- "Đối với người Việt, làm phim cổ
trang vẫn là một con đường rất gian nan, rất dài". -hoạ sĩ Nguyễn Mạnh Đức khẳng định.
Làm phim không khác gì chui vào giá treo cổ
'Lịch sử hay lắm, không vớ vẩn như phim'
Có gì trong tay mà làm phim cổ trang
Thách thức khi làm phim "mặc giáp sắt cưỡi ngựa"
Chuyện lùm xùm quanh phim "Huyền sử Thiên đô"
Nháo nhào tìm kiếm diễn viên phim cổ trang
Hoạ sĩ Nguyễn Mạnh Đức thường
được trong giới gọi bằng cái tên Đức "nhà sàn". Anh là con trai thứ của cố nhà văn
Kim Lân và là em ruột của hoạ sĩ Thành Chương. Nguyễn Mạnh Đức là hoạ sĩ thiết
kế bối cảnh phim có tiếng với hàng loạt dự án phim cổ trang như: Long Thành
cầm giả ca, Thời xa vắng, Lều chõng và một số bối cảnh, đạo cụ cho phim Hạt mưa rơi bao lâu... Mới đây anh
giành giải Họa sĩ xuất sắc nhất tại giải Cánh diều 2011.
Họa sĩ Nguyễn Mạnh Đức (giữa) nhận giải Cánh diều hồi tháng 3/2011 tại TP.HCM.
Hoạ sĩ thiết kế bối cảnh có thể nói là nhân vật
quan trọng bậc nhất quyết định sự thành bại của một bộ phim cổ trang. Chính họ
là người sẽ trao cho bộ phim hình hài và hồn cốt Việt Nam. Tiếp tục mạch bài mổ
xẻ dòng phim này, VietNamNet đã có cuộc trao đổi với Hoạ sĩ Nguyễn Mạnh Đức để
tìm hiểu về công việc của anh cũng như những thách thức mà các hoạ sĩ phải đối
mặt khi làm bối cảnh cho phim lịch sử.
Nghe nói trước đây anh đã từng
thiết kế bối cảnh cho phim Mùa Hè chiều
thẳng đứng của đạo diễn nổi tiếng Trần Anh Hùng?
Không, tôi chỉ là người hỗ trợ cho Trần Anh Hùng, tham vấn cho anh ấy về đạo cụ của người Việt chứ không đặt vấn đề là một công việc.
Đến nay anh đã làm hoạ sĩ
thiết kế cho bao nhiêu phim rồi và trong số đó có bao nhiêu phim cổ trang?
Phim của Trần Anh Hùng là
phim đầu tiên giúp tôi hiểu một chút về những mối quan hệ trong ngành điện ảnh.
Còn phim chính thức đầu tiên tôi thiết kế một số bối cảnh cho Hạt mưa rơi bao lâu
của chị Đoàn Minh Phượng. Phim thứ hai là Thời xa vắng của đạo diễn Hồ
Quang Minh. Nhưng với phim này tôi cũng không đặt hoàn toàn tâm sức vào đó mà có
tính chất tổ chức là chính và để hai hoạ sĩ khác trực tiếp làm. Chỉ khi dựng
những bối cảnh lớn tôi mới tham gia còn không theo đoàn từ đầu đến cuối dù là
hoạ sĩ thiết kế chính. Bộ phim tôi tham gia đầy đủ từ đầu đến cuối sau đó là
Lều chõng của anh Nguyễn Thanh Vân. Tiếp theo là Long Thành cầm giả ca
và Đinh Tiên Hoàng Đế.
Làm phim cổ trang trong bối
cảnh hiện đại, là họa sĩ thiết kế bối cảnh cho phim anh đã phải đối mặt với những
khó khăn gì?
Để tìm được một không gian rộng,
tương đối thật lại không bị ảnh hưởng bởi yếu tố đời sống bên ngoài vào là tương
đối khó. Vì ngay cả một ngôi nhà cổ bây giờ bước vào cũng đầy rẫy những thứ
thuộc đời sống mới như cột điện, dây ăng ten, đèn đóm... Bản thân đồ trong nhà
và những hình ảnh của cuộc sống hiện đại cũng vào không gian đó rất nhiều mà
mình thì vẫn chưa có một phim trường. Thêm nữa, kinh phí để dựng ra một khu vực
tương đối hoàn thiện không đủ để thực hiện. Cho nên chúng ta rơi vào tình trạng
đa phần quay ở những góc hẹp, tổng thể lớn chung để đưa vào những khu vực chi
tiết rất hạn chế.
Kể cả Thiên đường Bảo Sơn, khu
vực xây dựng theo mô hình phố cổ thực ra thời ông Nguyễn Du, Nguyễn Trãi hay xa
nữa thì cũng đã không đúng rồi. Kể cả phủ Thành Chương cũng vậy, vẫn là lối tiện
nghi mới bây giờ. Đó là một không gian chung có nhiều yếu tố của đời sống sau
này đưa vào. Khó khăn nữa là giải quyết giữa quan niệm của người xem, của các
nhà sử học đối với phim ảnh - loại hình nghệ thuật riêng biệt, hay trong nội bộ
đoàn làm phim cũng đã có những quan điểm không thống nhất. Đây là điều đè nặng
lên tất cả các đoàn làm phim cổ trang hiện nay.
Với những đạo cụ, bối cảnh để
hiểu rõ ngày xưa như thế nào thì cũng không phải có nhiều người nắm được. Không
thể loay hoay mãi với ao chuôm, nhà cửa lụp xụp được mà bắt buộc người ta phải
nâng nên thành một không gian lớn hơn, quy mô hơn. Nhưng xác định lớn hơn như
thế nào mà vẫn giữ được tinh thần để ai xem cũng bảo đó là người Việt Nam là
điều rất khó khăn và vẫn đang gây tranh cãi rất nhiều. Tư duy của người Việt
càng phát triển lên đến đỉnh cao thì lại càng gần với Trung Quốc nhiều hơn.
Cảnh trong phim "Long Thành cầm giả ca".
Nói đến chuyện giống Trung
Quốc, khi xem "Long Thành cầm giả ca" nhiều người có chung cảm nhận đây là một bộ
phim thuần Việt, từ bối cảnh đến phục trang. Trong quá trình thiết kế bối cảnh
cho phim, anh có phải suy nghĩ nhiều đến việc phải tránh tuyệt đối cái này cái
kia có thể giống Trung Quốc?
Điều đó cũng không có gì đáng
phải tránh đâu. Tôi cũng không tránh cái gì cả. Cái quan trọng nhất là người
nghệ sĩ cảm nhận được đâu là hồn Việt, đâu là thần thái của người Việt. Có những
thứ ở trong phim tôi dùng đồ Trung Quốc thật chứ không phải không. Nhưng người
Việt Nam dùng ô tô không giống như người Tây dùng ô tô. Người Việt Nam dùng đồ
Trung Quốc không giống người Trung Quốc dùng đồ Trung Quốc. Vậy thì cái gì bảo
đó là người Việt thì chỉ ở là chuyện cảm thụ thôi.
Tôi lấy ví dụ, cùng là bày đồ sứ
Trung Quốc trong nhà nhưng người Việt bày khiêm tốn hơn, không trưng diện. Trong
không gian sống chung của người Việt có thần thái riêng. Cũng ăn bằng đũa nhưng
người Việt dùng đũa khác người Trung Quốc, trong một không khí khác, tinh thần
khác. Người Việt vốn từ văn hoá lúa nước, đời sống bề bộn nên đồ đạc đưa vào
không gian không có tính chất trưng diện mà phải dẫn vào không gian người ta
đang sống. Người Việt có thói quen sống với đồ chứ không bày đồ ra một không
gian riêng biệt chỉ để ngắm.
Khi nhận làm hoạ sĩ thiết kế
bối cảnh cho "Long Thành cầm giả ca", anh mất bao nhiêu thời gian cho nó?
Thời gian rất ngắn. Các đoàn làm
phim bằng kinh phí nhà nước rất khổ. Quá trình đi quay có thể kéo dài 2-3 tháng.
Tôi làm việc với đoàn trước đó chừng 2-3 nữa nhưng đi chỉ là để xem xét bối
cảnh, chọn khu vực mình sẽ thực hiện thôi. Việc chuẩn bị cho nó với ý nghĩa thực
thi dự án này chỉ có thể triển khai khi có tiền rót về. Do vậy từ lúc tôi nhận
được tiền chỉ còn 5 ngày là phim bắt đầu quay nên khá vất vả và phải làm cuốn
chiếu. Khi đang thực hiện tại Bắc Ninh thì mình đã phải triển khai ở thiên đường
Bảo Sơn rồi, trong quá trình làm ở Bảo Sơn thì đã phải triển khai ở Sơn Tây rồi
và khi ấy thì đã phải có người chuẩn bị ở phủ Thành Chương. Dù bối cảnh có sẵn
nhưng khi quay vẫn phải đưa đồ của mình vào quay, thay đổi toàn bộ cấu trúc
trong nhà. Thời gian rất gấp rút và căng thẳng.
Theo anh thì thách thức lớn
nhất đối với hoạ sĩ khi thiết kế bối cảnh cho một bộ phim cổ trang ở VN là gì?
Cái khó nhất là đối với đời sống
hiện nay, khi kinh phí của một đoàn làm phim quá thấp như vậy và với tư liệu quá
ít như vậy mà làm một bộ phim vẫn mang hồn Việt song vẫn phải có tính thẩm mỹ
cao là thách thức lớn nhất.
Anh có thể tiết lộ kinh phí
dành riêng cho thiết kế bối cảnh trong Long Thành cầm giả ca?
Toàn bộ bối cảnh, đạo cụ, vận
chuyển, đi lại... là 1,1 tỉ đồng. Quá ít!
Nguyễn Mạnh Đức tham gia thiết kế 1 số bối cảnh
cho phim "Hạt mưa rơi bao lâu".
Với những khó khăn chồng chất
như vậy, tại sao anh vẫn chọn dòng phim này?
Thứ nhất, khu vực này là khu vực
mình hiểu biết. Tôi vốn theo đuổi, yêu mến nó từ lâu rồi. Với văn hoá dân gian,
văn hoá Việt cổ tôi là người chơi với nó, sống với nó nên cũng khá là thuận lợi
trong những điều kiện mình hiểu biết được. Thứ hai, vì nó còn rất mới, chưa được
xác định một cách đầy đủ nên mình muốn tham gia. Khi làm tôi muốn nó có tính
khẳng định văn hoá truyền thống của người Việt có thể làm nên những bộ phim rất
tốt về mặt hình ảnh, từ màu sắc đến đạo cụ, bối cảnh, trang phục. Cuối cùng, quy
mô một bộ phim có thể như vậy hoặc hoành tráng hơn thế vẫn làm được với điều
kiện mình hiểu được tinh thần của người Việt.
Khi được trao giải Cánh diều
cho Hoạ sĩ xuất sắc nhất cho phim "Long Thành cầm giả ca", anh nghĩ gì?
Tôi chỉ có suy nghĩ rằng: đối với
người Việt, làm phim cổ trang vẫn là một con đường rất gian nan, rất dài và một
mình tôi không giải quyết được gì. Với một giải thưởng cho một bộ phim như thế
trong giai đoạn khởi đầu vẫn còn là quá dễ. Nếu mọi người đều hiểu biết và các
họa sĩ cùng tham gia thì mới có thể công bằng, cạnh tranh.
Hạnh Phương
.svg){kind=icon}
