Vốn là nước có thế mạnh về nông nghiệp, từ trồng trọt tới chăn nuôi, song hạn chế lớn nhất của ngành nông nghiệp Việt Nam chính là hơn 10 triệu hộ nông dân còn sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, liên kết lỏng lẻo với phía tiêu thụ. Thế nên, nhiều năm gần đây, tình trạng được mùa rớt giá, xuất thô giá trị thu về thấp,... vẫn chưa được cải thiện.

Nhưng chăn nuôi bò sữa lại cho 1 bức tranh hoàn toàn khác khác. Không có thế mạnh về giống, đồng cỏ, công nghệ... như các nước tiên tiến, nhưng ngành chăn nuôi bò sữa ở Việt Nam đang cho thấy sự phát triển bền vững, có sự gắn kết chặt chẽ giữa nông dân với doanh nghiệp để hình thành ngành công nghiệp chăn nuôi và chế biến sữa. Nhờ đó, Việt Nam từ 1 nước thiếu sữa, ‘khát sữa’ đang tiến lên thành nước top đầu châu Á.

Dù còn khá mới mẻ, lại phát triển theo quy mô nông hộ với số lượng bò chiếm tới trên 70% tổng đàn, song chăn nuôi bò sữa được các chuyên gia nhận định là ngành hàng đầy tiềm năng. Có một điều mà ít ngành nào ở nước ta làm được, đó là việc 100% hộ chăn nuôi sữa liên kết với doanh nghiệp trong sản xuất và bao tiêu sản phẩm.

Chính nhờ việc tạo ra chuỗi liên kết mà người nông dân có thu nhập ổn định, thậm chí có thể làm giàu từ con bò nữa.

Đến vùng chăn nuôi bò sữa ở thị trấn Nông trường Mộc Châu (Sơn La) sẽ thấy rõ sự thành công ấy. Với quy mô trung bình vài chục con bò mỗi hộ, thậm chí nhiều hộ nuôi tới 100-200 con, trừ đi chi phí người nuôi bò sữa nơi đây thu lãi tiền tỷ.

Đại diện doanh nghiệp liên kết với nông dân nuôi bò tại Mộc Châu chia sẻ, nông trường hiện có 570 hộ dân nuôi bò sữa và ký hợp đồng bán sữa cho công ty. Tổng đàn bò sữa Mộc Châu khoảng 24.000 con. Lượng sữa vắt ra bán cho doanh nghiệp lên tới 85.000 tấn mỗi năm, giá trị ước hơn 1.200 tỷ đồng.

Hàng năm công ty còn chi ra hàng trăm tỷ để thưởng cho các hộ dân làm tốt, chấp hành đầy đủ nội quy với chất lượng sữa đạt chuẩn đề ra.

Ông Nguyễn Thạch Lỏi, một hộ dân nuôi bò sữa tại Nông trường Mộc Châu, phấn khởi khoe, với 189 con bò nhà nuôi, ngày hai lần vắt sữa cho sản lượng đều đặn khoảng 1,5 tấn, ông lãi 450 triệu đồng/tháng sau khi trừ chi phí. Tính ra, một năm nhà ông thu lời tới 5,4 tỷ đồng, chưa kể số tiền thưởng vài trăm triệu từ công ty liên kết do sữa đạt chất lượng tốt. Làm thực, lãi thực, thậm chí còn lãi khủng, con bò sữa đã đổi đời và mang sự trù phú tới miền thảo nguyên này.

Tương tự, tại vùng chăn nuôi bò sữa thuộc xã Vĩnh Thịnh (Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc), bà con cũng lãi từ vài trăm triệu tới nhiều tỷ đồng mỗi năm nhờ con bò sữa.

Ông Nguyễn Ngọc Khánh - Phó Chủ tịch UBND xã Vĩnh Thịnh, cho hay, nhờ con bò sữa, người dân đã thoát cảnh nghèo, cuộc sống như bước sang trang mới. Trong làng, xuất hiện rất nhiều triệu phú, tỷ phú “bò sữa”. Dọc đường làng, nhà cao tầng mọc lên san sát. Đàn bò sữa gần 9.000 con, cho sản lượng sữa 30.000 tấn, doanh thu lên tới 400 tỷ đồng/năm thực sự đã mang tới cuộc sống ấm no cho người dân Vĩnh Thịnh. Nếu cứ bám theo cây lúa, cây màu mỗi năm, trong bối cảnh đất nông nghiệp ngày càng thu hẹp, đầu ra bấp bênh, thời tiết thất thường, liệu người nông dân nơi đây có “mở mày mở mặt” như hôm nay? 

Chăn nuôi bò sữa tăng trưởng ổn định đã đáp ứng được một phần nhu cầu sử dụng sữa và sản phẩm từ sữa của người tiêu dùng Việt. Chưa kể, còn dư ra để xuất khẩu.

Nếu thời điểm 2013-2014, Việt Nam phải chi hàng tỷ USD để nhập khẩu sữa thì đến năm 2018, số tiền bỏ ra mua sữa ngoại chỉ còn khoảng 960 triệu USD. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tính đến 1/10/2018, tổng đàn bò sữa của cả nước là 294.382 con. Tổng sản lượng sữa của cả nước là 936 nghìn tấn. Vùng có sản lượng sữa bò đạt cao nhất là Đông Nam Bộ chiếm gần 37% (346 nghìn tấn), kế tiếp là Duyên hải miền Trung chiếm 27,5% (257 nghìn tấn).

Tại Diễn đàn tầm nhìn và đối thoại PPP ngành hàng chăn nuôi diễn ra sáng 24/9, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Phùng Đức Tiến nhận định, chăn nuôi bò sữa đóng vai trò hết sức quan trọng trong ngành chăn nuôi. Những năm qua, chăn nuôi bò sữa tại Việt Nam phát triển tốt và từng bước hình thành ngành công nghiệp chăn nuôi và chế biến sữa hiện đại so với khu vực và thế giới.

Năm 2018, tổng doanh thu toàn ngành sữa đạt 109.000 tỷ đồng (khoảng 4,78 tỷ USD). Việt Nam vươn lên đứng thứ 6 châu Á về sản lượng sữa và đứng thứ 4 về năng suất của đàn bò vắt sữa. Nhiều chuỗi liên kết khép kín từ sản xuất tới tiêu dùng được hình thành và phát triển hiệu quả. Tỷ lệ liên kết chuỗi trong chăn nuôi bò sữa chiếm gần 100%, cao nhất trong sản xuất nông nghiệp hiện nay.

Ông Tiến đánh giá, chăn nuôi bò sữa và chế biến sữa cũng là một trong những lĩnh vực có tiềm năng thu hút đầu tư lớn nhất của ngành nông nghiệp. Cơ hội mở ra cho ngành sữa khi nhu cầu tiêu dùng trong nước ngày càng tăng, bởi dân số Việt Nam từ 95 triệu dân năm 2019 dự báo sẽ tăng lên khoảng 100 triệu vào năm 2025.

Thực tế cho thấy, mức tiêu thụ sữa bình quân đầu người ở Việt Nam năm 2018 đạt 27 kg/người/năm, thay vì 15 kg/người/năm (2010), theo số liệu từ Hiệp hội Sữa Việt Nam.

Đáng chú ý, không chỉ đáp ứng nhu cầu sữa của người tiêu dùng trong nước, sản lượng sữa xuất khẩu cũng tăng mạnh.

Tổng cục Hải quan cho hay, 7 tháng đầu năm nay, kim ngạch xuất khẩu sữa đạt 149 triệu USD, tăng 24% so với cùng kỳ năm 2018. Trong đó, thị trường xuất khẩu lớn nhất là Iraq với 88,3 triệu USD, tăng 29,4%; tiếp đến là thị trường Trung Quốc đạt 11,6 triệu USD, tăng 53%. Việt Nam xuất khẩu sữa tới 46 quốc gia và vùng lãnh thổ. Đặc biệt, từ đầu năm đến nay, kim ngạch xuất khẩu sữa sang hầu hết thị trường xuất khẩu chính đều tăng mạnh.

Tiềm năng trong nước rất lớn, cơ hội tại thị trường nước ngoài cũng rất nhiều, cùng với mối liên kết bền chặt đôi bên có lợi giữa nông dân nuôi bò và doanh nghiệp tiêu thụ sữa, ngành chăn nuôi bò sữa được kỳ vọng sẽ tiếp tục bứt phá mạnh mẽ.

Bài: Tâm An

Thiết kế: Luyện Phạm