Các nhà khoa học vô cùng ngạc nhiên khi phát hiện, một chiếc ly có chân do người La Mã chế tạo cách đây 1.600 năm đã sử dụng những kỹ thuật tương tự như công nghệ nano hiện đại.

{keywords}

Chiếc ly bí ẩn có tên gọi "Lycurgus Cup" có khả năng chuyển màu từ xanh sang đỏ phụ thuộc vào hướng ánh sáng chiếu rọi và vị trí của người quan sát. Ảnh: Daily Mail

Chiếc ly bí ẩn có tên gọi "Lycurgus Cup" được chế tạo từ thủy tinh lưỡng hướng sắc, giúp nó có màu xanh lá cây khi được chiếu sáng từ phía trước và chuyển thành màu đỏ tươi khi được rọi sáng từ phía sau.

Theo tạp chí Smithsonian, chiếc ly đang được trưng bày tại Bảo tàng Anh ở London này đã sử dụng các kỹ thuật tương tự như công nghệ nano hiện đại, với khả năng thao túng các vật liệu ở cấp độ nguyên tử và phân tử. Các nhà khoa học chỉ giải mã được bí ẩn về khả năng đổi màu của Lycurgus Cup vào năm 1990, sau nhiều thập niên đau đầu tìm hiểu về nó.

Sau khi nghiên cứu các mảnh vỡ của chiếc ly dưới kính hiển vi, các nhà nghiên cứu phát hiện, người La Mã đã tẩm chiếc ly bằng các hạt vàng và bạc được nghiền rất nhỏ, có đường kính chỉ khoảng 50 nanomét, tức là nhỏ hơn 1.000 lần so với một hạt muối. Lượng kim loại chính xác được trộn vào khiến các chuyên gia đánh giá người La Mã là "những nhân vật tiên phong về công nghệ nano" và họ thực sự hiểu mình đang làm gì.

Nhà khảo cổ học Ian Freestone đến từ trường University College London (Anh), người đã nghiên cứu chiếc ly cũng như các đặc tính quang học kỳ lạ của nó, gọi Lycurgus Cup là một "kỳ công gây sửng sốt".

Lycurgus Cup dường như chuyển màu khi có ánh sáng rọi chiếu do đốm sáng của các điện tử kim loại rung động theo những cách làm biến đổi màu sắc, tùy thuộc vào vị trí của người quan sát nó. Chiếc ly từng được sử dụng để đựng đồ uống vào các dịp đặc biệt và theo nhận định của giới nghiên cứu, khi ly được rót đầy chất lỏng, hành vi của các điện tử dao động sẽ thay đổi, kéo theo sự chuyển màu của chiếc lý.

Gang Logan Liu, một kỹ sư kiêm chuyên gia công nghệ nano thuộc Đại học Illinois (Mỹ) quả quyết, người La Mã đã biết cách tạo ra và sử dụng các hạt nano cho những tác phẩm nghệ thuật đẹp đẽ.

Lịch sử của Lycurgus Cup

Lycurgus Cup được xác định có niên đại từ thế kỷ thứ 4 sau Công nguyên và có thể được chế tác tại Rome. Trên thân của chiếc ly đặc biệt này có chạm khắc một cảnh tượng trong truyện cổ Hy Lạp, có nội dung cho thấy hoàng đế dễ nổi nóng Lycurgus - vị vua trị vì người Thracian vào khoảng năm 800 trước Công nguyên, đang bị các cây nho cuốn trói thân mình như hình thức trừng phạt cho cơn bùng nổ giận dữ mới nhất của ông.

Các sử gia nhận định, nội dung truyền thuyết được chọn để chạm khắc trên chiếc ly có thể nhằm ám chỉ một sự kiện chính trị đương đại - hoàng đế Licinius bị Constantine đánh bại vào năm 324 sau Công nguyên.

Chiếc ly là ví dụ toàn vẹn duy nhất về thủy tinh lưỡng hướng sắc, có khả năng chuyển màu từ xanh sang đỏ khi có ánh sáng chiếu rọi. Nó cũng là một trong những ví dụ tuyệt vời nhất về dạng "cốc lồng" thời xưa, vốn được làm từ một khối thủy tinh đặc, được chạm khắc tỉ mỉ cho tới khi thành hình ly/cố và các hình trang trí cho nó. Các phần trang trí gần như đứng tách rời và được kết nối nhờ những "cây cầu" với bề mặt của ly/cốc.

Tuấn Anh (Theo Daily Mail)