Việc sắp xếp không chỉ đơn thuần là vấn đề điều chỉnh địa giới hành chính, hướng đến tinh gọn bộ máy, mà còn là điều chỉnh không gian kinh tế, điều chỉnh về phân công phân cấp, điều chỉnh về phân bổ và kết hợp các nguồn lực kinh tế.

Ngày 12/6/2025, tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa 15 đã thông qua Nghị quyết về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh năm 2025. Theo nghị quyết, số đơn vị hành chính cấp tỉnh được sắp xếp để giảm từ 63 xuống còn 34, gồm 28 tỉnh và 6 thành phố. Trong đó, 19 tỉnh và 4 thành phố được hình thành sau sắp xếp, còn 11 địa phương giữ nguyên.

Cùng với đó, 696 đơn vị hành chính cấp huyện chấm dứt hoạt động, gồm 2 thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương (Thủ Đức - TPHCM, Thủy Nguyên - Hải Phòng), 85 thành phố thuộc tỉnh, 52 thị xã, 49 quận và 508 huyện.

Ở cấp xã, số lượng đơn vị hành chính cũng được sắp xếp, sáp nhập để giảm từ 10.035 xuống 3.321, tương đương mức giảm 67%. Hà Nội là địa phương có tỷ lệ giảm cao nhất, hơn 77%.

Từ ngày 1/7/2025, 34 tỉnh, thành phố bắt đầu hoạt động theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã).

Sau khi sắp xếp, đến nay có 146,8 nghìn người nghỉ việc theo chính sách, chế độ trong thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy, đơn vị hành chính các cấp. Việc này giúp tiết kiệm chi thường xuyên, dành nguồn lực để đầu tư cho các lĩnh vực an sinh, xã hội. Bộ máy hành chính chuyển từ tư duy quản lý sang phục vụ nhân dân và kiến tạo phát triển.

Tổng Bí thư Tô Lâm nhận định, quyết định “sắp xếp lại giang sơn” là bước đi lịch sử, mang ý nghĩa chiến lược trong sự nghiệp hoàn thiện bộ máy hành chính nhà nước.

Theo Tổng Bí thư, việc tổ chức lại địa giới và vận hành mô hình chính quyền mới phù hợp với bối cảnh toàn cầu hóa, chuyển đổi số và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Đây là cơ hội đổi mới tư duy lãnh đạo, phương thức quản lý, đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ, qua đó nâng cao chất lượng quản trị quốc gia và hiệu quả phục vụ nhân dân.

Ngay sau đó, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu các bộ, ngành, địa phương triển khai vận hành chính quyền địa phương 2 cấp một cách quyết liệt với quyết tâm cao, nỗ lực lớn, làm việc nào dứt việc đó. 

Việc vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp từng bước đi vào nền nếp và bước đầu phát huy hiệu quả rõ rệt, tạo chuyển biến tích cực trong quản lý, điều hành và phục vụ người dân, doanh nghiệp.

100% địa phương đã hoàn thiện việc kiện toàn tổ chức bộ máy và bố trí chức danh lãnh đạo UBND các cấp. 3.321 xã, phường, đặc khu đã triển khai việc thành lập đơn vị sự nghiệp công lập cung ứng các dịch vụ sự nghiệp đa ngành, đa lĩnh vực ở cấp xã bảo đảm phù hợp với định hướng Trung ương và tình hình thực tiễn của từng địa phương.

Bộ trưởng Nội vụ Đỗ Thanh Bình cho biết, từ ngày 1/7 đến 30/11, 34 địa phương tiếp nhận 21,8 triệu hồ sơ thủ tục hành chính, tăng 5,9 triệu so với tháng trước, trong đó 18,4 triệu hồ sơ được nộp trực tuyến. Riêng cấp xã tiếp nhận 13,4 triệu hồ sơ trực tuyến.

Tỉ lệ hồ sơ thủ tục hành chính xử lý đúng hoặc trước hạn tính trên số lượng hồ sơ được đồng bộ tại các địa phương đạt 92,78%.

Đến nay, trên cả nước có 17.496 cơ sở nhà, đất đã được xử lý; 9.056 cơ sở đang tiếp tục xử lý.

Dù đạt nhiều kết quả tích cực, Bộ trưởng Đỗ Thanh Bình cũng nêu rõ, mô hình chính quyền 2 cấp vẫn đối mặt với không ít khó khăn, vẫn còn 355 nhiệm vụ cần văn bản hướng dẫn; 10 nhiệm vụ cần điều chỉnh thẩm quyền.

Chính phủ đã chỉ đạo chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố khẩn trương tháo gỡ toàn bộ khó khăn, vướng mắc liên quan đến phân cấp, phân quyền và phân định thẩm quyền ở cấp xã, hoàn thành trong tháng 12.