Nam Định nằm ở trung tâm vùng Nam đồng bằng sông Hồng, có diện tích tự nhiên 1.671km2, dân số gần 2 triệu người và 229 xã, phường, thị trấn. 

Xác định xây dựng nông thôn mới (NTM) là nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội bền vững, những năm qua, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân trong tỉnh đã đoàn kết, đồng thuận, sáng tạo, huy động sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và các nguồn lực để xây dựng NTM.

Trên khắp các miền quê Nam Định, phong trào xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu đang từng ngày diễn ra sôi nổi, lan tỏa rộng khắp vào từng ngõ xóm, khu dân cư. Hành trình không có điểm dừng để từng bước nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân nông thôn; xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế-xã hội ở khu vực nông thôn đồng bộ, hiện đại và kết nối chặt chẽ với quá trình đô thị hóa luôn là nhiệm vụ trọng tâm, được quan tâm chỉ đạo với mọi cấp ủy, chính quyền từ tỉnh đến cơ sở. 

Sau hơn 12 năm triển khai, Nam Định đã đạt được những thành tựu to lớn về xây dựng nông thôn mới, trở thành một trong hai tỉnh đầu tiên của cả nước hoàn thành xây dựng nông thôn mới, về đích sớm hơn 1,5 năm so với mục tiêu đề ra. Sau hơn ba năm được Thủ tướng Chính phủ quyết định công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới, Nam Định tiếp tục đạt nhiều thành tựu trong phong trào xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu. Giờ đây tỉnh đang nỗ lực xây dựng nông thôn mới thông minh với khát vọng hình thành nhiều miền quê đáng sống, đời sống của người dân được nâng cao.

Ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 800/QĐ-TTg, ngày 4-6-2010, về việc phê duyệt Chương trình Mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2020, tỉnh Nam Định đã tập trung nguồn lực triển khai thực hiện Quyết định.

Phát huy các lợi thế, khắc phục mọi khó khăn, dựa vào sức dân, sáng tạo trong phương pháp thực hiện, tỉnh Nam Định đã xây dựng nông thôn mới đạt được những kết quả nổi bật gắn với cơ cấu lại ngành nông nghiệp của tỉnh.

Nam Định đã đạt được những thành tựu to lớn về xây dựng nông thôn mới, trở thành một trong hai tỉnh đầu tiên của cả nước hoàn thành xây dựng nông thôn mới, về đích sớm hơn 1,5 năm so với mục tiêu mà Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Nam Định lần thứ XIX đề ra.

Nhận thức rõ xây dựng NTM là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu của tỉnh, vì vậy Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân (HĐND), Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh Nam Định đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện nhiệm vụ này. Ban Chỉ đạo thực hiện Chương trình xây dựng NTM từ tỉnh đến cơ sở được thành lập, thường xuyên được rà soát, bổ sung, kiện toàn để luôn bảo đảm số lượng, chất lượng, đáp ứng yêu cầu thực hiện nhiệm vụ xây dựng NTM và cơ cấu lại ngành nông nghiệp.

Ban Chấp hành Đảng bộ, HĐND tỉnh ban hành các nghị quyết chuyên đề, Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành các nghị quyết tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện cơ cấu lại ngành nông nghiệp và xây dựng NTM(1). Đây là các nghị quyết rất quan trọng, nêu rõ quan điểm, định hướng, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp, là cơ sở để các cấp chính quyền tổ chức chỉ đạo, điều hành phát triển kinh tế -  xã hội nói chung và nhiệm vụ xây dựng NTM nói riêng.

Giai đoạn 2010 - 2015, HĐND, UBND tỉnh ban hành cơ chế hỗ trợ kinh phí từ ngân sách tỉnh cho các xã xây dựng NTM, theo đó, mỗi xã được hỗ trợ 8 tỷ đồng, mỗi xã điểm xây dựng NTM được hỗ trợ 10 tỷ đồng; ban hành các quy định về huy động, quản lý vốn, quản lý đầu tư xây dựng NTM, cơ chế hỗ trợ xây dựng bãi chôn lấp, xử lý rác thải, xây dựng nâng cấp chợ, trạm y tế, hỗ trợ cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp,… Trong giai đoạn 2016 - 2020, HĐND, UBND tỉnh tiếp tục ban hành các cơ chế hỗ trợ kinh phí từ ngân sách tỉnh cho các xã xây dựng NTM với mức như giai đoạn trước, đồng thời quy định mức thưởng đối với các xã, các huyện sớm về đích NTM; quy định mức hỗ trợ đóng bảo hiểm y tế cho người thuộc hộ gia đình làm nông, lâm, ngư, diêm nghiệp có mức sống trung bình...

Việc ban hành và thực hiện có hiệu quả các cơ chế, chính sách hỗ trợ cũng như khen thưởng trở thành động lực quan trọng để thúc đẩy phong trào xây dựng NTM rộng khắp trên địa bàn tỉnh. Sau gần 9 năm triển khai đồng bộ các giải pháp, Chương trình xây dựng NTM của tỉnh đạt được kết quả to lớn, toàn diện về nông nghiệp, nông dân và phát triển nông thôn. Nhờ xây dựng NTM, đời sống kinh tế - xã hội, diện mạo nông thôn đã khởi sắc, tốc độ đô thị hóa nông thôn tăng nhanh; khoảng cách giữa nông thôn và thành thị được thu hẹp đáng kể, cơ hội tiếp cận, thụ hưởng các dịch vụ, phúc lợi xã hội hiện đại của người dân nông thôn được nâng lên; mở ra nhiều cơ hội khai thác tiềm năng, phát triển kinh tế nông thôn.

Qua tổng kết và đúc rút kinh nghiệm của giai đoạn 2010 - 2015, Nam Định rút ra, có 2 yếu tố được coi là then chốt nhất mang lại sự thành công trong quá trình xây dựng NTM ở Nam Định. Đó là sự vào cuộc quyết liệt, sáng tạo của cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở và làm thật tốt công tác định hướng, vận động nhân dân đồng thuận tham gia xây dựng NTM, trên quan điểm: Xây dựng NTM chính là làm cho người dân và vì người dân nông thôn. Người dân được xác định vừa là chủ thể, vừa là nguồn lực, vừa là đối tượng được thụ hưởng khi xây dựng NTM theo phương châm “Dân cần - dân biết - dân bàn - dân làm - dân kiểm tra - dân hưởng thụ”.

Ngay sau khi được công nhận là tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, Nam Định tiếp tục triển khai thực hiện xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu.

Kế thừa, phát huy những thành tựu, kinh nghiệm trong thời gian qua; với tinh thần “nhìn thẳng, đánh giá đúng và làm thực chất hơn nữa” để hướng đến những mục tiêu mới, cao hơn, các cấp ủy, chính quyền của tỉnh đã và đang tập trung lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện Chương trình xây dựng NTM trên địa bàn tỉnh theo tinh thần Nghị quyết 06-NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu giai đoạn 2021-2025 và Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, hướng đến xây dựng nền nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh.

Theo mục tiêu của Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ 20, Nam Định phấn đấu đến năm 2025 có 50% số xã, thị trấn trở lên đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao; 25% số xã, thị trấn trở lên đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu; 50% số huyện đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và huyện Hải Hậu được công nhận huyện nông thôn mới kiểu mẫu.

Đến năm 2030, toàn tỉnh có 100% số xã, thị trấn đạt chuẩn NTM nâng cao; 35% số xã, thị trấn trở lên đạt chuẩn NTM kiểu mẫu; 09 huyện đạt chuẩn NTM nâng cao và có ít nhất 03 huyện đạt chuẩn NTM kiểu mẫu; thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn tăng gấp 2,5-3 lần so với năm 2020; tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất ngành nông nghiệp đạt bình quân khoảng 2,0-2,5%/năm; tăng năng suất lao động nông nghiệp bình quân từ 5,5-6%/năm; tốc độ tăng trưởng công nghiệp, dịch vụ nông thôn đạt bình quân 10%/năm.

Để cụ thể hóa mục tiêu trên, ngay từ đầu nhiệm kỳ Đại hội Đảng bộ tỉnh khóa XX, BCH Đảng bộ tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 06-NQ/TU ngày 18-6-2021 về xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu giai đoạn 2021-2025. HĐND tỉnh ban hành các nghị quyết quy định cơ chế hỗ trợ xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu trên địa bàn tỉnh và thường xuyên giám sát thực hiện Chương trình.

Chính quyền các cấp thành lập BCĐ các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025; ban hành các văn bản chỉ đạo, điều hành, quản lý Chương trình; xây dựng Bộ tiêu chí NTM giai đoạn 2021-2025; phân bổ vốn hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước thực hiện Chương trình.

Các huyện, thành phố tập trung lãnh đạo, chỉ đạo rà soát, điều chỉnh, hoàn thiện các tiêu chí, bổ sung các quy hoạch đáp ứng yêu cầu xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu; ban hành nghị quyết chuyên đề, kế hoạch và các văn bản hướng dẫn triển khai thực hiện.

Hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên và sự đồng thuận của nhân dân trong xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu; nâng cao chất lượng, hiệu quả phong trào thi đua “Nam Định chung sức xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu”, trong đó chú trọng nâng cao vai trò chủ thể của người dân và cộng đồng.

Nhờ đó, chỉ trong vòng 2 năm (2021-2022) triển khai xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu, Nam Định tiếp tục đạt được những kết quả quan trọng.

Đến cuối năm 2022, toàn tỉnh có 182 xã, thị trấn (bằng 89% tổng số xã, thị trấn) đã được công nhận đạt chuẩn NTM nâng cao theo Bộ tiêu chí của tỉnh (vượt chỉ tiêu xã NTM nâng cao theo Nghị quyết số 06-NQ/TU của BCH Đảng bộ tỉnh); xã Giao Phong (Giao Thuỷ) là xã đầu tiên của tỉnh được công nhận đạt chuẩn NTM kiểu mẫu; có 22 xã đang tập trung hoàn thành tiêu chí và hồ sơ đề nghị xét, công nhận đạt chuẩn NTM kiểu mẫu vào đầu năm 2023; có trên 570 thôn, xóm (sau sắp xếp, sáp nhập) được công nhận đạt chuẩn NTM kiểu mẫu. Đi đầu trong phong trào của tỉnh là huyện Hải Hậu, địa phương đã thực hiện hiệu quả Đề án xây dựng thí điểm mô hình huyện NTM kiểu mẫu “Sáng, xanh, sạch, đẹp để phát triển bền vững”.

Toàn tỉnh có 329 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, trong đó có 2 sản phẩm đang trình Hội đồng Trung ương xét công nhận đạt 5 sao. Nam Định tiếp tục được Ban Chỉ đạo Trung ương đánh giá là một trong những tỉnh thực hiện tốt Chương trình xây dựng NTM nâng cao và “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP).

Trong năm 2023, tỉnh Nam Định đề ra mục tiêu phấn đấu có thêm 10 xã, thị trấn trở lên đủ điều kiện đạt chuẩn NTM nâng cao; 20 xã, thị trấn trở lên đủ điều kiện đạt chuẩn NTM kiểu mẫu. Về Chương trình Mỗi xã một sản phẩm OCOP, tỉnh Nam Định phấn đấu trong năm 2023 có thêm 50 sản phẩm OCOP được công nhận đạt hạng từ 3 sao trở lên.

Là một trong những địa phương tiên phong của cả nước trong phong trào xây dựng nông thôn mới, Nam Định đã chủ động nghiên cứu, ban hành bộ tiêu chí nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu, bắt tay vào công việc ngay sau khi về đích giai đoạn đầu của phong trào. 

Thực hiện Quyết định số 924/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ “Phê duyệt Chương trình chuyển đổi số trong xây dựng NTM, hướng tới NTM thông minh giai đoạn 2021-2025”, với quan điểm chuyển đổi số là “chìa khóa” để phát triển nông nghiệp, cùng với các địa phương trong cả nước, Nam Định đang nỗ lực nâng cao chất lượng các dịch vụ hành chính công, thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong NTM, xây dựng NTM thông minh, hướng tới một nền sản xuất nông nghiệp hiện đại, có sức cạnh tranh và phát triển bền vững. Phấn đấu đến năm 2025, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM được tổ chức đồng bộ, thống nhất trên nền tảng công nghệ số. Trong tiêu chí xây dựng xã, huyện NTM kiểu mẫu, tỉnh đã đặt tiêu chí về xây dựng mô hình xã, thôn/xóm thông minh, với nhiều tiêu chí cụ thể bảo đảm thực chất, đi vào chiều sâu, hiệu quả.

Để đạt được mục tiêu trên, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã chủ động, quyết liệt đề ra 5 quan điểm chỉ đạo, 9 nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII với mục tiêu đưa nông nghiệp phát triển nhanh, bền vững, hiệu quả; nông thôn phát triển toàn diện, môi trường sống an toàn, lành mạnh, giàu bản sắc; đời sống vật chất tinh thần người dân ngày càng nâng cao.

Trong đó tập trung lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu phát triển bền vững gắn với đô thị hoá. Hoàn thành việc rà soát, điều chỉnh, bổ sung, lập các quy hoạch; phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn đồng bộ, hiện đại đảm bảo kết nối nông thôn - đô thị.

Tiếp tục thực hiện có hiệu quả cơ cấu lại ngành nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn; chú trọng thu hút các doanh nghiệp lớn đầu tư, phát triển nông nghiệp sạch, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Nâng cao hiệu quả hoạt động của các hợp tác xã; phát triển làng nghề, du lịch nông thôn; triển khai mạnh mẽ Chương trình mỗi xã một sản phẩm OCOP; quan tâm đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong NTM; nâng cao chất lượng các dịch vụ hành chính công, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng NTM thông minh.

Quan tâm bảo vệ môi trường, cải tạo cảnh quan nông thôn ngày càng sáng - xanh - sạch - đẹp. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân tham gia với tư cách là chủ thể của quá trình xây dựng NTM; triển khai thực hiện tốt phong trào “Nam Định chung sức xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu” và cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng NTM, đô thị văn minh”…

Quán triệt quan điểm “Nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vai trò, vị trí quan trọng trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; là cơ sở và lực lượng to lớn trong phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu, giữ vững ổn định chính trị, bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, con người Việt Nam, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế”, Nam Định luôn xác định xây dựng NTM có điểm khởi đầu nhưng không có điểm kết thúc, các tiêu chí NTM phải không ngừng được củng cố, nâng cao về chất và bảo đảm tính bền vững.

Với những thành tựu to lớn đã đạt được, Nam Định đang vững bước trên con đường xây dựng, nhân rộng những miền quê đáng sống.