- Theo Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh, ASEAN đã thống nhất về các thành tố cơ bản, bắt đầu đi vào đàm phán xây dựng Bộ quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC) và mong muốn sớm thúc đẩy trao đổi chính thức với Trung Quốc.

Trao đổi với VietNamNet bên hành lang Quốc hội sáng 31/10, Bộ trưởng Phạm Bình Minh cho hay, tại cuộc họp không chính thức của ngoại trưởng 10 nước thành viên ASEAN bên lề phiên họp toàn thể Đại hội đồng LHQ ở New York cuối tháng 9, các nước trong khối đã thống nhất tiếp tục thúc đẩy COC và trao đổi với phía Trung Quốc. Theo đó, Trung Quốc đã đồng ý có thể bắt đầu tham khảo không chính thức về vấn đề này ở cấp làm việc.

"Quá trình này đang tiếp tục và hy vọng chúng ta sẽ có trao đổi chính thức giữa ASEAN và Trung Quốc" - ông nói.

Những diễn biến gần đây tác động ra sao đến triển vọng đàm phán chính thức về COC giữa ASEAN và Trung Quốc, thưa Bộ trưởng?

Từ 2002, các nước ASEAN và Trung Quốc đã thống nhất đưa ra Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC).

Tuyên bố DOC đưa vào thực tiễn trong 10 năm qua và đến nay các nước trong khu vực cùng với Trung Quốc mong muốn đi đến xây dựng Bộ quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC), một văn bản có tính chất pháp lý ràng buộc cao hơn, đưa ra những biện pháp tốt hơn để đảm bảo duy trì hòa bình, ổn định ở khu vực, ở Biển Đông.

Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh. Ảnh: Lê Anh Dũng

Đối với COC, các nước ASEAN nhấn mạnh vai trò của Việt Nam - điều phối viên trong 3 năm qua giữa ASEAN và Trung Quốc. Chúng ta đã thực hiện tốt vai trò, đưa ra thống nhất giữa các nước ASEAN về những nguyên tắc, thành tố cơ bản để đi đến xây dựng COC. Tháng 7 vừa qua tại Campuchia, các Ngoại trưởng ASEAN đã thống nhất các thành tố cơ bản đó.

Tại hội nghị cấp cao ASEAN cuối năm nay, đây sẽ là một chủ đề mà các lãnh đạo cấp cao nêu ra, mong muốn thúc đẩy ASEAN và Trung Quốc sớm tiến hành trao đổi một cách chính thức về Bộ quy tắc này.

Các nước ngoài khu vực cũng mong muốn ASEAN và Trung Quốc sớm đi vào thảo luận xây dựng COC, đóng góp cho hòa bình, ổn định ở khu vực.

COC không giải quyết tranh chấp chủ quyền, lãnh thổ

Tại cuộc họp không chính thức của ngoại trưởng 10 nước thành viên ASEAN ở New York, Indonesia đã dự thảo đề xuất các quy định đảm bảo tính ràng buộc của COC. Ông đánh giá thế nào về đề xuất của nước này?

ASEAN đã thống nhất về các thành tố cơ bản của COC. Indonesia đóng góp bổ sung cụ thể hóa thêm một số điều, làm cho rõ vấn đề. Chúng ta hoan nghênh các nước đóng góp vào việc cụ thể hóa các thành tố.

Dự thảo như đề xuất không bao gồm những quy định liên quan tới các tranh chấp lãnh thổ trên Biển Đông?

Các nguyên tắc thành tố của COC phải xây dựng trên cơ sở DOC. Nhưng vì DOC không có biện pháp pháp lý ràng buộc cao hơn, nên làm sao khi xây dựng COC phải đưa ra những biện pháp pháp lý ràng buộc cao hơn, qua đó đảm bảo cho việc duy trì hòa bình, ổn định ở khu vực.

Như vậy, bản chất COC, DOC đã  thể hiện là vấn đề đa phương rồi. Chúng ta cũng tuyên bố những vấn đề nào liên quan giữa hai nước thì đương nhiên hai nước xử lý. Vấn đề Biển Đông liên quan đến nhiều nước, tranh chấp ở Trường Sa liên quan nhiều nước thì phải giải quyết theo kênh đa phương.

Như thế dự thảo COC không bóc tách những vấn đề tranh chấp đa phương, hay tranh chấp song phương?

COC đưa ra những nguyên tắc cơ bản để đảm bảo duy trì hòa bình ổn định ở khu vực, ở Biển Đông. Cho nên cả DOC và COC được xây dựng không phải để giải quyết tranh chấp về chủ quyền, hoặc về một hòn đảo nào. Trong đó, COC tiến tới đảm bảo duy trì hòa bình, ổn định ở khu vực, là cơ chế để các bên cùng cam kết không gây ra xung đột, đảm bảo hòa bình, ổn định ở khu vực, chứ không phải cơ chế giải quyết chủ quyền, lãnh thổ.

DOC tồn tại thể hiện ý chí chính trị, không có sự ràng buộc nên phải mất đến 9 năm mới ra được các nguyên tắc hướng dẫn thực thi. Vậy ASEAN có bài học nào để COC ra đời không chỉ dừng là một tuyên bố chính trị như DOC đã từng?

COC phải đảm bảo khi đưa vào có thể thực hiện ngay. Như thế, điểm mới của văn kiện này là tính chất pháp lý phải cao hơn, có các cơ chế đảm bảo được thực hiện.

Trong khi đó, Tuyên bố ứng xử của các bên ở Biển Đông nôm na là một tuyên bố ý chí của các nước mong muốn như vậy. Còn với một bộ quy tắc ứng xử, mong muốn của các nước là có biện pháp cơ chế, kể cả nếu được chế tài, trong trường hợp vi phạm thì có cơ chế xử lý. 

Theo ông, đâu là trở ngại cho việc xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông?

Đây là thỏa thuận giữa ASEAN và Trung Quốc nên phải được cả ASEAN và Trung Quốc nhất trí. Nhưng quan trọng nhất là trong quá trình đàm phán, các nước ASEAN phải luôn đảm bảo thống nhất các nguyên tắc, thành tố đã cùng thông qua.

Linh Thư