Mục đích tìm kiếm bằng chứng cụ thể về vật chất tối đã đẩy các nhà vật lý hạt vào thế đối đầu với những chuyên gia khảo cổ học đại dương vốn đang có ý định bảo tồn vật liệu trong các xác tàu đắm hàng ngàn năm tuổi.

{keywords}
Các mỏ neo và đồ dằn bằng chi của những tàu thuyền La Mã cổ có tính phóng xạ thấp hơn vật liệu chì hiện đại tới hơn 1.000 lần. Ảnh minh họa: CCTV

Căn nguyên của cuộc đối đầu hy hữu này là các mẫu chì được sử dụng làm mỏ neo và đồ dằn (vật nặng để giữ cho tàu thuyền thăng bằng khi không chở hàng) của những tàu, thuyền La Mã bị chìm ngoài khơi cách đây tới 2.000 năm và vẫn còn nằm dưới đáy biển kể từ đó.

Sự tinh khiết của chì cổ xưa khiến thứ vật liệu này hiện trở nên vô giá đối với việc che chắn phóng xạ từ các thử nghiệm ngầm dưới mặt đất, nhằm phát hiện bằng chứng về vật chất tối. Lí do là vì, chì cổ xưa ít tính phóng xạ hơn chì hiện đại hơn 1.000 lần.

Trong khi đó, theo các chuyên gia vật lý, vật chất tối là thứ vô hình bí ẩn, chiếm tới 85% toàn bộ vật chất trong vũ trụ. Việc sử dụng chì cổ xưa cho các thử nghiệm tìm kiếm vật chất tối có thể hé lộ một vài thuộc tính cơ bản nhất của vũ trụ.

Tuy nhiên, một số nhà khảo cổ học đại dương ở Italia nhất quyết rằng, là một phần của di sản văn hóa thế giới, các mẫu chì cổ xưa ấy cần phải được giữ nguyên tại chố để phục vụ nghiên cứu lịch sử chi tiết. Theo họ, các mẫu chì ở tình trạng nguyên vẹn không chỉ giúp hiểu rõ hơn về những phương pháp luyện kim cổ xưa, mà còn giúp chúng ta tái dựng được các nền kinh tế và hoạt động thương mại toàn cầu cổ xưa.

Hơn thế nữa, các chuyên gia khảo cổ học nhấn mạnh, nguồn vật liệu chì không hề khan hiếm, kể cả các mỏ neo chì thu được trong những khám phá đã hoàn tất trước đây.

Công ước năm 2001 của UNESCO về việc bảo vệ di sản văn hóa dưới nước cấm sử dụng chì và các đồ tạo tác La Mã theo bất kỳ cách nào làm tổn hại đến chúng. Dẫu vậy, công ước không đề cập tới việc sử dụng các xác tàu đắm cho mục đích thử nghiệm mới phát sinh. Dù tranh cãi vẫn chưa ngã ngũ, nhưng giới khảo cổ và vật lý đang tìm kiếm cơ hội thỏa thuận vừa bảo vệ được di sản của nguồn chì cổ xưa, vừa có lợi cho những nghiên cứu tìm kiếm vật chất tối.

Tuấn Anh (Theo Live Science)