Bí ẩn của đại dịch Covid-19: Tỷ lệ tử vong thấp khó hiểu ở châu Phi

Thị trấn Kamakwie, Sierra Leone - Không có nỗi sợ Covid-19 nào ở đây.

Trung tâm ứng phó Covid-19 của thị trấn chỉ ghi nhận 11 ca bệnh kể từ khi đại dịch bắt đầu và không có trường hợp nào tử vong. Tại bệnh viện khu vực, các khoa đều chật cứng bệnh nhân sốt rét. Cửa vào khu cách ly Covid-19 đóng chặt và cỏ dại mọc um tùm. Mọi người chen chúc nhau để tổ chức đám cưới, xem bóng đá, hòa nhạc mà không ai đeo khẩu trang.

Sierra Leone, quốc gia 8 triệu dân ở bờ biển Tây Phi, ẩn chứa những điều không thể giải thích được khi dịch Covid-19 hoành hành. Điều gì đã xảy ra ở đây và một vùng lớn ở châu Phi là bí ẩn lớn của đại dịch.

Tỷ lệ nhiễm Covid-19, nhập viện và tử vong ở Tây và Trung Phi là tâm điểm của một cuộc tranh luận giữa các nhà khoa học.

Austin Demby, Bộ trưởng Y tế của Sierra Leone, cho biết: “Câu trả lời không chỉ liên quan đến chúng tôi mà còn có ý nghĩa đối với cộng đồng rộng hơn”.

Một đám cưới diễn ra ở Sierra Leone vào tháng 2

Khẳng định Covid-19 không phải là mối đe dọa lớn ở châu Phi đã làm dấy lên cuộc tranh luận liệu Liên minh châu Phi thúc đẩy tiêm chủng cho 70% người dân châu Phi trong năm nay có phải là cách sử dụng tốt nhất các nguồn lực y tế hay không. Sự tàn phá từ các mầm bệnh khác, chẳng hạn như sốt rét, dường như cao hơn nhiều.

Trong những tháng đầu tiên của đại dịch, người ta lo ngại Covid-19 có thể đe dọa các quốc gia có hệ thống y tế yếu kém như Sierra Leone, nơi 100.000 dân chỉ có 3 bác sĩ. Tỷ lệ mắc sốt rét, HIV, lao và suy dinh dưỡng tại đây ở mức cao.

Điều đó đã không xảy ra. Biến thể Beta, Delta, Omicron đã tàn phá Nam Phi nhưng phần còn lại của lục địa này không ghi nhận số ca tử vong tương tự.

Bước sang năm thứ ba của đại dịch, nghiên cứu mới cho thấy Covid-19 có lây lan rộng rãi ở châu Phi.

Các nghiên cứu đã kiểm tra mẫu máu để tìm kháng thể đối với SARS-CoV-2, virus gây ra Covid-19. Kết quả cho thấy, khoảng 2/3 dân số ở hầu hết các quốc gia có các kháng thể đó. Chỉ có 14% dân số đã tiêm vắc xin nên khả năng cao, các kháng thể có được từ nhiễm Covid-19.

Một phân tích mới do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đứng đầu phát hiện 65% người dân châu Phi đã nhiễm Covid-19 vào quý 3 năm 2021, cao hơn nhiều nơi trên thế giới. Chỉ 4% người châu Phi đã tiêm phòng khi những dữ liệu này được thu thập.

Vì vậy, virus có nhiều ở châu Phi. Covid-19 có gây ra số ca tử vong ít hơn hay không?

Một số suy đoán đã tập trung vào độ tuổi của người châu Phi. Gần 2/3 dân số ở khu vực châu Phi hạ Sahara dưới 25 tuổi và chỉ 3% từ 65 tuổi trở lên. Điều đó có nghĩa rất ít người sống đủ lâu để gặp các vấn đề sức khỏe (bệnh tim mạch, tiểu đường, bệnh hô hấp mạn tính và ung thư) làm tăng mạnh nguy cơ trở nặng và tử vong do Covid-19. Những người trẻ tuổi nhiễm Covid-19 thường không có triệu chứng, dẫn tới khả năng số ca bệnh được báo cáo thấp.

Rất nhiều giả thuyết khác đã được đưa ra. Nhiệt độ cao và sinh hoạt nhiều ở ngoài trời có thể ngăn chặn sự lây lan. Mật độ dân cư thấp ở nhiều khu vực, cơ sở hạ tầng giao thông công cộng hạn chế. Có lẽ việc tiếp xúc với những mầm bệnh khác, bao gồm virus corona và các bệnh nhiễm trùng chết người như sốt Lassa và Ebola, đã phần nào mang lại hiệu quả bảo vệ.

Tuy nhiên, khi Covid-19 tàn phá Nam và Đông Nam Á vào năm ngoái, việc chấp nhận những lý thuyết này trở nên khó khăn hơn. Dân số Ấn Độ trẻ và nhiệt độ ở nước này cũng tương đối cao. Nhưng biến thể Delta đã gây ra 400.000 ca tử vong. Tỷ lệ nhiễm sốt rét và các loại virus corona khác ở Ấn Độ cũng cao.

Những ca tử vong do Covid ở châu Phi bị đếm thiếu?

Một dự án tại Đại học Njala ở Sierra Leone đã phát hiện ra 78% số người tham gia khảo sát có kháng thể đối với virus SARS-CoV-2. Tuy nhiên, Sierra Leone báo cáo chỉ có 125 ca tử vong do Covid-19 kể từ khi bắt đầu đại dịch.

Hầu hết mọi người chết tại nhà vì không đến cơ sở y tế hoặc gia đình đưa họ về nhà trước khi mất. Nhiều trường hợp tử vong không thông báo với chính quyền.

Tình trạng này phổ biến ở châu Phi hạ Sahara. Một cuộc khảo sát gần đây của Ủy ban Kinh tế Liên Hợp Quốc về châu Phi cho thấy, các hệ thống đăng ký chính thức chỉ ghi nhận được 1/3 tổng số trường hợp tử vong.

Nhưng nhiều nhà khoa học theo dõi đại dịch không đồng ý. Họ nói rằng không thể có hàng trăm nghìn hoặc thậm chí hàng triệu ca tử vong do Covid-19 mà không được biết tới.

“Chúng tôi chưa thấy những cuộc chôn cất lớn ở châu Phi. Nếu điều đó đã xảy ra, chúng tôi đã biết”, Tiến sĩ Thierno Baldé, người điều hành phản ứng khẩn cấp Covid-19 của WHO tại châu Phi cho biết.

Ông Demby, Bộ trưởng Y tế Sierra Leone, nói: “Chúng tôi không có bệnh viện nào bị quá tải. Không có bằng chứng cho thấy tình trạng quá nhiều người tử vong”.

An Yên (Theo NYTimes)

Ba mối nguy tiềm ẩn của Covid-19

Có ba vấn đề chính mà chúng ta cần lưu ý khi Covid-19 từ đại dịch dần trở thành bệnh đặc hữu.