Netnam: Nhọc nhằn đi trước về sau

Ảnh: Thanh Hải

ICTnews - Netnam chính là đơn vị đi đầu trong việc kết nối Internet Việt Nam với thế giới. Tuy nhiên, con đường kinh doanh và phát triển của ISP này lại gặp không ít nhọc nhằn và chông gai.

Trong thị trường Internet Việt Nam hiện nay, sự hiện diện trong việc cung cấp dịch vụ chủ yếu là của các doanh nghiệp chủ động được về hạ tầng và chỉ còn lại duy nhất một doanh nghiệp không có hạ tầng là Netnam (trực thuộc Viện CNTT). Tuy nhiên, đây lại chính là nơi đi đầu trong việc kết nối Internet Việt Nam với thế giới.

Manh nha là người đi đầu

Ngay từ cuối thập niên 1990, việc nghiên cứu kết nối và triển khai Internet đã được đặt ra với các cán bộ Phòng Kỹ thuật mạng của Viện CNTT. Đầu năm 1991, Viện đã kết nối thử nghiệm với Đại học Karshule (Đức) qua điện thoại quốc tế. Tuy nhiên, chất lượng đường truyền vẫn còn rất kém và giá thành cho mỗi phút kết nối cũng lên đến 5 USD. Sang năm 1992, Viện nhận được sự tài trợ của Đại học Quốc gia Australia. Hàng tuần, phía bạn chủ động kết nối với máy chủ của Viện và các thông tin được cập nhật sang cùng các dịch vụ Internet được trao đổi giữa hai bên. Sự tài trợ này đã giúp Viện tiết kiệm được đáng kể chi phí kết nối qua điện thoại quốc tế.

Sang năm 1993, để có thể duy trì kết nối thường xuyên hơn, Viện đã thuê đường truyền X25 của Công ty Viễn thông Quốc tế (VTI). Phương án này rẻ hơn so với kết nối qua điện thoại và có độ tin cậy cao hơn. Mùa hè năm đó, một địa chỉ e-mail đã được thiết lập cho Văn phòng Chính phủ và nhờ đó, lần đầu tiên Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã liên lạc với người đồng nhiệm ở Thuỵ Điển theo cách thức này là Thủ tướng Carl Bild. Tuy nhiên, những đầu tư của Viện cho  nghiên cứu triển khai là quá lớn và cần có nguồn thu để tiếp tục đầu tư. Chính vì thế, đến cuối năm 1993 Viện đã cho ra đời mạng dịch vụ Internet nhằm đáp ứng nhu cầu trao đổi thư điện tử của các cơ quan, tổ chức nước ngoài hoạt động tại Việt Nam và cho các cơ quan trong nước có nhu cầu. Cái tên Netnam ra đời từ đó. Với một lượng khách hàng khá đông đảo khi đó, hẳn Netnam sẽ có nhiều thuận lợi để phát triển thị trường nếu như Việt Nam chính thức kết nối Internet cùng những quyết sách về thị trường này của Chính phủ.

Nhưng muốn kinh doanh thì phải đủ điều kiện

Tháng 3/1997, Chính phủ ban hành quy chế tạm thời về quản lý, khai thác và sử dụng Internet (Nghị định 21/CP). Theo đó, để làm nhà cung cấp dịch vụ Internet (ISP) thì đơn vị muốn tham gia phải là doanh nghiệp nhà nước. Trong khi đó, Netnam lại không phải là doanh nghiệp mà chỉ là một dịch vụ của Viện CNTT. Vì thế, Netnam đành phải chờ đợi chính sách để chuyển đổi thành doanh nghiệp và trong khi chờ đợi như vậy thì Netnam vẫn cứ phải hoạt động. Trước thực tế đó, tháng 10/1997, Tổng cục Bưu điện đã cấp giấy phép ISP tạm thời cho Viện CNTT. Nhờ đó, Netnam trở thành một trong 3 ISP đầu tiên chính thức hoạt động sau ngày Việt Nam chính thức nối mạng Internet (19/11/1997).

Thương trường là một chiến trường theo đúng nghĩa, và trong lúc chưa đủ điều kiện hoạt động theo pháp nhân doanh nghiệp, Netnam đã gặp phải rất nhiều khó khăn, thách thức trước sự cạnh tranh của các doanh nghiệp khác. Thậm chí trong đó còn có cả sự cạnh tranh không lành mạnh của một ISP mà người đứng đầu của nó rất nổi tiếng với những tham vọng trở thành triệu phú và làm chính khách. ISP này đã dùng một chiêu tiếp thị là gửi thư điện tử tới các khách hàng đang sử dụng dịch vụ của Netnam để lôi kéo họ làm khách hàng của mình với những sự ưu đãi như miễn phí hoà mạng. Đây là một vụ việc nổi cộm năm 1998 và Tổng cục Bưu điện đã phải đứng ra phân xử. Doanh  nghiệp này đã phải  thừa nhận hành vi sai trái của mình đã vi phạm đạo đức kinh doanh. Tuy nhiên, thực tế là Netnam đã bị mất một lượng khách hàng không nhỏ chạy sang với họ.

Mãi đến cuối năm 1998, Công ty Netnam mới chính thức được thành lập với tư cách là doanh nghiệp đầu tiên của Trung tâm Khoa học & Công nghệ Quốc gia (nay là Viện Khoa học Công nghệ Việt Nam) trực thuộc Viện CNTT. Đây là thực tế mà Netnam đành phải chờ đợi khi Nhà nước cho ra đời hành lang pháp lý về doanh nghiệp trực thuộc viện nghiên cứu và trường đại học. Tháng 4/1999, Netnam đã hoàn tất các thủ tục với Tổng cục Bưu điện để được cấp giấy phép làm ISP chính thức. Tại thời điểm đó, Netnam có 40 cán bộ kỹ thuật kể cả giám đốc mà chưa có bộ máy chuyên trách về kinh doanh. Đó là thực tế khiến họ khó có thể chủ động cạnh tranh trong cơ chế thị trường với các doanh nghiệp nghiệp khác. Tuy nhiên, chỗ đứng của Netnam cũng vẫn được khẳng định trong thị trường Internet tại Việt Nam. Và cũng như mọi doanh nghiệp khác, Netnam cũng phải thiết lập được bộ phận chuyên trách về kinh doanh để phát triển thị trường và chăm sóc tốt cho các khách hàng của mình.

Tuy nhiên, khi thị trường Internet chuyển mình vào cuối năm 2004 thì đó là thực tế vượt quá khả năng của Netnam. Internet qua đường dây điện thoại (dial up) đã phải dần nhường chỗ cho ADSL và nếu không có hạ tầng truyền dẫn thì khó có thể chiếm lĩnh thị trường này. Đương nhiên, Netnam đành phụ thuộc vào hạ tầng của VNPT để phát triển thị trường ADSL cho mình. Trong khi đó, FPT đã chủ động thiết lập hạ tầng mặc dù chưa có giấy phép còn Viettel và Saigon Postel thì hoàn toàn có thể chủ động thiết lập hạ tầng truyền dẫn tới khách hàng cùng với việc phát triển thuê bao điện thoại cố định.

Không có hạ tầng truyền dẫn, sự phát triển của Netnam chỉ đành giới hạn trong một phạm vi nhất định theo sự “mở cổng” của VNPT. Ông Trần Bá Thái, Giám đốc Netnam cho biết, sự tồn tại của Netnam ngày nay cũng chỉ phần nào là từ các thuê bao có thể phát triển được và nguồn sống của Netnam còn phải là nhờ các dịch vụ khoa học khác trên nền Internet. Điều mà ông mong muốn nhân kỷ niệm 10 năm Internet Việt Nam và đã được đưa ra trong các hội nghị giữa các ISP là cần có chính sách rõ ràng về chia sẻ hạ tầng viễn thông cho các ISP không có hạ tầng để tạo được cơ hội bình đẳng cho họ.

Đức Hoàng

* Bài viết này đăng trên số 94 Báo bưu điện Việt Nam