của Bộ Y tế cho sự phát triển của ngành ghép tạng Việt Nam và tiếp đến là của giới truyền thông báo, đài đã cùng phối hợp cung cấp những thông tin về hiến tạng cho cộng đồng cùng với sự đồng lòng của công chúng trong việc tình nguyện hiến một phần cơ thể của mình để cứu người khi mình không còn cần để sử dụng nữa.

Và một điều quan trọng trong việc điều phối cho việc Hiến ghép tạng từ người hiến tạng khi chẳng may qua đời là phải bảo đảm tính công bằng, minh bạch, không vi phạm y đức, luật pháp. Phải không làm mất lòng tin của công chúng về công việc làm này.

Trong tương lai Việc Nam sẽ có chương trình quản lý danh sách chờ và các việc tuyển chọn người nhận sẽ được chọn tự động bằng máy, không có sự can thiệp của con người như vậy sẽ bảo đảm chắc chắn những việc tôi đã trình bày ở trên.

Đặng Thị Yến, Nữ - 29  Tuổi: Tôi là người Việt Nam đang sống ở nước ngoài. Tôi muốn về Việt Nam tìm người để hiến thận. Như vậy có được không? Tôi cần phải làm gì? Tôi ghép thận từ người Việt Nam phải trả chi phí là bao nhiêu?

GS.TS Trịnh Hồng Sơn: Bạn có thể về VN để ghép vì pháp luật VN không có điều khoản cấm ghép cho người nước ngoài. Bạn có thể hỏi mọi thủ tục tại trung tâm điều phối ghép tạng quốc gia ở 40 Tràng Thi - Hà Nội và BV Việt Đức.

{keywords}
GS.TS Trịnh Hồng Sơn trong buổi giao lưu.

Chi phí theo quy định của bệnh viện và Bộ Y tế cho phép. Chi phí cho ghép thận khoảng từ 250 - 500 triệu đồng tùy thuộc vào bệnh lý của thận, nguồn ghép từ người sống hay người cho chết não.

Hoàng Thị Tuyền, Nữ - 46 Tuổi: Qua báo chí, tôi được biết đến GS Sơn và PGS Ước ở đây, thực sự rất ngưỡng mộ về trí tuệ và tài năng của 2 bác! Tôi chỉ có băn khoăn, BV Việt Đức là bệnh viện ghép tạng hàng đầu cả nước thế, tại sao sau thất bại ghép phổi tại BV Trung ương Huế hồi tháng 7 vừa rồi, chúng ta không tiếp tục làm tiếp. Chúng ta lấn cấn vì vấn đề gì nữa chăng?

PGS.TS Nguyễn Hữu Ước: Tôi cảm ơn bạn vì trân trọng chúng tôi. Theo tôi được biết, hiện không có thông tin nào về việc dừng triển khai ghép phổi ở VN. Trái lại, theo chỉ đạo của Bộ trưởng Y tế trong chuyến thăm các bệnh nhân ghép tạng tại BV Việt Đức cách đây vài ngày thì ghép phổi là một ưu tiên phát triển kỹ thuật hàng đầu của Bộ Y tế trong thời gian này. Bên cạnh BV Huế, có một số BV đang triển khai kế hoạch ghép phổi trong đó có BV Việt Đức. 

Nguyễn Thành Đạt, Nam - 58 Tuổi: Xin chào GS Sơn ạ! Vừa qua tôi thấy Bộ trưởng có nói đến việc sẽ mua trực thăng để vận chuyển tạng. Liệu chủ trương này có khả thi không? Nếu có trực thăng, trường hợp những bệnh nhân nghèo có phải trả chi phí cho cước vận chuyển không vậy? Xin cảm ơn ông!

GS. TS Trịnh Hồng Sơn: Chủ trương này có khả thi. Thứ nhất là VN có tinh thần thương thân thương ái, các bộ ngành ở trong nước thường rất phối hợp và giúp đỡ nhau trong hoàn cảnh khó khăn VN, ghép tạng cũng được thực hiện trong hoàn cảnh khó khăn như vậy.

Thứ 2 là vấn đề tổ chức cũng đã có nhiều kinh nghiệm từ hoàn cảnh cụ thể và từ các nước tiên tiến. Thứ 3 là nhu cầu ghép rất lớn, nguồn cho tạng dồi dào, nếu người dân đồng lòng và hiểu rõ vấn đề cho và hiến tạng thì nguồn kinh tế thu được chắc chắn sẽ dễ dàng mua được trực thăng. Thứ 4 là ở VN có rất nhiều người hảo tâm...

Phí Thu Dung, Nữ - 32 Tuổi: Xin chào các bác sĩ! Cho tôi xin được hỏi 1 câu, với những trường hợp tim như nào thì được chỉ định ghép tim ạ? Tôi nghe nói chỉ nên ghép tim khi U30, còn lại tuổi trên đó thì tỉ lệ sống rất thấp? Thực hư điều này như thế nào ạ?

PGS.TS Nguyễn Hữu Ước: Về chỉ định ghép tim, nhìn chung ghép tim là chỉ định điều trị cuối cùng cho rất nhiều loại bệnh tim. Ví dụ bệnh viêm cơ tim (bệnh cơ tim giãn), bệnh mạch vành, bệnh van tim, bệnh tim bẩm sinh... Trên nguyên tắc chỉ định ghép tim được đặt ra khi thời gian sống của người bệnh được tiên lượng là dưới 1 năm, không còn giải pháp điều trị nào khác, và thương tổn giải phẫu cũng như toàn trạng bệnh nhân cho phép thực hiện ghép tim với khả năng thành công khá cao.

Tuổi chỉ định ghép tim lý tưởng nhất là dưới 60 tuổi, tối đa là tới 65 tuổi. Ngoài lứa tuổi này, chỉ định ghép vẫn đặt ra tuy nhiên cần căn cứ theo từng trường hợp cụ thể. Lý do không ghép tim cho người quá lớn tuổi là vì sức khỏe chung của bệnh nhân không chịu đựng tốt với các giải pháp điều trị sau ghép tạng. 

Nguyễn Hải Yến, Nam - 38 Tuổi: Chồng tôi bị suy thận mãn tính, đến nay phải chạy thận nhân tạo được 2 tháng. Tuy nhiên, chồng tôi lại mắc viêm gan B, vậy xin các bác sĩ cho biết giờ ông xã tôi muốn ghép thận thì có được không. Năm nay ông xã tôi 43 tuổi. Xin cảm ơn ạ!

PGS.TS Nguyễn Hữu Ước: Bệnh viêm gan B không phải là một chống chỉ định ghép tạng. BV Việt Đức đã ghép thận và gan cho nhiều bệnh nhân mắc viêm gan B. Tuy nhiên, nên điều trị viêm gan đạt tới giai đoạn ổn định rồi mới ghép. Lúc đó kết quả lâu dài sẽ tốt hơn.

Tuổi của chồng bạn ghép thận thì rất tốt. Tuy nhiên, cần phải dựa vào nhiều yếu tố khác để đưa ra chỉ định ghép thận. Bạn nên đến Trung tâm ghép tạng ở các bệnh viện để được tư vấn tốt nhất.

Lê Văn Tuấn, Nam - 42 Tuổi: Thưa các bác sĩ. Tôi bị ung thư gan nguyên phát giai đoạn đầu với kích thước khối u là 4cm*3cm. Tôi đã dùng phương pháp cấy vi cầu phóng xạ và đã giảm kích thước khối u còn 1.7 cm* 1cm trong 3 tháng. Tuy nhiên, vì ung thư trên nền xơ gan nên các bác sĩ không chắc chắn sau điều trị tôi có thêm khối u nào nữa không. Tôi muốn hỏi nếu tôi lại bị mọc thêm khối u thì có thể ghép gan được không. Chi phí như thế nào? Tôi bị viêm gan B vậy ghép gan nhưng máu vẫn có con virut này thì tỉ lệ thành công ra sao. Tôi xin chân thành cảm ơn và kính chúc các bác sĩ luôn có nhiều sức khỏe để tiếp tục cống hiến cho sự nghiệp y học nước nhà!

GS.TS Trịnh Hồng Sơn: Ung thư gan và đặc biệt ung thư gan trên xơ gan có rất nhiều phương pháp điều trị. Mỗi 1 phương pháp có chỉ định của nó. Chỉ định này phụ thuộc vào kiến thức hiểu biết của người thầy thuốc, hoàn cảnh cụ thể của mỗi người bệnh, của cơ sở y tế...

Các phương pháp như phẫu thuật cắt bỏ khối u, hóa chất động mạch gan, hóa chất toàn thân, đặt hạt xạ, điều trị đích, điều tri đông y, y học dân tộc cổ truyền, ghép gan...

Trường hợp của bạn có u gan mà kích thước khối u là 4cm và có xơ gan là hướng tới chỉ định ghép gan. Bạn cần đến các cơ sở y tế, như BV Việt Đức, Bạch Mai... để khám và tìm ra chỉ định đúng: nút hóa chất động mạch gan nếu chụp CT thấy còn dấu hiệu tăng sinh ở u, nếu còn khả năng cắt bỏ u được là tốt nhất và sau đó mới đến phương án ghép gan.

Thanh Huyen, Nữ - 35 Tuổi: Xin quý toà soạn và các vị khách mời cho biết: 1. Nếu một người mới 17 tuổi và 6 tháng, thể chất khỏe mạnh, không bị bệnh tật tình nguyện hiến một quả thận cho người khác thì có được phép hay không? Hệ thống pháp luật của chúng ta hiện hành có quy định chi tiết điều này không? 2. Nếu người sống hiến tạng thì họ có quyền và lợi ích gì không? Theo tôi được biết, trên thế giới nếu một người đã hiến tạng, thì người đó được cả xã hội tôn trọng và vinh danh. Xin trân trọng cảm ơn!

Ths. Nguyễn Hoàng Phúc: 1. Theo quy định tại Điều 5 Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến lấy xác, quy định về Quyền hiến mô, bộ phận cơ thể người và hiến xác, theo đó: "Người từ đủ mười tám tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ có quyền hiến mô, bộ phận cơ thể của mình khi còn sống, sau khi chết và hiến xác".

{keywords}
Ths. Nguyễn Hoàng Phúc.

Như vậy, pháp luật quy định rất rõ, chỉ những người từ đủ 18 tuổi, có đủ năng lực hành vi dân sự có quyền đăng ký hiến tặng mô, tạng sau khi chết, chết não. Đối chiếu với quy định trên, nếu một người mới 17 tuổi và 6 tháng không đủ điều kiện để trực tiếp hiến thận cho người khác khi còn sống cho dù bạn có thể chất khỏe mạnh, không bị bệnh tật (Quy định này của pháp luật thể hiện tính nhân văn qua việc bảo đảm tối đa sự ảnh hưởng của người hiến tạng không ảnh hưởng lớn đến thể chất, đặc biệt là tâm sinh lý của người hiến).

Tuy nhiên, luật pháp không giới hạn việc bạn đăng ký hiến tạng sau khi chết, chết não nếu có sự đồng ý của người giám hộ theo quy định của pháp luật.

2. Trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng, bất kỳ người nào đã hiến tạng khi còn sống hoặc sau khi chết, chết não đều được xã hội tôn trọng và Nhà nước vinh danh. Theo đó, không quan trọng trước khi người hiến tạng là ai, giới tính, tôn giáo, địa vị xã hội..., nếu đã hiến tạng đều được xã hội tôn trọng và vinh danh.

Theo quy định của pháp luật Việt Nam, nếu một người đã hiến tạng khi còn sống thì người đó được chăm sóc, phục hồi sức khoẻ miễn phí ngay sau khi thực hiện việc hiến tạng tại cơ sở y tế và được khám sức khỏe định kỳ miễn phí; được tặng thẻ bảo hiểm y tế miễn phí suốt đời; được ưu tiên ghép mô, tạng khi có chỉ định ghép của cơ sở y tế và được tặng Kỷ niệm chương vì sức khỏe nhân dân.

Riêng đối với người hiến tạng sau khi chết, chết não thì được Bộ Y tế truy tặng Kỷ niệm chương Vì sức khỏe nhân dân.

Ngoài ra, tùy từng cơ sở y tế nơi người đó hiến tạng sẽ có thêm những sự hỗ trợ cụ thể khác theo chính sách của mỗi cơ sở y tế đó.

Chí Dân, Nam - 26  Tuổi: Tôi theo dõi trên ti vi về ca hiến tạng hôm 5/9 vừa qua. Xin các giáo sư cho biết đến nay có bao nhiêu người hồi sinh nhờ ghép tạng. Những câu chuyện cảm động ở phòng ghép tạng của các bác sĩ, tôi rất mong các bác sĩ chia sẻ điều này để người dân thấy được tầm quan trọng của ghép tạng? Xin cảm ơn

PGS.TS Nguyễn Hữu Ước: - Tại VN, cho đến nay có gần 1.000 bệnh nhân được cứu sống nhờ kỹ thuật ghép tạng. Trong đó ghép thận là hơn 900 ca, số còn lại là ghép các tạng khác. Riêng về ghép tim thì cả nước đã tiến hành được 13 ca với tỉ lệ thành công về kỹ thuật là 100%.

- Riêng về phẫu thuật ghép tạng, có nhiều đặc điểm riêng khác biệt với các trường hợp phẫu thuật khác. Trong đó quan trọng nhất là tính tổ chức và trách nhiệm. Tức là để tiến hành ghép tạng tại một đơn vị  y tế, sẽ đòi hỏi công tác tổ chức phải vận hành hết sức tốt, tập hợp được sức mạnh của toàn bệnh viện và các đối tác thì mới đạt được thành công. Câu chuyện cảm động ở đây là tính trách nhiệm rất cao trong công việc của từng thành viên nhóm ghép tạng. Vì mỗi một sai sót nhỏ đều dẫn tới hậu quả lớn và sinh mạng của hai con người, một người có tâm hiến tạng, và một người có bệnh nặng cần cứu chữa.

Do vậy, trong khi tiến hành các phẫu thuật ghép tạng có nhiều thời điểm không khí trong phòng mổ của chúng tôi căng như dây đàn. Mọi mệnh lệnh, chỉ định đều rất gay gắt và khẩn trương. Nhưng khi thành công thì mọi sự như vỡ òa tạo cảm giác vô cùng hạnh phúc và sung sướng đối với người thầy thuốc tham gia ca ghép tạng. 

Nguyễn Mạnh Cường, Nam - 33 Tuổi: Em xin hỏi: Người có sức khỏe như thế nào thì có thể hiến tặng tạng? Nếu muốn hiến tặng thì ở đâu, thủ tục cần những gì? Em trân thành cảm ơn!

TS Dư Thị Ngọc Thu: Hiến tặng tạng, về nguyên tắc thì phải có sức khỏe tốt. Nếu bạn có ý nguyện hiến tặng được nhiều mô và cơ quan thì cần phải gìn giữ sức khỏe của mình cho thật tốt nhé.

Khi ở giai đoạn cuối của mình, các bác sĩ sẽ kiểm tra sức khỏe của bạn lúc đó cùng với tiền sử bệnh của bạn sẽ thông tin cho gia đình của bạn là bạn có thể hiến được mô hay cơ quan nào cùng với lý do của nó.

{keywords}
TS Dư Thị Ngọc Thu.

Nếu bạn có viêm gan siêu vi B hay C thì đa phần bạn chỉ có thể hiến được thận cho người cũng bị cùng loại viêm gan của bạn kèm theo điều kiện là tình trạng viêm gan của bạn đang ở giai đoạn ổn định.

Nếu bạn bị bệnh đái tháo đường hay tăng huyết áp, thì sẽ phải đánh giá xem lúc đó tình trạng chức năng cơ quan của bạn đang ở giai đoạn nào có còn nhận được mô hay cơ quan nào?

Nếu bạn bị ung thư, thì chỉ có thể nhận được cơ quan khi chứng minh là bệnh ung thư đó đã khỏi.

Thủ tục hiến tạng rất đơn giản, nếu bạn ở khu vực miền Nam thì bạn liên hệ với Bệnh viện Chợ Rẫy. Nếu ở miền Bắc thì sẽ liên hệ với Trung tâm Điều phối Quốc gia. Có thể liên hệ đăng ký bằng cách đến trực tiếp Trung tâm hay qua đường Bưu điện hay Email.

Bùi Văn Anh, 33 tuổi: Con gái tôi bị tim bẩm sinh. Cháu năm nay 5 tuổi. Tôi muốn được thay thế tim cho cháu. Tôi có thể đến BV Việt Đức hay BV Chợ Rẫy để đăng ký. Con tôi bé thế có ghép tim được ko? Ghép tim thì con tôi có thể sống thêm được bao nhiêu lâu nữa?

PGS.TS. Nguyễn Hữu Ước: Chào Bạn Bùi Văn Anh. Tôi rất chia sẻ với hoàn cảnh của Bạn khi có con không may mắc bệnh tim bẩm sinh.

Trường hợp con của Bạn cần được thăm khám chuyên sâu để xác định tình trạng bệnh lý cụ thể mới kết luận có phải thay tim hay không. Tuy nhiên, nếu phải ghép tim thì trong trường hợp này cũng hết sức phức tạp và không đơn giản vì điều cốt yếu phải có được tim từ người hiến tạng chết não tương ứng.

Trước mắt, Bạn có thể đến các bệnh việc chuyên sâu để thăm khám cho cháu hoặc đến thẳng BV HN Việt Đức là bệnh viện ngoại khoa đặc biệt đã phát triển kỹ thuật ghép tim lớn nhất trong cả nước trong thời gian qua để được thăm khám, tư vấn về trường hợp của con Bạn.

Đức Phúc, 42 tuổi: Tôi được biết thải ghép rất nguy hiểm cho bệnh nhân ghép tạng. Xin các bác sĩ giải thích thải ghép nghĩa là gì? bệnh nhân bị thải ghép có thể chữa được không?

PGS.TS. Nguyễn Hữu Ước: Chào bạn Đức Phúc. Thông thường hệ thống miễn dịch của cơ thể bảo vệ cơ thể khỏi bị nhiễm trùng. Điều này diễn ra khi các tế bào của hệ thống miễn dịch di chuyển khắp cơ thể kiểm tra xem có dấu hiệu gì khác thường từ các tế bào của chính cơ thể mình. Sự thải ghép diễn ra khi các tế bào miễn dịch của cơ thể nhận ra tạng được ghép có sự khác biệt so với những phần còn lại của cơ thể và ra sức phá hủy nó. Nếu thuận lợi, hệ thống miễn dịch sẽ tấn công các tế bào của tạng ghép mới và thậm chí phá hủy nó.

Để ngăn ngừa sự thải ghép, bệnh nhân phải dùng tới một số loại thuốc được gọi là thuốc kháng chống miễn nhiễm (immunosuppressants). Những loại thuốc này giúp ngăn ngừa bảo vệ tạng ghép khỏi sự phá hủy của hệ thống miễn dịch. Sự phế bỏ này có thể xảy ra bất kỳ lúc nào sau khi ghép, vì vậy những thuốc này phải đưa cho bệnh nhân trước khi tiến hành cấy ghép và tiếp tục dùng sau đó.

Để tránh bị từ chối thải ghép, bệnh nhân cần phải tuân thủ nghiêm ngặt chế độ dùng các loại thuốc này. Chính vì vậy, khi bệnh nhân bị thải ghép, đặc biệt khó khăn để điều trị.

Lý Ngọc Liên, 43 tuổi: Tôi muốn đến hiến thận tại BV Việt Đức, tôi mất bao nhiêu thời gian để có thể hiến thận? Có vất vả xếp hàng chờ đợi như đi khám bệnh tại Việt Đức không? Tôi có trả tiền gì không? Tôi có thể biết người tôi sẽ hiến thận ko?

Ths. Nguyễn Hoàng Phúc: Chào bạn Lý Ngọc Liên. Xin cảm ơn Bạn đã quan tâm và có ý nguyện hiến tạng ngay khi còn sống để cứu chữa cho người bệnh tại Bệnh viện HN Việt Đức.

Để hiến tạng nói chung và hiến thận nói riêng, Bạn có thể đến BV.HN Việt Đức hoặc đến Trung tâm điều phối Quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người (Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia: Tầng 2-Khoa khám bệnh, tòa nhà C2, Bệnh viện HN Việt Đức) để được tư vấn, hướng dẫn làm các thủ tục đăng ký hiến tặng cần thiết theo quy trình.

Thời gian để hiến tạng liên quan đến các công đoạn kiểm tra, xét nghiệm, khám, sàng lọc... để bảo đảm việc xác định các chỉ số y sinh học phù hợp... và trên hết là có bảo đảm điều kiện an toàn đến tính mạng, sức khỏe của người hiến tặng hay không. Tuy nhiên, thông thường nếu mọi chỉ số xét nghiệm, kiểm tra hồ sơ pháp lý bảo đảm quy định thì thời gian hoàn thành việc hiến tạng trong vòng 3 tuần.

Khi Bạn đã hiến tạng thì không phải thanh toán chi phí và sẽ được bộ phận tiếp đón chuyên biệt của BV hỗ trợ Bạn.

Ngoài ra, theo quy định của pháp luật, Bạn không được phép biết danh tính của người nhận tạng (ngoại trừ Bạn đồng ý cho người nhận tạng biết danh tính của mình và người nhận tạng cũng đồng ý cho bạn biết danh tính của họ).

Nguyễn Văn Tiến, Nam - 44 Tuổi: Xin chào các bác sĩ đầu ngành của VN. Tôi xin đc hỏi sau hành trình chuyển tạng từ TP.HCM ra Hà Nội vừa qua, liệu sắp tới chúng ta có thể chuyện tạng từ những vùng xa xôi, cách trở hơn thế nữa được không? Liệu có thể đưa người hiến về các bv lớn thực hiện được ghép tạng hay không? Nếu chuyển được sao ta không làm vậy, tại sao lại phải tính đến chuyện mua máy bay chi cho tốn kém?

GS. TS Trịnh Hồng Sơn: Rất cám ơn bạn, những điều bạn nói hoàn toàn đúng trong một hoàn cảnh nào đó. Nếu các bạn nước ngoài hay nhà hảo tâm nào đó trên trái đất này cho chúng tôi 1 cái máy bay trực thăng thì tại sao chúng tôi lại không nhận. Xu hướng toàn cầu là tất yếu, tất cả các nước tiên tiến đều vận chuyển tạng bằng các máy bay chuyên dụng.

Trong hoàn cảnh VN hiện nay hoàn toàn có thể thực hiện được lấy tạng từ những vùng xa xôi hẻo lánh nhất vì các trung tâm ghép tạng đã được đặt ở 3 miền Bắc Trung Nam. Nếu có người hiến tạng chết mất não thì đội ngũ y tế VN hiện nay đủ khả năng vận chuyển người chết hiến tạng về các trung tâm này để hồi sức và lấy tạng hoặc có thể triển khai lấy tạng từ người cho chết não tại tất cả các bệnh viện tỉnh. Vì tất cả các bệnh viện tỉnh có thể chẩn đoán được chết não.

Có thể đưa người hiến về các bệnh viện lớn ghép tạng được nhưng phải được phép của Bộ Y tế (thẩm định theo quy định của pháp luật). Hiện nay cả nước có 14 trung tâm ghép nằm ở rải rác khắp các miền Bắc Trung Nam.

{keywords}

Nguyễn Ngọc Bảo An, Nữ - 28 Tuổi: Nếu tôi đăng ký hiến tạng sau khi qua đời, thì khi còn sống, nếu chẳng may tôi bị bệnh và cần phải ghép tạng, tôi có được ưu tiên gì trong việc chữa bệnh này không? Xin cảm ơn.

Ths. Nguyễn Hoàng Phúc: Việc bạn đã đăng ký hiến tạng sau khi qua đời là một nghĩa cử cao đẹp, được cả cộng đồng, xã hội trân trọng, góp phần mang lại cơ hội cứu chữa tận cùng cho người bệnh đang suy mô, tạng cần phải ghép. Hơn nữa, hành động đó cũng góp phần mang lại hình ảnh sinh động, nhân văn giúp cho cộng đồng, xã hội cùng gần nhau hơn trong cơ hội chung tay làm việc tốt đẹp, việc thiện trong cuộc đời.

Tuy nhiên, xuất phát là hiến tặng vô vụ lợi, từ tâm nguyện của mỗi người, do đó vấn đề về quyền lợi của người hiến tạng chỉ phát sinh sau khi người đó đã hiến tạng và theo quy định của pháp luật, một trong những quyền lợi của người đã hiến tạng là được ưu tiên ghép trong trường hợp bị suy tạng và có chỉ định ghép của bác sỹ.

Nguyen Tam, Nữ - 58 Tuổi: Tôi đang suy thận độ 3b, liệu tôi muốn ghép thận thì có được không. Để ghép thận, tôi sẽ cần phải làm những xét nghiệm gì? Chi phí tổng thể khoảng bao nhiêu cho ca ghép thận? 

GS.TS Trịnh Hồng Sơn: Bạn có thể đến những đơn vị thận lọc máu có hầu hết ở các bệnh viện tỉnh để khám và xác định xem có chỉ định chạy thận nhân tạo hoặc ghép thận không. Các bác sĩ sẽ cho làm các xét nghiệm cơ bản.

Chi phí ca ghép thận hiện nay tại bệnh viện Việt Đức khoảng từ 250 - 500 triệu đồng tùy thuộc bệnh lý thận, bệnh lý phối hợp, nguồn tạng hiến, BHYT có chi trả 1 phần nếu bạn có bảo hiểm y tế.

Đinh Thái Toàn, Nữ - 51 Tuổi: Xin hỏi các bác sĩ, sau ghép tạng, chế độ ăn uống sinh hoạt có ảnh hưởng đến thành công hay tuổi thọ của ca ghép hay không? Ca ghép gan, tim, thận sống được lâu nhất đến nay là bao nhiêu? Xin lỗi các bác sĩ vì hỏi hơi nhiều, nhưng gia đình tôi có người thân mắc cả 3 bệnh này, nên tôi muốn hỏi chi tiết để cân nhắc. Cảm ơn các bác sĩ nhiều!

PGS.TS Nguyễn Hữu Ước: - Xin cảm ơn bạn vì câu hỏi rất quan trọng này. Tư vấn, theo dõi, điều trị sau ghép tạng là một vấn đề mũi nhọn của chúng tôi hiện nay.

Kinh nghiệm theo dõi nhiều bệnh nhân ghép tạng tại BV Việt Đức cho chúng tôi thấy một mâu thuẫn tâm lý rất khó điều chỉnh. Đó là: Sau ghép tạng người bệnh sẽ cảm thấy rất khỏe và như trẻ lại trong mọi hoạt động sinh hoạt cũng như công việc, nên rất dễ chủ quan và thiếu tôn trọng các lời khuyên và hướng dẫn của thầy thuốc; Trái lại, sau khi ghép tạng, người bệnh bắt buộc phải tuân thủ một quy trình theo dõi và điều trị hết sức nghiêm ngặt với mục đích kéo dài tối đa tuổi thọ của tạng ghép. Ví dụ như: chế độ ăn uống, phòng chống nhiễm khuẩn, các hình thức lao động, mức độ sinh hoạt giới tính...

- Chúng tôi luôn hoan nghênh độc giả quan tâm và tìm hiểu chi tiết về vấn đề này. Cho tới nay, ca ghép gan có tuổi thọ lâu nhất ở VN là hơn 5 năm, ghép tim là hơn 4 năm còn ghép thận là trên 13 năm. Trên thế giới, ở các nước phát triển với kinh nghiệm ghép tạng hàng chục nghìn ca, thì tuổi thọ sau ghép tạng có thể kéo dài tới hàng chục năm. Ví dụ như ghép tim thì 50% bệnh nhân sống được 10 năm sau ghép.

Ngoài ra còn phải tính đến việc ghép lại tạng lần hai, lần ba thậm chí là lần 4,5. Tức là, khi tạng ghép hỏng nếu phát hiện kịp thời và tìm được người cho phù hợp thì có thể tiến hành ghép tạng tiếp. Thời gian sống của tạng sau ghép phụ thuộc rất nhiều vào việc tuân thủ các quy định đối với bệnh nhân sau ghép tạng. Thực tế theo dõi các bệnh nhân ghép tim của chúng tôi cho thấy, đa phần các trường hợp tử vong sau ghép 2-3 năm đều có liên quan khá chặt chẽ tới chế độ sinh hoạt sau ghép tạng (ví dụ hút thuốc, uống rượu, sinh hoạt giới tính...). 

Nguyễn Ngọc Thắng , Nam - 54  Tuổi: Tôi có đọc một số bài về hiến, ghép mô, tạng. Tôi muốn hỏi danh sách chờ ghép quốc gia do ai quản lý và bệnh nhân nào sẽ được ưu tiên ghép trước? Xin cảm ơn.

PGS.TS Nguyễn Hữu Ước: Tôi đánh giá cao câu hỏi này của bạn vì nó sẽ giúp giải đáp thắc mắc của rất nhiều người bệnh và nhân viên y tế về lĩnh vực ghép tạng.

Do ghép tạng ở VN chỉ mới phát triển mạnh trong vòng hơn 5 năm gần đây, nên hoạt động ghép tạng vẫn còn nặng tính đơn lẻ ở từng đơn vị y tế. Nghĩa là, mỗi đơn vị ghép tạng ở các bệnh viện sẽ có danh sách chờ ghép riêng của mình. Sau khi trung tâm điều phối ghép tạng quốc gia ra đời, một trong những nhiệm vụ đầu tiên là tổng hợp danh sách chờ ghép tạng từ tất cả các đơn vị y tế để điều phối việc hiến và ghép tạng một cách phù hợp nhất.

Ca ghép tạng thành công ngày 5/9 vừa rồi là minh chứng rõ nét cho hoạt động của trung tâm. Do vậy, trong giai đoạn trước mắt, các bệnh nhân có nhu cầu ghép tạng cũng như thầy thuốc có bệnh nhân ghép tạng nên tham khảo trên các phương tiện thông tin đại chúng và khoa học về hoạt động ghép tạng của các bệnh viện ở VN. Từ đó, chủ động liên hệ trực tiếp với các bệnh viện liên quan để được đưa vào danh sách chờ ghép tạng của các bệnh viện. Đơn vị ghép tạng tại các bệnh viện này sẽ có trách nhiệm chuyển danh sách chờ ghép của mình lên trung tâm điều phối ghép tạng quốc gia để điều hành chung.

Đặng Long, Nam - 31 Tuổi: Kính gửi GS Trịnh Hồng Sơn, trong trường hợp nào nên hiến tạng. Khi chết não có thể cấp cứu được không? Người chết não sống thực vật được hay không? Tôi hay nghe các bác sĩ nói chết não nhưng do không có chuyên môn nên chúng tôi rất khó phân biệt. Xin cảm ơn ông!

GS.TS Trịnh Hồng Sơn: Cám ơn câu hỏi hay quá vì cả ngành y của chúng tôi và đặc biệt là trung tâm điều phối ghép tạng quốc gia đang nỗ lực không ngừng để tuyên truyền vận động cho  người dân hiểu thế nào là chết não và ý nghĩa cao cả của việc hiến tạng cứu người. Nếu mỗi người dân hiểu được thế nào là chết não hiện nay thì mỗi người dân có 1 phần bác sĩ ở trong đó.

Chết não là chắc chắn chết, không thể sống lại được nữa. Trên thế giới cũng như tại VN đến giai đoạn hiện nay chưa có 1 trường hợp nào chẩn đoán chết não mà sống lại được. Chẩn đoán chết não cũng được pháp luật quy định rất cụ thể. Tiêu chuẩn chết não cũng rất dễ giải thích để người dân hiểu. Nôm na là:

Thứ nhất là bệnh nhân hôn mê sâu không thể tiếp xúc được với thế giới bên ngoài. Thứ 2 là không cử động nhúc nhích gì cả ( liệt toàn bộ). Thứ 3 là mất hết các phản xạ của thân não (ví dụ như cho ống hút vào họng thì không ho không sặc..). Thứ 4 là không thể tự thở được mà phải thở máy hoặc bằng bóp bóng. Thứ 5 là một trong các tiêu chuẩn sau: hoặc điện não đồ, hoặc siêu âm đốp le xuyên sọ, hoặc chụp mạch não không còn tín hiệu.

Điều kiện thứ 5 thì tất cả các bệnh viện tỉnh đều đã có thể thực hiện được. Như vậy chẩn đoán chắc chắn chết não không nhất thiết phải được chẩn đoán ở các tuyến trung ương.

Chết não không phải sống thực vật. Người sống thực vật vẫn ăn uống, vẫn tự thở, không liệt. Không nên hiểu lầm chết não với sống thực vật. Người chết não chắc chắn chết. Người chết não không thể là người sống thực vật được. Qua thông tin này nhờ bạn tuyên truyền giúp cho bạn bè, người thân hiểu thế nào là chết não.

Để cám ơn bạn tôi có thể cho số điện thoại của tôi để có thể tư vấn cho bạn về sức khỏe của bạn và gia đình nếu cần thiết: 0913056779.

{keywords}

Nguyễn Nam, Nam - 35 Tuổi: Tôi muốn hỏi hiện BV Chợ Rẫy đã ghép tạng được những bộ phận nào rồi? Tôi thấy chủ yếu ta toàn ghép thận, ghép gan có vẻ độ thành công khó hơn. Không biết BVCR và ngành y có định đầu tư thêm vào lãnh vực ghép tạng không?

TS Dư Thị Ngọc Thu: BV Chợ Rẫy đã bắt đầu tham gia chuyên ngành ghép bằng ghép thận từ 1992 và đến nay đã có kinh nghiệm trên 20 năm, ghép gan thì mới khoảng 5 năm nay và hiện đã trưởng thành trong chuyên môn ghép gan.

Để đáp lại với sự đồng lòng của xã hội trong việc hiến tạng sau khi qua đời như hiện nay, không phải chỉ riêng BVCR mà tất cả các bệnh viện và nhân viên của ngành y tế trên cả nước đều phải khẩn trương tổ chức và phát triển.

Riêng BVCR đang gấp rút triển khai ghép tim, phổi, tụy tạng, giác mạc, ruột... Đang hoàn tất các thủ tục xin phép Bộ Y tế để thực hiện. Tất cả các bác sĩ về nội khoa, ngoại khoa trong BVCR đều đang gấp rút trang bị những phần có liên quan đến chuyên khoa của mình để có thể phục vụ được cho người bệnh khi có người hiến tạng.

Trên cả nước, Bộ Y tế và các chuyên ngành khác có liên quan như: Bộ Tài chính, Thương binh xã hội, Giao thông vận tải, Bảo hiểm y tế.... đều đang chú ý để có thể phát triển tốt nhất và không vi phạm Y đức - Luật pháp Việt Nam.

Dương Thế Thành, Nam - 36 Tuổi: Xin được hỏi các bác sĩ, tỉ lệ thành công sau ghép tim, gan, thận hiện nay là bao nhiêu? Chúng ta có tự tin tỉ lệ này cao hơn hẳn nhiều nước có nền y học phát triển trên thế giới!

PGS.TS Nguyễn Hữu Ước: - Cho tới nay, có thể nói kỹ thuật ghép tạng tại VN (tim, gan, thận) đã đạt mức hoàn thiện như các trung tâm lớn trên thế giới với tỉ lệ thành công xấp xỉ 100% về mặt kỹ thuật ghép. Tuy nhiên, thời gian sống sau ghép phụ thuộc vào nhiều yếu tố: hòa hợp tổ chức giữa người cho và người nhận, mức độ tuân thủ chế độ sinh hoạt và điều trị sau ghép của người bệnh, quy trình và kinh nghiệm theo dõi bệnh nhân sau ghép của các đơn vị y tế....

Trần Lệ, Nữ - 30 Tuổi: Ở quê tôi hôm trước có người lên Chợ Rẫy tính hiến thận. Thế nhưng khi thấy cậu ấy quá nghèo bác sĩ khuyên về đi. Vì hoàn cảnh khó khăn thế không có tiền nằm viện, thuốc men và bồi dưỡng. Như vậy nếu muốn hiến thận lại còn phải tốn thêm tiền sao? Người hiến tạng không nhận được bất kỳ hỗ trợ nào?

GS. TS Trịnh Hồng Sơn: Tôi không biết cụ thể bệnh nhân này cho nên tôi không có bình luận gì. Nghề y của chúng tôi cần phải rất thận trọng cho nên tôi có ý thức thận trọng ngay khi trả lời các câu hỏi. Cuộc sống theo tôi rất ngắn ngủi, vì thế tôi rất quý trọng cuộc sống. Để quý trọng cuộc sống nó thể hiện ở chỗ đừng làm rối tung lên những điều không cần thiết, nhất là làm cho nhiều người buồn. Trường hợp của bạn có lẽ bác sĩ thấy hoàn cảnh bệnh nhân hiến thận khó khăn nên khi hiến xong có thể ảnh hưởng đến sức khỏe. Bác sĩ khuyên về có ý rất tốt đấy.

Nhà nước đã quy định rất rõ về quyền lợi của người hiến tạng khi còn sống: thẻ BHYT, kỷ niệm chương...

Nguyễn Mai Liên, Nam - 26 Tuổi: Ngoài chết não, tôi biết có thể hiến sống. Vậy khi hiến sống, chúng ta có thể hiến được những bộ phận nào. Hiến một phần các bộ phận này thì sk tôi có bị sụt giảm nhiều không?

PGS.TS Nguyễn Hữu Ước: Trên nguyên tắc, hiến tạng từ người cho sống được hiểu là sau khi hiến, phần tạng còn lại của người hiến vẫn đảm bảo chức năng sống bình thường cho người hiến tạng, và phần tạng hiến đi đủ đảm bảo chức năng của một tạng trong cơ thể người nhận tạng. Ví dụ như, người hiến có hai quả thận có thể cho đi một quả. Con người có thể sống bằng một nửa lá gan, nửa còn lại có thể hiến đi.

Về mặt lý thuyết thì không gì bằng một cơ thể hoàn chỉnh như tạo hóa sinh ra. Tuy nhiên, có rất nhiều nghiên cứu chứng minh rằng, con người có thể sống bình thường sau khi hiến một phần tạng của mình như một quả thận hay một phần lá gan.

Nguyễn Thị Tâm, Nữ - 56 Tuổi: Hiện BHYT ở Việt Nam đã hỗ trợ những phần nào cho người ghép tạng rồi ạ? Đây là điều những người suy thận nghèo như chúng tôi đặc biệt quan tâm. Xin cảm ơn các bác sĩ!

PGS.TS Nguyễn Hữu Ước: Ghép tạng là một loại phẫu thuật hết sức đặc thù, đặc biệt. Do vậy, nếu tính đủ chi phí ghép tạng giống như các nước phát triển trên thế giới thì giá thành của một ca sẽ rất cao, gấp 5-7 lần mức chi phí hiện nay ở VN. Mặt khác, chi phí cho ghép tạng là rất cao so với mặt bằng phẫu thuật và điều trị thông thường nên BHYT và nhà nước chưa thể hỗ trợ toàn bộ chi phí ghép tạng hiện nay.

Tuy nhiên, từ tháng 4/2014, BHYT VN đã bắt đầu chi trả một phần viện phí cho bệnh nhân ghép tạng, chủ yếu liên quan tới thuốc và các chi phí thông thường khác trong quá trình ghép tạng và điều trị.

Ninh Văn Toàn, Nam - 29 Tuổi: Chào các bác sĩ, tôi rất muốn biết chi phí cụ thể cho mỗi ca ghép tim, gan, thận của VN? Tôi thấy VietNamNet nói rẻ bằng 1/4-1/5 thế giới, vậy có phải ghép tạng ở VN rẻ nhất thế giới? Nếu trường hợp tôi phải ghép gan của 1 người hiến sống, ngoài chi phí phẫu thuật tôi có phải trả thêm những khoản nào khác không? Xin cám ơn các giáo sư!

GS.TS Trịnh Hồng Sơn: Bạn hỏi chi phí cụ thể mỗi ca ghép tim, gan thận của VN tôi không thể trả lời chính xác được vì có chi phí cụ thể mỗi ca. Hiện tại tại bệnh viện Việt Đức chi phí 1 ca ghép thận khoảng từ 250 - 500 triệu đồng tùy thuộc vào bệnh lý thận, bệnh phối hợp và nguồn tạng ghép...

Đối với 1 ca ghép tim chi phí khoảng từ 500 triệu đến 1 tỷ đồng. 1 ca ghép gan là 1,5 tỷ đồng.

Tôi được biết là 1 ca ghép gan ở Mỹ là 15,5 tỷ đồng, ghép tim là 26,1 tỷ đồng, ghép thận là 7 tỷ.

Nếu bạn ghép gan 1 người hiến sống thì ngoài chi phí phẫu thuật thì còn nhiều các khoản chi phí khác như chống thải ghép sau ghép, theo dõi định kỳ...

Nếu có BHYT thì rất tốt.

Nguyễn Tiến Hưng, Nam - 24 Tuổi: Bệnh nhân ghép thận xong có phải sử dụng thuốc nữa không? Nếu có thì những loại thuốc gì ạ? Chi sau điều trị sau ghép có tốn kém không ja? Xin cảm ơn các bác sĩ!

PGS.TS Nguyễn Hữu Ước: Chắc bạn không phải là bệnh nhân ghép tạng hoặc đang chờ ghép tạng nhưng chưa được tư vấn kỹ càng? Vì điều trị chống thải ghép suốt đời sau ghép tạng là một biện pháp vô cùng quan trọng để kéo dài tuổi thọ tạng ghép. Dùng thuốc gì và liều lượng bao nhiêu sẽ do các bác sĩ chỉ định sau khi ghép tạng. Tôi không nắm rõ chi phí điều trị chống thải ghép sau ghép thận. Đối với ghép tim, mức chi phí này khoảng 15 triệu/tháng tiền thuốc trong đó BHYT hỗ trợ khoảng 12 triệu.

Nguyễn Giang Tùng, Nữ - 19 Tuổi: Em đã đăng ký hiến tạng sau khi chết não, nếu chẳng may em bị tai nạn và chết não, nhưng người nhà em không biết em đăng ký thì bv có quyền lấy tạng hay không ạ? Thực sự em rất cân nhắc, vì cũng không muốn nói với bố mẹ, sợ mọi người sốc ạ!

TS. BS Dư Thị Ngọc Thu: Theo luật pháp Việt Nam, bạn trên 18 tuổi thì bạn có quyền chịu trách nhiệm về những quyết định của mình. Tuy nhiên, với mối liên hệ về mặt tình cảm, không riêng gì ở Việt Nam mà cả nhiều nước trên thế giới đều cần có ý kiến của gia đình. Chỉ cần có 1 trong những thành viên trong gia đình của bạn (nếu bạn chưa có gia đình thì cha, mẹ hay người bảo hộ, nếu đã có gia đình thì chính là chồng và các con trên 18 tuổi của bạn).

Nên khi bạn mặc dù đã đăng ký hiến tạng nhưng không phải 100% là bạn có thể hiến tạng được khi chẳng may mình qua đời, nó còn lệ thuộc vào rất nhiều điều kiện và hoàn cảnh lúc đó: như bạn mất vì bệnh lý nào, ở đâu, có kịp thời gian để có thể nhận tạng được không?...

Nên cái giá trị trước mắt mà bạn có thể thực hiện được sau khi bạn đăng ký hiến tạng là bạn cần phải thuyết phục với người thân của mình cùng đồng thuận với mình và giúp mình có thể thực hiện được nguyện vọng và giai đoạn cuối của cuộc đời.

Bạn đừng lo, từ từ thời gian sẽ giúp bạn với những thông tin trong cộng đồng, như bạn đọc và bình luận việc hiến tạng của những người khác với cha mẹ của bạn, xem thử thái độ của cha mẹ và người thân... Từ từ tùy thời cơ bạn sẽ công khai việc của bạn.

Nguyễn Ngọc Ly, Nữ - 20 Tuổi: Cháu muốn đăng ký hiến tạng sau khi qua đời, cháu có thể đăng ký ở những đâu? và cháu có được chỉ định người nhận tạng của cháu không? (ví dụ như là người nghèo, người neo đơn, ....)

GS.TS Trịnh Hồng Sơn: Được. Hiến tạng sau khi qua đời ở trường hợp bạn hỏi có nghĩa là hiến xác. Bạn có thể đến đăng ký ở tại các trường đại học y khoa. Hiện nay bạn có thể đến đăng ký và làm các thủ tục tại trung tâm điều phối ghép tạng quốc gia.

Nếu cháu muốn hiến quả thận hoặc 1 nửa lá gan cháu có thể chỉ định được người nhận nếu hàng loạt người nhận có đủ điều kiện ghép trong cùng 1 thời điểm và theo đúng quy định của pháp luật.

Đặng Thị Yến, Nữ - 29 Tuổi: Tôi ghép thận xong có thể có con bình thường không? Thuốc điều trị sau ghép có ảnh hưởng đến thai nhi không?

GS.TS Trịnh Hồng Sơn: Bạn có thể có con bình thường. Khi có thai bạn cần đến khám bác sĩ chuyên khoa để cho lời khuyên.

Nguyễn Thanh Hoa, Nữ - 25 Tuổi: Xin chào các giáo sư ạ! Cháu có bạn bên Mỹ, khi đọc được thông tin nguồn tạng tại VN đang khan hiếm, bạn ấy muốn đợt tới khi về VN sẽ đăng ký hiến tạng tại Hà Nội, nhưng không biết thủ tục với người nước ngoài thì có gì khác và phức tạp không ạ?

GS. TS Trịnh Hồng Sơn: Rất cám ơn bạn. Bạn có thể đến trung tâm điều phối ghép tạng quốc gia tại 40 Tràng Thi - Hà Nội để tìm hiểu trao đổi và làm các thủ tục theo đúng quy định của pháp luật.

Đặng Thành Nam, Nam - 39 Tuổi: Thưa PGS Ước: Xin giáo sư có thể cho biết việc ghép tim tại VN hiện nay có giới hạn độ tuổi và ghép tim chỉ được chỉ định cho những trường hợp nào? Như trường hợp con tôi bị tim bẩm sinh, cháu mới 12 tuổi mà luật mình chưa cho phép dưới 18 tuổi hiến tạng, vậy nếu nhận tim của người lớn hơn như vậy có ảnh hưởng gì không? Sau ghép con tôi có cần chế độ đặc biệt hơn những trường hợp ghép tim khác hay không? Tại VN đã có trường hợp trẻ nhỏ nào được ghép tim thành công và kéo dài sự sống đến nay không ạ?

PGS.TS Nguyễn Hữu Ước: - Hiện nay tại VN, không có giới hạn độ tuổi tối thiểu cho ghép tim. Chỉ có giới hạn tuổi tối đa là dưới 65 tuổi. Các trường hợp bị bệnh tim giai đoạn cuối, không có giải pháp điều trị khác thì hầu hết đều có chỉ định ghép tim bao gồm cả bệnh tim mắc phải và bệnh tim bẩm sinh nếu thương tổn giải phẫu cho phép (ví dụ chỉ có một số bệnh tim bẩm sinh - không phải tất cả - mới có thể ghép tim).

- Trong ghép tim không cần thiết sự tương đồng về tuổi giữa người cho và người nhận. Yếu tố quan trọng nhất là trọng lượng giữa người cho và người nhận chênh lệch không quá 30%. Tức là, một cháu 12 tuổi có thể nhận tim của người hiến 40 tuổi là chuyện bình thường.

- Việc theo dõi và điều trị sau ghép tim ở trẻ em khó hơn ở người lớn rất nhiều, trong đó chủ yếu liên quan đến sự tuân thủ các chế độ sinh hoạt của bệnh nhân sau ghép tạng và sức đề kháng của bệnh nhân không giống với người lớn.

- BV Việt Đức đã ghép tim thành công cho một bé gái 13 tuổi. Sau ghép cháu rất khỏe nhưng rồi bị nhiễm trùng phổi và tử vong sau ghép vài tháng. Do sử dụng thuốc ức chế miễn dịch liều cao với bệnh nhân sau ghép tạng, nên khi có nhiễm trùng xảy ra thì sẽ vô cùng khó điều trị so với các bệnh nhân thông thường.

{keywords}

Hà Văn Hà, Nam - 47 Tuổi: Tôi đã nghe đài và các báo đưa tin về thành công của ca ghép tạng xuyên Việt vừa qua. Mọi người đã chúc mừng bác sĩ và ê kíp rồi, cũng chúc mừng bệnh nhân rồi. Tôi xin được bày tỏ lòng tri ân tới người đã hiến tạng và gia đình của họ. Liệu có cách nào đó để ghi nhớ nghĩa cử cao đẹp này của họ không, để xã hội, con cháu của họ sau này nhìn đó mà noi gương?

TS.BS Dư Thị Ngọc Thu: Bạn mong muốn bày tỏ lòng tri ân với người hiến tạng và gia đình của họ sẽ có nhiều cách: 1. Bằng hành động của mình là trở thành những tình nguyện viên hỗ trợ lan truyền những thông tin về hiến tạng cứu người cho bạn bè và đồng nghiệp của mình qua facebook của bạn chẳng hạn...

2. Bạn muốn gởi thư cám ơn gia đình người hiến tạng xin thông qua trung tâm điều phối sẽ giúp bạn chuyển thư này đến gia đình.

3. Nếu bạn là doanh nhân thành đạt, bạn có thể ủng hộ bằng tiền hoặc các hiện vật cần đầu tư và phát triển các mạng lưới quản lý xin gởi đến Đơn vị Y xã hội của BVCR. Chúng tôi sẽ hứa thực hiện đúng mục đích yêu cầu của bạn.

Trịnh Thị Xuân Thu, Nữ - 27 Tuổi: Thưa GS Sơn, với vị trí Giám đốc Trung tâm điều phối ghép tạng quốc gia, với tình trạng khan hiếm nguồn tạng như hiện tại, ông có nghĩ chúng ta cần có hình thức khuyến khích, chính sách ưu tiên gì với người hiến hay không?

GS.TS Trịnh Hồng Sơn: Trung tâm điều phối ghép tạng quốc gia cũng đang tìm kiếm mô hình cho phù hợp nhất để khuyến khích  ưu tiên những người hiến tạng ngoài các điều khoản quy định của pháp luật như người hiến được cấp thẻ BHYT, tặng kỷ niệm chương. Nếu bạn có những ý tưởng hoặc những phương sách nào thì hãy mách chúng tôi.

Nguyễn Phương Lan, Nữ - 35 Tuổi: Xin cho biết, bố mẹ có quyền hiến tặng nội tạng của con đã chết do tai nạn giao thông không?

PGS.TS Nguyễn Hữu Ước: Mọi trường hợp bệnh nặng hoặc tử vong mà không có liên quan đến các vấn đề pháp luật thì đều có thể hiến tặng tạng, mô tổ chức. Hiện tại ở VN, theo truyền thống như nhiều nước châu Á khác, việc quyết định hiến tạng, mô tổ chức ở người chết não hoặc mới tử vong hoàn toàn phụ thuộc vào quyết định và sự đồng thuận của các thân nhân trong đó gần nhất là bố mẹ, vợ chồng, hoặc con cái.

Hoàng Nam, Nam - 41 Tuổi: Xin quý báo cho biết: • Có phải Trung tâm điều phối ghép tạng quốc gia thuộc BV Việt Đức? • Có thể tiết lộ danh tính người nhận cho người hiến hoặc người hiến cho người nhận được không. Nếu trường hợp tôi được nhận tạng, tôi có thể xin thông tin của người hiến để cảm tạ hay không? • Người đã hiến tạng sau khi chết, chết não có lợi ích gì cho chính bản thân họ hay không? • Có nên hợp pháp hóa việc mua, bán nội tạng vì thực tế có rất nhiều người có nhu cầu bán và mua, đặc biệt là thận?

Ths. Nguyễn Hoàng Phúc: - Trung tâm Điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người (Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia) là đơn vị sự nghiệp thuộc Bộ Y tế, được thành lập theo quyết định số 2002/QĐ-TTg ngày 10/11/2011 của Thủ tướng. Trung tâm không phải là đơn vị thuộc BV Việt Đức.

- Theo quy định tại khoản 9, điều 11; khoản 1 điều 38 về hành vi nghiêm cấm và mã hóa thông tin của luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến lấy xác thì mọi thông tin về người hiến, người được ghép bộ phận cơ thể người phải được mã hóa thông tin và bảo mật; nghiêm cấm tiết lộ thông tin, bí mật về người hiến và người được ghép trái với quy định của pháp luật.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt nếu người hiến hoặc người nhận tạng trong đơn đăng ký hiến, ghép không phản đối việc giữ bí mật thông tin hoặc người hiến và người được ghép là người có cùng dòng máu về trực hệ hoặc có họ trong phạm vi ba đời... thì không áp dụng quy định này. Và trên thực tế, hầu hết người đăng ký hiến tạng hoặc đã hiến tạng đều muốn giữ bí mật về danh tính.

Như vậy, trong trường hợp nếu người hiến tạng đồng ý cho cung cấp thông tin thì sau khi nhận được tạng, bạn có thể tìm gặp người hiến tặng.

- Người đã hiến tạng sau khi chết, chết não có lợi ích gì cho chính bản thân họ hay không?

Đây là một vấn đề đặc biệt ý nghĩa, không ít người còn khá mơ hồ khi cho rằng nếu hiến tạng chỉ có lợi, ý nghĩa cho người nhận. Tuy nhiên, giá trị của việc hiến tặng mô, tạng sau khi chết, chết não là vô cùng to lớn cho chính người đã hiến tặng, bởi: Trước khi hiến tạng, khi còn sống, người hiến đã có ý nguyện, tâm ý trao tặng một phần cơ thể của mình cho người khác như một món quà vô giá, quà tặng sự sống.

Tiếp cận vấn đề này từ góc nhìn tôn giáo cho chúng ta thấy rõ vấn đề hơn. Linh mục Phan Khắc Từ (Phó Chủ tịch Ủy ban đoàn kết công giáo Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội vận động hiến tặng mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam): “Với hành động hiến tặng mô tạng, mình đem lại cuộc sống, hạnh phúc cho người khác thì nếu mình có mất mát, thiệt thòi thì cũng đó là điều vinh dự. Phải quan niệm rằng, mình cho đi cũng chính là mình được nhận về”, còn Hòa thượng Thích Gia Quang (Phó Chủ tịch Hội đồng trị sự Giáo Hội Phật giáo Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội vận động hiến tặng mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam) cũng từng chia sẻ: “Việc hiến tặng tạng cho những bệnh nhân hiểm nghèo là việc làm rất phù hợp với Phật giáo, nó mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc và mang đến hạnh từ bi của Phật giáo”.

Qua đó cho thấy, sinh, lão, bệnh, tử là quy luật của tự nhiên, sinh có hẹn, tử bất kỳ, nếu biết chắc chắn rằng ngay cả sau khi chết vẫn còn đem cơ hội sống cho những người bệnh thì đó là cái chết không lãng phí, cao đẹp tại sao lại không nên làm? Và đó thực sự là một món quà mang lại cơ hội sống cho rất nhiều người, trong đó có cả những người bạn chưa hề quen biết, dù bạn không muốn thì bạn vẫn trở thành “bất tử”, bạn không muốn trở thành anh hùng thì bạn vẫn là “Anh hùng” trong trái tim của họ và của rất nhiều người đang sống. Bởi vậy, mong rằng sẽ có nhiều hơn những tấm lòng biến đau thương thành hành động cao đẹp hiến tặng mô, tạng sau khi chết, chết não, góp phần làm hồi sinh sự sống, thăng hoa những phẩm chất cao thượng, tốt đẹp của người Việt khi thực hiện những “Việc cần làm”: Lợi mình - Lợi người.

- Trên thế giới hiện nay không có một quốc gia nào hợp pháp hóa việc mua, bán nội tạng. Do đó, việc pháp luật Việt Nam quy định nghiêm cấm hành mua, bán nội tạng là không ngoại lệ.

Và hiện nay, trong dự thảo bộ luật Hình sự sửa đổi, bổ sung đã đưa vào một điều luật mới, điều 153 về tội mua bán, chiếm đoạt bộ phận cơ thể người, tạo nên hệ thống chỉ thể, đồng bộ nghiêm cấm hành vi mua bán nội tạng, xem tính mạng, sức khỏe con người như một món hàng hóa.

Nguyễn Trọng Tiến, Nam - 42 Tuổi: Xin chào các bác sĩ! Vừa qua đọc hành trình vận chuyển tạng mà tôi thấy nghẹt thở. May mắn quả tim, lá gan đã về kịp giờ. Tôi thắc mắc, chúng ta đã nói liên hiệp tốt, điều phối tốt, tại sao việc sắp xếp chuyến bay, giờ bay lại gặp trục trặc và thiếu chủ động như vậy?

PGS.TS Nguyễn Hữu Ước: Cảm ơn bạn đã quan tâm đến đặc điểm quan trọng nhất của sự kiện vừa qua. Xin nhấn mạnh lần nữa là trong ca ghép tạng vừa qua, chúng ta đã sử dụng hàng không thương mại để vận chuyển tạng. Ghép tạng là một kỹ thuật không được dự báo trước, mọi quá trình sẽ vô cùng gấp gáp khi có người hiến tạng chết não.

Do vậy, những trục trặc gặp phải trong sự kiện vừa rồi là điều không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, "có đi thì mới có đến", chúng ta phải làm thì mới có kinh nghiệm để cho những lần tiếp theo thuận lợi và tốt đẹp hơn. Chi phí chuyến bay riêng phục vụ ghép tạng giống như các nước phát triển vô cùng đắt đỏ mà hầu như không có một người bệnh nào có thể chi trả được.

Nguyễn Bảo Anh, Nữ - 27 Tuổi: Xin hỏi tôi ở Ninh Bình thì có thể đăng kí hiến tạng ở Bệnh viện tỉnh được không?

Ths. Nguyễn Hoàng Phúc: Pháp luật về hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác quy định bất kỳ ai từ đủ 18 tuổi, có đủ năng lực hành vi dân sự có quyền đăng ký hiến tặng mô, tạng sau khi chết, chết não.

Do vậy, nếu bạn muốn đăng ký hiến tặng mô, tạng khi còn sống hoặc sau khi chết/chết não thì có thể đến cơ sở y tế gần nhất để bày tỏ ý nguyện đó. Cơ sở y tế sẽ có trách nhiệm tiếp nhận thông tin để báo về Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia và Trung tâm sẽ thông tin đến cơ sở y tế có chức năng phù hợp để tiếp nhận đơn đăng ký hiến tặng mô, tạng khi còn sống hoặc sau khi chết/chết não và hoàn tất thủ tục pháp lý, tư vấn, cấp thẻ đăng ký hiến tặng mô, tạng (hiến sau khi chết/chết não). 

Ngoài ra, bạn cũng có thể đến thẳng Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia để được tư vấn, trợ giúp hoặc hỗ trợ trực tiếp để đăng ký hiến tạng khi còn sống hoặc cấp thẻ ghi nhận đăng ký hiến tặng mô, tạng (sau khi chết/chết não). 

Như vậy, nếu bạn đang ở Ninh Bình, hoàn toàn có thể đến đăng ký hiến tạng tại Bệnh viện tỉnh Ninh Bình.

Nguyễn Anh, Nam - 40 Tuổi: Tôi có một người bạn là người gốc Việt, quốc tịch Nga mắc suy thận. Bạn tôi đã có người tình nguyện hiến là người Nga. Bạn tôi có thể về Việt Nam để ghép thận được không?

PGS.TS Nguyễn Hữu Ước: Luật pháp VN không có vùng cấm đối với việc ghép tạng cho người nước ngoài. BV Việt Đức đã thực hiện ghép tạng cho người nước ngoài với người hiến cùng quốc tịch. Tuy nhiên, người bệnh nước ngoài cần tuân thủ mọi quy định với ghép tạng theo pháp luật VN.

Nguyễn Mỹ, Nam - 40 Tuổi: Cho tôi hỏi hiến tạng thì chi phí phẫu thuật, ma chay người hiến có được hỗ trợ hay phải tự chi trả?

TS Dư Thị Ngọc Thu: Để có thể có một chút biểu hiện sự cám ơn tấm lòng thiện nguyện của người hiến tạng và gia đình về việc cứu người bệnh bị suy chức năng tạng, theo qui định của Luật hiến, lấy, ghép mô và bộ phận cơ thể người của Việt Nam ở điều 24-25 của mục 2 chương 3 qui định rõ các chi phí về áo quan và ma chay sẽ được Bộ Tài chính chi trả. Tuy nhiên, về viện phí của người hiến cho đến nay chưa có sự hỗ trợ của BHYT. BVCR hiện đang chịu trách nhiệm miễn giảm cho người hiến tạng.

Ngoài ra Đơn vị Y xã hội của BVCR sẽ tiếp tục liên hệ, giúp đỡ gia đình khi cần thiết và trong phạm vi qui định của Y đức và Pháp luật Việt Nam.

Hữu Nam, Nam - 57 Tuổi: Có phải ghép gan là phương pháp tốt nhất để điều trị ung thư gan hay không? Những ai được và không được ghép gan? Rủi ro sau khi ghép gan có lớn ko? Tôi sẽ phải chi trả khoảng bao nhiêu tiền để ghép gan?

GS.TS Trịnh Hồng Sơn: Đúng, hiện tại ghép gan là phương pháp điều trị tốt nhất để điều trị ung thư gan có xơ gan kết hợp với điều kiện tiêu chuẩn rất rõ ràng và cụ thể. Các tiêu chuẩn này đã được thống nhất toàn cầu như tiêu chuẩn của Barcenola, Califorlia, Milan...( nơi diễn ra các hội nghị quốc tế đồng thuận). Nếu ghép không đúng chỉ định thì không phải là phương pháp tốt nhất. Những chỉ định và chống chỉ định của ghép gan cũng đã được chuẩn hóa. Ví dụ ung thư gan nhưng di căn xa (xương phổi...) thì không có chỉ định ghép.

Bất cứ 1 cuộc phẫu thuật nào cũng có rủi ro dù lớn hay nhỏ. Tại bệnh viện Việt Đức 25 ca ghép gan thì tử vong 2 trường hợp, các trường  hợp khác đều tiến triển tốt. Tỷ lệ này là ở mức ngang bằng với các nước phát triển.

Bạn sẽ phải chi trả 1,5 tỷ đồng để ghép gan. 

Nguyen Thi Kim Lien, Nữ - 35 Tuổi: Thưa các giáo sư, cho em xin được hỏi thủ tục và điều kiện để được hiến xác khi chết như thế nào ạ? Quyền lợi và nghĩa vụ khi hiến xác? Nếu lúc mình đăng ký địa chỉ ở HN nhưng lúc chết lại ở Sài Gòn thì phải như thế nào? Mong các giáo sư giải thích cho em được rõ ạ.

TS Dư Thị Ngọc Thu: Hiến xác xin bạn liên hệ đến Các trường Đại học Y khoa, tại đây mới có chức năng bảo quản xác. Trung tâm Điều phối chỉ có chức năng tiếp nhận mô và cơ quan hiến mà thôi. Khi đã nói đến từ hiến tặng thì sẽ không có bất kỳ quyền lợi gì cả bạn à. Chỉ có sự lo lắng cho người sau khi hiến từ tấm lòng của xã hội mà thôi thưa bạn.

Thủ tục hiến xin bạn liên hệ với cơ quan chịu trách nhiệm sẽ có hướng dẫn thực hiện. Nếu ở miền Bắc thì trung tâm điều phối quốc gia. Nếu ở miền nam thì BVCR.

Để có thể thực hiện được hiến tạng thì chính người thân của gia đình bạn sẽ thông tin cho bác sĩ điều trị về ý nguyện và gọi trực tiếp đến trung tâm để báo tin. Khi đó sẽ có nhân viên theo dõi và thực hiện.

Nguyễn Hải Yến, Nam - 38 Tuổi: Tôi muốn biết hiện BHYT của ta đã đồng ý thanh toán cho ghép tạng hay chưa? Nếu có thì hiện thanh toán ở những hạng mục nào và bao nhiêu %. Vì thực tế chi phí ghép tạng rất lớn, nếu không được BH hỗ trợ thì những người nghèo như chúng tôi không biết bao giờ mới với tới được.

TS Dư Thị Ngọc Thu: Hiện tại BHYT chỉ mới chi trả khoảng 80-90% chi phí cho ghép tạng tùy thuộc vào loại BHYT của người thụ hưởng. BHYT chưa chi trả cho người hiến tạng khi chết não. Mong muốn trong tương lai của ngành y tế là tất cả người bệnh dù giàu hay nghèo đều có thể chọn lựa được phương pháp điều trị thay thế là ghép cơ quan.

Nguyễn Minh Quân, Nam - 33 Tuổi: Cho tôi hỏi hiện nay cũng có nhiều người hỏi về việc hiến tạng nhưng thông tin rất ít. Thực tình chỉ gần đây khi báo chí đưa tin nhiều về vụ ghép tạng cho 2 bệnh nhân ở Việt Đức tôi mới biết đến hiến tạng. Tôi quan tâm để hiến được thì thủ tục có gì rắc rối, phức tạp không? Tôi có cần chứng minh tình trạng sức khỏe hay không? Sau khi tôi hiến tạng tôi có được ưu tiên gì không (giống như hiến máu chăng?)

TS Dư Thị Ngọc Thu: Xin cám ơn tấm lòng thiện nguyện của bạn. Xin bạn thông cảm, vì việc này cũng chỉ mới bắt đầu tại VN trong vòng 2-3 năm nay, nên thông tin cũng chưa nhiều. Chúng tôi đang tìm cách làm sao cho tất cả mọi người đều có thể nhận được thông tin. 

Về thủ tục ghép tạng thì không có gì rắc rối cả, chỉ cần sự quyết tâm của mình. Bạn có thể tham khảo trên trang web của trung tâm điều phối quốc gia hay của BVCR sẽ có đơn và sự hướng dẫn cho bạn.

Chỉ cần bạn biết tình trạng sức khỏe của mình bây giờ không mắc bệnh là được. Đối với hiến tạng thì cái vinh dự lớn nhất là bạn sẽ nhận được sự biết ơn và chăm sóc của cộng đồng, xã hội.

Đặng Đình Hoan, Nam - 38 Tuổi: Chúng ta vẫn luôn nói nguồn hiến của chúng ta đang cực kỳ ít, một trong những lý do là người dân còn nặng nề chuyện "chết phải toàn thây". Chẳng lẽ không có cách nào để khoan thông tư tưởng này sao?

Ths.Nguyễn Hoàng Phúc: Đúng là một trong những vấn đề khó khăn nhất hiện nay là nhận thức, quan niệm còn khá nặng nề về cái chết toàn thây. Tuy nhiên, qua tiếp xúc với các các bậc tu hành, các vị chức sắc tôn giáo, những người có tiếng nói trong đời sống tâm linh mới vỡ lẽ ra rằng, trong các tôn giáo chính thống hiện nay trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng, không có một tôn giáo nào nói về cái “chết toàn thây”, không tôn giáo nào nói rằng hiến tặng mô, tạng là điều không nên và cũng không có tư tưởng tôn giáo cho rằng người hiến tặng mô, tạng là sẽ không được lên “thiên đường”, về với cảnh giới an vui của chư Phật..., mà ngược lại, chính các bậc tu hành, các nhà sư, các linh mục... đều nói rằng trong giáo lý của đạo Phật, đạo Thiên chúa... đó là một nghĩa cử vô cùng cao đẹp, một việc làm bố thí ba la mật thù thắng trên hành trình tâm linh của mỗi người.

Chính Giáo hoàng Pope John Paul II là người rất ủng hộ việc hiến tạng, Ngài đã gửi điện mừng tới Hội nghị quốc tế lần thứ 1 về hiến tạng (năm 1991) với thông điệp: “Nhà thờ Thiên chúa giáo sẽ thúc đẩy một sự thật rằng cần có những người hiến tạng và những người Thiên chúa giáo sẽ chấp nhận điều này như là một thử thách lòng hào hiệp và tình anh em”.

Như vậy, không có tôn giáo nào cho rằng phải chết toàn thây và cũng không có tôn giáo nào cổ súy cho việc chết toàn thây. Ngay cả các nước quốc giáo như Myanmar, Srilanca, Singgapore, Thái Lan, Lào, Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản -  những đất nước có nền văn hóa rất gần với chúng ta cũng không hề có quan niệm về cái chết toàn thây như vậy.
Vì vậy, nếu mọi người hiểu biết rõ vấn đề về chết toàn thây như vậy, chắc chắn sẽ không còn rào cản nào như vậy.

Vừa qua, Hội vận động hiến tặng mô, tạng Việt Nam đã ra đời và trong thành phần Ban chấp hành Hội có rất nhiều vị chức sắc tôn giáo tham gia, cùng chia sẻ, vận động mọi người dân và xã hội tự nguyện đăng ký hiến và hiến mô, tạng khi còn sống hoặc sau chết não vì mục đích nhân đạo cứu chữa người bệnh và nghiên cứu y học.

Phúc Mai, Nam - 31 Tuổi: Người hiến tạng có được quyền lợi gì hay không? Ví dụ chi phí hay như thế nào. Nếu người chết não có hai con nhỏ chưa đủ 18 tuổi, khi hiến tạng con họ có được quyền lợi gì hay không?

TS Dư Thị Ngọc Thu: Nói là hiến tặng thì chỉ với mục đích nhân đạo, sẽ chỉ nhận được sự chăm sóc của cộng đồng và xã hội mà thôi.

Trong trường hợp gia đình đơn chiếc, có trẻ em nhưng không còn người bảo bọc thì chúng tôi sẽ có kế hoạch bảo trợ từ Bộ LĐ-TB&XH, các mạnh thường quân... sẽ giúp các em có thể trưởng thành thành công dân tốt và có nghề tự mưu sinh. 

Việc này sẽ tùy thuộc vào hoàn cảnh của từng đối tượng chúng tôi sẽ có hướng giúp đỡ khác nhau.

Khánh Ngọc, Nữ - 26 Tuổi: Kính gửi thạc sĩ Phúc, xin ông cho biết khó khăn lớn nhất hiện nay khi đi vận động hiến tạng là gì? Tôi đã đăng ký hiến bộ phận cơ thể người nếu có rủi ro nhưng mọi người đều bảo tôi "điên à, sao nghĩ đến điềm gở", trong công tác vận động, các bác sĩ có gặp phải những điều đó không?

Ths.Nguyễn Hoàng Phúc: Chúng tôi đánh giá rất cao hành động cao đẹp của bạn đã vượt qua hoàn cảnh, định kiến của những người xung quanh khi đăng ký hiến tặng mô, tạng sau khi chết, đấy là một việc làm hết sức ý nghĩa, nhân văn cao đẹp.

Không chỉ có bạn gặp phải, mà trên thực tế, việc vận động hiến tặng mô, tạng đang đối mặt với rất nhiều khó khăn, muôn hình muôn vẻ, nhưng tựu trung lại là do nhận thức chưa rõ, chưa đầy đủ về mục đích, ý nghĩa sâu sắc của việc hiến tặng và đăng ký hiến tặng mô, tạng sau khi chết ... nên không ít người còn quan ngại, trong đó có vấn đề liên quan đến đăng ký hiến tặng mô, tạng sau khi chết, chết não như một “điềm gở”, không nên nói đến cái chết.

Tuy nhiên, nếu chúng ta nhìn rộng ra, quy luật sinh-lão-bệnh-tử không trừ một ai. Sinh có hẹn, tử bất kỳ, có mấy ai biết ngày nào, giờ nào mình ra đi hay không? Dù bạn có nhắc đến cái chết hay lảng tránh nó thì cái chết cũng sẽ tới, không hẹn trước.

Chính vì vậy, nếu xác nhận được rõ mục đích của mình, việc đang ký hôm nay là mang lại cơ hội cứu chữa tận cùng cho những bệnh nhân suy mô, tạng cho dù ngay cả sau khi chúng ta ra đi, chúng ta vẫn thành tựu được việc cần làm: Lợi mình-Lợi người.

Nguyễn Bích Vân, Nữ - 23 Tuổi: Em cũng đã nghĩ đến chuyện sau này nếu chết đi sẽ hiến xác cho y học. Tuy nhiên chưa thực rõ nếu hiến xác thì có thể hiến ở những đâu ngoài ĐH Y HN. Trường hợp nếu hiến, thì cái xác đó sẽ được giữ tại trường trong bao lâu, vĩnh viễn chăng? Có nội dung nào trong luật quy định về những điều này không ạ?

Ths.Nguyễn Hoàng Phúc: Quy định về hiến tặng mô, tạng và hiến xác được quy định rất rõ và chi tiết tại Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác năm 2006 và hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành, bạn có thể tìm hiểu kỹ hơn trong đó.

Ngoài ra, có một văn bản hết sức quan trọng khác để Bạn tham khảo là: - Thông tư số 23/2001/TT-BYT ngày 22/11/2001 hướng dẫn tạm thời việc tự nguyện hiến thi thể sau khi chết và việc tiếp nhận, bảo quản, sử dụng thi thể trong các Trường đại học Y.

Nếu bạn muốn đăng ký hiến xác sau khi chết, có thể đến một trong các địa chỉ sau: Đại học Y Hà Nội; Đại học Y Thái Nguyên; Đại học Y Thái Bình; Đại học Y Hải Phòng; Học viện Quân Y: Bộ môn Giải phẫu; Đại học Y Huế: Bộ môn Giải phẫu; Đại học Y Tây Nguyên; Đại học Y Cần Thơ: Bộ môn Giải phẫu; Đại học Y dược TP HCM: Bộ môn Giải phẫu; Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch: Bộ môn giải phẫu.

Phùng Thanh Mai, 34 tuổi: Tại sao tôi thấy gần đây, BV Chợ Rẫy lại làm tốt việc điều phối ghép với các bệnh viện khác như vậy? Các bệnh viện khác không có nguồn tạng hay hoạt động điều phối không hiệu quả ạ. Đặc biệt tại khu vực miền Trung?

Ths. Nguyễn Hoàng Phúc: Chào Bạn Phùng Thanh Mai! Bệnh viện Chợ Rẫy là một trong những cơ sở ghép tạng lớn trong cả nước và là đơn vị thứ hai thành lập đơn vị điều phối ghép tạng riêng tại Bệnh viện.

Trong thời gian qua, Bệnh viện Chợ Rẫy đã thực hiện rất tốt việc tuyên truyền, vận động hiến tặng mô, tạng và không ít người dân khu vực miền Nam biết được thông tin về hiến tặng mô, tạng, đặc biệt là hiến tặng sau khi chết, chết não.

Nguồn tạng hiến được điều phối trong cả nước thông qua Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia, theo đó khi có nguồn tạng hiến từ bất kỳ cơ sở y tế nào thông báo, Trung tâm sẽ có trách nhiệm kết nối với các cơ sở y tế có chức năng lấy, ghép trong cả nước để tìm người phù hợp, điều phối lấy, ghép theo quy định của pháp luật.

Hiện nay ở Việt Nam nguồn hiến tạng còn rất hạn chế, chủ yếu được lấy và ghép từ người hiến sống (trong khi đó, trên thế giới, chủ yếu được lấy từ nguồn hiến chết não), do đó trong thời tới, khi có nhiều nguồn hiến tạng từ người chết não hơn, chắc chắn việc điều phối giữa các cơ sở ghép tạng sẽ được đẩy mạnh hơn.

Nguyễn Thu Thương, 44 tuổi: Tôi cho rằng hiến tạng là một việc làm tốt, một nghĩa cử cao đẹp để cứu tính mạng của người khác. Nhưng hiện nay hiến tạng chưa được nhiều, lỗi này có phải do chúng ta làm truyền thông kém không hay vì lý do gì khác? Tôi thấy ngày xưa hiến máu cũng rất ít nhưng nhờ đội ngũ sinh viên xung kích nên nó lên rất nhanh. Với hiến tạng, tại sao chúng ta ko áp dụng tương tự?

Ths. Nguyễn Hoàng Phúc: Chào Bạn Nguyễn Thu Thương, Rất cảm ơn bạn đã đưa ra một góc nhìn rất thực tế và trăn trở với việc hiến tặng mô, tạng hiện nay. Nếu như trước đây, khoảng 21 năm về trước phong trào hiến máu nhân đạo không bắt đầu thì làm sao ngày nay chúng ra có được những Hành trình đỏ? những Lễ hội xuân hồng... để làm chủ được khoảng 80% nguồn máu để điều trị cho bệnh nhân.

Hiện tại, Trung tâm cũng đã và đang phối hợp với Ban chỉ đạo Quốc gia về hiến máu nhân đạo, Viện Huyết học truyền máu Trung ương để tổ chức lồng ghép các hoạt động truyền thông vận động hiến tặng mô, tạng và bước đầu đã thu được những kết quả rất khả quan. Ngoài ra, Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia cũng đã xây dựng các chương trình phối hợp truyền thông với Mặt Trận tổ quốc Việt Nam, Hội Chữ thập đỏ Việt Nam, Trung ương tình nguyện Quốc gia, Hội Thầy thuốc trẻ Việt Nam và đặc biệt là các đơn vị truyền thông để từng bước chuyển tải thông điệp truyền thông, vận động hiến tặng mô, tạng sâu rộng trong cả nước.

Tuy nhiên, để thay đổi nhận thức, hành vi tiến tới tình nguyện hiến tặng mô, tạng đòi hỏi cả một hành trình còn rất dài phía trước, có sự đầu tư đồng bộ từ trung ương đến địa phương, đòi hỏi sự tham gia của các tổ chức chính trị, chính trị-xã hội, các đơn vị truyền thông, trong đó ngành y tế giữ vai trò then chốt.

Hy vọng, trong thời gian tới, cùng với sự quan tâm của cộng đồng, xã hội, chắc chắn hoạt động hiến tặng mô, tạng sẽ phát triển, mang lại nhiều hơn cơ hội cứu chữa tận cùng cho người bệnh.

Hoàng Dũng: Với thực trạng có rất ít nguồn hiến tạng như vậy, chúng ta đã và sẽ có những kế hoạch, chương trình, chính sách gì để phát triển nguồn hiến tạng bây giờ, cũng như sau này?

Ths. Nguyễn Hoàng Phúc: Chào Bạn Hoàng Dũng! Vấn đề Bạn đặt ra mang tính chiến lược lớn, tổng thể cho ngành ghép tạng và điều phối hoạt động hiến, lấy, ghép tạng hiện nay.

Tuy nhiên, về tổng thể chúng ta thấy, ngành ghép tạng chúng ta đã làm chủ kỹ thuật ghép tạng không kèm các nước trên thế giới, nhiều hoạt động ghép tạng đã trở thành thường quy ở các bệnh viện. Tuy nhiên, điểm mấu chốt vướng nhất là thiếu nguồn mô, tạng hiến tặng để ghép.

Để giải quyết được vấn đề bất cập đó, Bộ Y tế đã có chủ trương triển khai đồng bộ hệ thống pháp luật, xây dựng mạng lưới, tổ chức điều phối, truyền thông, vận động...phù hợp với yêu cầu thực tiễn hiện nay, cụ thể:

- Xây dựng chiến lược truyền thông, vận động hiến tặng mô, tạng đến mọi tầng lớp nhân dân thành nhiệm vụ trọng tâm của ngành y tế, từ đó làm thay đổi nhận thức, hành vi tiến tới đồng thuận trong việc hiến tặng và đăng ký hiến tặng mô, tạng sau khi chết, chết não.

- Tăng cường công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu, góp phần hạn chế, sàng lọc các căn bệnh hiểm nghèo dẫn tới suy mô, tạng tăng gánh năng chi phí điều trị cho bệnh nhân và ngành y tế, bảo hiểm xã hội.

- Hoạch định chiến lược, kế hoạch phát triển tổng thể ngành ghép tạng Việt Nam làm cơ sở cho việc xây dựng các chương trình, quy hoạch phát triển các lĩnh vực ghép tạng cụ thể trong thời gian dài.

- Hoàn thiện hệ thống pháp luật, các quy trình chuyên môn bảo đảm nguyên tắc thúc đẩy hệ thống đăng ký hiến tặng mô, tạng đơn giản, khả thi và điều phối lấy, ghép mô, tạng trên nguyên tắc công bằng, công khai, minh bạch, bảo đảm quyền lợi hài hòa giữa cơ sở cấy ghép, người hiến và người ghép.

Ngoài ra, để làm tốt được vấn đề đó, đòi hỏi phải thực hiện đồng bộ các hoạt động then chốt khác như: Đẩy mạnh hoạt động hợp tác quốc tế; tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, kỹ thuật các trung tâm ghép và Trung tâm điều phối ghép tạng ở các vùng, miền bảo đảm nguyên phát triển, hiệu quả vì quyền lợi tối đa cho người bệnh; xây dựng mạng lưới thu gom, hệ thống điều phối lấy, ghép tạng thống nhất trong cả nước và xây dựng cơ chế giám sát, đảm bảo pháp lý cho hoạt động lấy, ghép mô, tạng bảo đảm tính công bằng, công khai, minh bạch của hệ thống...

Ban Thời sự