Bạn có thể đến đỉnh núi Lăng Vân (Tứ Xuyên, Trung Quốc) để chiêm bái bức tượng Phật Di Lặc lớn nhất thế giới được tạc vào vách núi Thê Loan. Bạn cũng có thể đến chùa Phật Vàng tại Bangkok (Thái Lan) để chiêm ngưỡng bức tượng Phật được đúc bằng vàng nguyên khối lớn nhất thế giới. 

Một công trình Phật giáo được tôn tạo theo một cách công phu, thậm chí là không tưởng để trở thành một kiệt tác kiến trúc, một kỳ tích của ngành kiến trúc và xây dựng - đó không phải là điều ta dễ gặp trong đời. 

Và một kiệt tác hiếm hoi như thế giờ đây đang ngự toạ ngay tại Việt Nam, trên đỉnh núi Bà Đen - nóc nhà Nam bộ - ngọn núi thiêng vốn đã gắn với những huyền thoại và kỳ tích.

Mùa mưa Tây Ninh như dài đằng đẵng với Trần Đức Hòa, Trưởng ban quản lý dự án Tây Ninh của tập đoàn Sun Group cùng đội ngũ thi công tôn tượng Bồ Tát Di Lặc, bởi nỗi lo sạt lở thường trực trên địa hình triền dốc 60 độ và thử thách biến hơn 5.000 tấn đá sa thạch thành kiệt tác để đời trên đỉnh núi Bà Đen.

Đó là những ngày tháng 7, tháng 8/2023, Tây Ninh mưa dầm dề, tôn tượng Bồ Tát Di Lặc đang dần thành hình. Đỉnh núi Bà Đen ùn ùn khách đến săn các hiện tượng mây hiếm gặp. Mây cầu vồng, mây phượng hoàng, biển mây, và nhiều nhất là hiện tượng mây thấu kính tạo hình một chiếc nón trắng khổng lồ úp chụp lên chóp núi, nhìn xa tựa chiếc đĩa bay của người ngoài hành tinh đáp xuống nóc nhà Nam bộ. 

“Mây càng nhiều bao nhiêu, càng ảo diệu bao nhiêu, thì nỗi lo của chúng tôi càng lớn bấy nhiêu”, anh Trần Đức Hoà nhớ lại. Những ngày mây đẹp nhất cũng là ngày mưa nhiều nhất, thậm chí là giông sét, gió giật. Lạnh, ướt, sương mù, sạt lở, trơn trượt, gió phần phật tạt vào vách núi. Sự khắc nghiệt của thời tiết và địa hình không đáp ứng được điều kiện an toàn để thi công, mà còn đòi hỏi sự tính toán kỹ lưỡng, một sự chính xác đến cực đoan khi tạo tác tôn tượng. Một sai sót dù nhỏ 1cm cũng có thể “cuốn trôi” đi mọi công sức và thậm chí gây sạt lở cả các công trình đã hiện hữu. 

Theo tính toán của đơn vị thi công, một đại công trình Phật giáo lớn hàng đầu thế giới nằm trên đỉnh núi cao hơn 900m, sẽ cần ít nhất 2 năm để hoàn thiện, và trong đó chỉ riêng công đoạn chế tác đá và ốp hoàn thiện đã mất 400 ngày. Nhưng, đại công trình này được yêu cầu phải hoàn thiện thần tốc chỉ trong… 9 tháng, để ngay những ngày đầu tiên của năm mới 2024, du khách đã có thể chiêm bái vị Bồ Tát Di Lặc đại diện cho tương lai, niềm vui và hạnh hỷ xả khi đến với đỉnh núi thiêng Bà Đen.

“Có thời điểm chúng tôi phải huy động 600 - 700 người trên công trường, tất cả các khâu đều phải làm cuốn chiếu, gối đầu nhau để kịp tiến độ. Chúng tôi cũng liên tục tăng ca tăng kíp, trực 24/24 để kịp tiến độ công việc”, anh Trần Đức Hoà cho biết.

Giữa năm 2022, khi nhận nhiệm vụ giám sát và thi công tôn tượng Bồ Tát Di Lặc được ghép từ 6.688 viên đá sa thạch, mà mỗi viên mang một kích cỡ, một tạo hình duy nhất, mọi thứ dường như nằm ngoài sức tưởng tượng của các cán bộ ban quản lý dự án Tây Ninh thuộc tập đoàn Sun Group. Công trình nằm trên đỉnh phân thuỷ có địa hình dốc lớn của núi Bà Đen, khe tụ thuỷ chảy xuyên phạm vi địa hình, tạo ra chia cắt và thay đổi trạng thái địa chất. 

Những phương án cọc được lựa chọn, loại máy khoan cọc hơn 100 tấn được sử dụng, biện pháp kết cấu giật cấp được ứng dụng, di chuyển máy móc thiết bị theo chiều gió để đảm bảo an toàn… Bài toán định vị các phần kết cấu móng, dầm, giằng phức tạp đã lần lượt tìm được lời giải bởi rất nhiều phương án đòi hỏi sự sáng tạo và kỳ công, để biến điều tưởng như không thể thành có thể.

Làm kết cấu móng, dầm, giằng của công trình không phải là bài toán khó nhất. Định vị phần vỏ tượng và phần lắp đá mới là một thách thức khó nhằn. 

Theo KTS Phạm Thanh Quang - Ban Quản lý Thiết kế Tập đoàn Sun Group, đơn vị đã cân nhắc rất nhiều về vật liệu, nhưng cuối cùng đá sa thạch xanh đã được lựa chọn với mong muốn tạo ra được một tác phẩm nghệ thuật trường tồn, dù chi phí cao hơn và khó thi công hơn nhiều so với các chất liệu thông thường.

Anh Nguyễn Văn Chung đến từ nhà thầu Đá Việt Trung cung cấp đá cho công trình cho biết đây là lần đầu tiên tại Việt Nam dùng đá sa thạch để xây dựng tượng Phật. Đá sa thạch hình thành từ những hạt cát, trong đó có silic, một phần của đá vôi. Khi chế tác đá sa thạch, đòi hỏi người thợ phải có kỹ thuật và tay nghề rất cao và con mắt lành nghề mới có thể dùng búa, dùng đục để cắt bỏ những phần cần cắt bỏ, giữ lại những đường nét đẹp nhất và thổi hồn vào từng viên đá. 

Chỉ riêng việc đảm bảo nguồn đá sa thạch cho bức tượng Bồ Tát Di Lặc bằng đá sa thạch khổng lồ cao 36m, chiều rộng lớn nhất 45m, diện tích bề mặt tượng lên đến 4.651m2, với tổng trọng lượng lên đến 5.112 tấn đã là một là thách thức chưa từng có. 

Mỗi viên đá đều được lọc lựa kỹ lưỡng, kiểm tra màu, vân đá, sau đó được điêu khắc theo mẫu thiết kế với chiều dài 100-120cm, cao bình quân 70cm, dày 50cm.

Thêm vào đó, để tạo hình cho tôn tượng, từng viên đá được xếp chồng lên nhau kiến tạo những đường cong uốn lượn mềm mại tựa các thửa ruộng bậc thang vùng cao, nên khi gia công đòi hỏi từng đường phẳng, đường viền phải ăn khớp và chính xác. 

“Với từng viên đá, mỗi chúng tôi đều đục đẽo thủ công một cách tỷ mẩn như thể đang tạo nên một tác phẩm nghệ thuật điêu khắc vậy”, anh Chung chia sẻ. 

Tìm đá, điêu khắc đá đã kỳ công, nhưng quá trình ghép đá mới thật sự là thách thức. KTS. Phạm Thanh Quang cho biết: “Kiến trúc sư và kỹ sư của chúng tôi đã phải vừa học hỏi vừa áp dụng công nghệ thiết kế BIM mô hình hóa công trình hiện đại hàng đầu để triển khai phương án thi công. Tất cả các hạng mục kết cấu và những phiến đá đều được mô hình hóa 3D, sau đó được đánh dấu thứ tự cẩn thận rồi chế tác một cách chính xác trước khi được ghép thành một khối hoàn chỉnh”.

Bạn có thể thấy nhiều tôn tượng trên thế giới được đúc bằng bê tông, được tạc trên núi đá, thậm chí được đúc bằng vàng nguyên khối, nhưng một bức đại tượng được ghép bởi hàng ngàn viên đá sa thạch với đủ loại kích cỡ khác nhau thì đây là lần đầu tiên có tại Việt Nam, và cũng hiếm hoi trên thế giới. 

Là người trực tiếp điều phối thiết kế và thi công, anh Bùi Nhất Thi - Trưởng bộ phận điều phối thiết kế dự án cho biết mỗi viên đá lại có biện pháp lắp đặt khác nhau, trong đó có biện pháp xếp chồng lên theo kiểu kim tự tháp. 3 cột tháp và 5 con robot đã được sử dụng để vận chuyển và lắp đặt từng viên đá, với mỗi viên đá nặng hơn 1 tấn. Các viên đá được đánh số thứ tự theo lớp để quá trình thi công được đúng vị trí. 

“Ngoài việc kiểm soát bằng bản vẽ, chúng tôi còn phải định vị theo định dạng từng viên đá để làm sao mỗi viên đá sai số không quá 1cm”, anh Thi cho biết.

Theo anh Thi, phần ghép đá phức tạp nhất nằm ở các vị trí như mũi, môi và hai bàn tay tôn tượng, các kỹ sư đã phải sử dụng đến một biện pháp đặc biệt phức tạp, đó là treo ngược đá.

Điều dễ gây kinh ngạc hơn cả với công trình này là từ những viên đá sa thạch vô tri, cả một tôn tượng Bồ Tát Di Lặc khổng lồ đã hiện hình sống động, với nụ cười hoan hỉ, ánh mắt từ ái, dáng ngồi an yên, đẹp và sinh động như một tác phẩm nghệ thuật điêu khắc.

Theo Hòa thượng Thích Lệ Trang, Trưởng Ban trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam TP.HCM: “Có thể nói, đây là một kiệt tác không chỉ của Việt Nam mà ngay cả thế giới cũng chưa có tác phẩm tinh tế đến như vậy”.

Doãn Phong